Soyad Qanunu (Türkiyə) üçün mənbəyə bax

{{Normativ akt
 |Ad                            = '''Soyad Qanunu'''
 |Orijinal ad                   = 
 |Şəkil                         =
 |Şəklin ölçüsü                 = 
 |Şəklin izahı                  = 
 |Hüquqi sahə                   = 
 |Növ                           = 
 |Ölkə                          = {{flaqifikasiya|Türkiyə}}
 |Nömrə                         = 2525
 |Aşağı palataların səsverməsi  = 
 |Ratifikasiya edilib           = 
 |Yuxarı palataların səsverməsi = 
 |İmzalanıb                     = 21 iyun 1934-cü il
 |Qüvvəyə minib                 = 2 yanvar 1935-ci il
 |İlk nəşr                      = 2 iyul 1934-cü il
 |Cari nəşr                     = 
 |Vəziyyəti                     = Qüvvədədir
 |Saxlanılan yer                =
 |Lib                           = 
 |Vikimənbə                     =
}}
'''Soyad Qanunu''' ({{Dil-tr|Soyadı Kanunu}}) — hər bir Türk vətəndaşı üçün soyad daşımaq məcburiyyətini qoyan 2525 saylı qanundur.<ref>[http://www.perge.gov.tr/EN/BelgeGoster.aspx?17A16AE30572D313E603BF9486D4371DF01B9CC4F1C001E7 1934 in history] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20150924071200/http://www.perge.gov.tr/EN/BelgeGoster.aspx?17A16AE30572D313E603BF9486D4371DF01B9CC4F1C001E7 |date=2015-09-24 }}, Turkish Ministry of Culture and Tourism.</ref> [[İsveçrə]]dən alınaraq hazırlanan qanun 21 iyun 1934-cü ildə qəbul edilərək, 2 iyul 1934-cü ildə rəsmi qəzetdə dərc edilmişdir. Qanun 2 yanvar 1935-ci ildə qüvvəyə minib. Bu qanun qəbul edildikdən sonra soyadları, Türkiyə vətəndaşları şəxsiyyət vəsiqəsinin ayrılmaz hissəsinə çevrilib. ''Soyadı Qanununun'' qəbulu sosial sahədə gerçəkləşdirilmiş Atatürk islahatlarından biridir.

== Mənşəyi ==
Qanunun məqsədi, bu vaxta qədər soyad əvəzinə dini, sosial və ailə adlarının yaratdığı müsbət və ya mənfi ayrı-seçkiliyi, məktəb qeydiyyatı, işə qəbul, əgər xidmət, alqı-satqı işlərindəki qarışıqlığı aradan qaldırmaq idi. Bu qanunun davamı olaraq 26 noyabr çıxarılan 2590 saylı qanunla "ağa", "hacı", "hafiz", "hoca", "usta", "bəy əfəndi", "xanım", "paşa" "həzrət" kimi ad və ləqəblərin istifadəsi qadağan edildi.<ref>{{Cite news|title=Mecliste büyük bir gün: Sınıf farkını gözeten unvanlar yıkıldı|publisher=3 Ağustos 2013|newspape=Milliyet|date=27 Kasım 1934|sayfa=1}}</ref>

Qanuna görə deyərkən və yazarkən ad öndə soyad sonda istifadə edilməlidir. Ədəbə zidd və gülünc soyadların, qəbilələrin, yad irqlərin və millətlərin adlarını, rütbə və vəzifəni göstərən soyadları soyad kimi götürməyə icazə verilmir.<ref>{{Cite web|url =http://www.nvi.gov.tr/Files/File/Mevzuat/Nufus_Mevzuati/Tuzukler/pdf/soyadi_nizamnamesi.pdf|title =Soy Adı Nizamnamesi|url-status =dead|archive-url =https://web.archive.org/web/20151123200758/http://www.nvi.gov.tr/Files/File/Mevzuat/Nufus_Mevzuati/Tuzukler/pdf/soyadi_nizamnamesi.pdf|archive-date =2015-11-23}}</ref><ref>{{Cite journal|title = Surname narratives and the state–society boundary: Memories of Turkey's family name law of 1934|url = https://archive.org/details/sim_middle-eastern-studies_2007-11_43_6/page/893|last = Turkoz|first = Meltem|date = 2007|journal = Middle Eastern Studies |volume=43 |issue=6 |pages=893–908|doi = 10.1080/00263200701568253}}</ref>

