Adi yasəmən

Adi yasəmən
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superasterids Klad: Asterids Klad: Lamiids Dəstə: Dalamazçiçəklilər Fəsilə: Zeytunkimilər Triba: Oleeae Yarımtriba: Ligustrinae Cins: Yasəmən Növ: Adi yasəmən
Beynəlxalq elmi adı
Syringa vulgaris L., 1753
Şəkil axtarışı ITIS   32996 NCBI   34270 EOL   595648

Adi yasəmən (lat. Syringa vulgaris) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin zeytunkimilər fəsiləsinin yasəmən cinsinə aid bitki növü.

Təbii yayılması

Təbii halda Balkan yarımadasında, Sankt-Peterburqdan Yekaterinburq bölgəsinədək, Qərbi Sibirdə Tayqanın cənub zonasında, meşə-çöl və çöl zonalarında, Orta Asiyada, Şərqi Sibirin cənubunda, Uzaq Şərqin orta və cənub hissəsində becərilir. Karpatda təbii relikt arealı vardır.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 2-8 m olan, çoxgövdəli, yarpağı tökülən koldur. Qabığı boz və ya boz-qonur, cavan bitkilərin qabığı hamardır. Zoğları iki, bəzən bir tumurcuqla qurtarır. Tumurcuqlarda pulcuqları xaçvari yerləşir. Yarpaqları üzbəüz, sadə, uzunluğu 4-12 sm və eni 3-8 sm, bünövrəsi ürəkvari və ya düz kəsikli, ucu biz, yaşıl, çılpaq, möhkəm, kənarları bütöv, saplaqların uzunluğu 3 sm-dir. Çiçəkləri bənövşəyidən ağ rəngədək olmaqla, ətirli, 6-10 x 5-8 mm, uzun müddət tökülməyən, piramidal, cüt, düz dayanan və ya sallaq, uzunluğu 10-20 sm olan süpürgələrə yığılmışdır. Hər il mayın axırlarında - iyunun əvvəllərində çıçəkləyir. Meyvəsi payızda yetişir, ikiyuvalı qutucuq olmaqla uzunluğu 1,5 sm, quru, bir neçə uzunsov və dərili-qanadlı, yuvalarla açılan toxumları vardır.

Ekologiyası

Dağ meşələrində, boş yamaclarda bitir. Şaxtaya davamlıdır. Rütubətli, gilli torpaqlarda normal böyüyüb inkişaf edir.

Azərbaycanda yayılması

Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində yaşıllıqlarda yayılmışdır.

İstifadəsi

Yuyulmaya məruz qalan yamaclarda dekorativ, torpaqqoruyucu bitki kimi istifadə edilir. Bitki zəhərlidir. Çiçəklərində efir yağı və sirinqin qlükozidi vardır. Çiçəklərindən hazırlanan məlhəmdən tər, malyariya, böyrək xəstəlikləri və vərəmin müalicəsində istifadə edilir. Dekorativ bağçılıqda geniş istifadə edilə bilər.