== Tətbiqi ==
{{Şəkillər albomu
| yer            = right
| istiqamət      = şaquli
| başlıq         = Soyad Qanununun ardından Atatürkün şəxsiyyət sənədləri  
| başlıq_yer     = left
| başlıq_arxafon = 
| miqyas         = 200
| şəkil1         = Atatürk'ün 993 814 seri numaralı nüfus cüzdanı.jpg
| alt1           = Colored dice with white background
| izah1          = 
| şəkil2         = Atatürk'ün 993 815 seri numaralı nüfus cüzdanı.jpg
| alt2           = Colored dice with checkered background
| izah2          = 
}}
Soyad seçmək vəzifəsi 2003-cü ildə mülki qanun dəyişənə qədər ailənin başçısı sayılan ərə həvalə edilmişdir. Soyad Qanununun qəbulundan beş ay sonra Prezident Mustafa Kamal'a 2587 saylı qanunla "Atatürk" soyadı verildi və bu qanun 24 noyabr 1934-cü ildə [[Türkiyə Böyük Millət Məclisi]] tərəfindən yekdilliklə qəbul edildi.<ref name=ataturk>{{Cite web |title=Isteataturk.com sitesi. ''Erişim tarihi: 05.08.2011'' |url=http://www.isteataturk.com/haber/print.php?haberno=19 |access-date=2021-04-29 |archive-date=2012-12-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121216060348/http://www.isteataturk.com/haber/print.php?haberno=19 |url-status=live }}</ref> 17 dekabr 1934-cü ildə qəbul edilmiş qanunla bu soyadın digər insanlar tərəfindən istifadəsi qadağan edildi.<ref name=emin>{{Cite web | soyadı1 = Çölaşan | ad1 = Emin | başlık = Soyadı ‘Atatürk’ | url = http://www.hurriyet.com.tr/soyadi-ataturk-87560 | yayıncı = ''Hürriyet''. 27 Temmuz 2002 | erişimtarihi = 25 Temmuz 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160806161658/http://www.hurriyet.com.tr/soyadi-ataturk-87560 | arşivtarihi = 6 Ağustos 2016 | ölüurl = hayır | title = Arxivlənmiş surət | access-date = 2021-04-29 | archive-date = 2016-08-06 | archive-url = https://web.archive.org/web/20160806161658/http://www.hurriyet.com.tr/soyadi-ataturk-87560 | url-status = live }}</ref> Bu səbəbdən Atatürkün bacısı Makbulə "Atadan" soyadını götürdü.

Qanunun 3-cü maddəsi, "xarici irq və millət adları" nın istifadəsini qadağan edir; Konstitusiyanın 10-cu maddəsindəki bərabərlik prinsipinə zidd olduğu iddiası ilə, müzakirə və məhkəmə mövzusudur.<ref name=yabanci>{{Cite web |title='''Türkiye’de yabancı Soyadı Yasak''', Demokrathaber.net sitesi. ''Erişim tarihi: 12.07.2011'' |url=http://www.demokrathaber.net/guncel/turkiyede-yabanci-soyadi-yasak.htm |access-date=2021-04-29 |archive-date=2016-04-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160402111020/http://www.demokrathaber.net/guncel/turkiyede-yabanci-soyadi-yasak.htm |url-status=dead }}</ref> Bu maddəyə görə soyadı —oğul ilə bitərkən, ermənicə ian, ‑yan, rusca ‑of, ‑ov, iviç, ‑iç, yunanca ‑is, dis, ‑pulos, ‑aki, farsca ‑zadə, ərəbcə mahdumu, vələd, ‑bin şəkilçilərinə icazə verilmir.

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

== Xarici keçidlər ==
* [http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2741.pdf '''Soyadı Kanunu''', Resmi Gazete web sitesi, Erişim tarihi: 26.03.2017] {{ref-tr}}
* [http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2865.pdf  Resmi Gazete web sitesi, Erişim tarihi: 26.03.2017] {{ref-tr}}

[[Kateqoriya:1934-cü ildə Türkiyə]]
[[Kateqoriya:Türkiyə mədəniyyəti]]
[[Kateqoriya:Türkiyədə hüquq]]