Tikanlı iydə
| Tikanlı iydə | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: Növ: Tikanlı iydə |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
|
||||||||||
| ||||||||||
Tikanlı iydə (lat. Elaeagnus pungens) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin i̇ydəkimilər fəsiləsinin i̇ydə cinsinə aid bitki növü.
Təbii yayılması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Yaponiyada yayılmışdır.
Botaniki təsviri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Həmişəyaşıl, gözəl, sıx yarpaqlı, hündürlüyü 7 m-dək olan, şaxələnmiş budaqlı və qısa,qalın tikanlı koldur. Bəzən qısa, iti bucaq altında, aşağıya əyilmiş, möhkəm, yan budaqlıuzun zoğları olur. Onların köməkliyi ilə digər bitkilərə yapışaraq 10 hündürlüyədək qalxır və beləliklə sarmaşan kola çevrilir. Cavan zoğları qonur xırda yarpaqlarla örtülmüşdür. Yarpaqları uzunsov-ellipsvari, uzunluğu 10 sm-dək, üst tərəfi parlaq, tünd-yaşıl, alt tərəfi gümüşü-qonurdur. Yarpaqların kənarları dalğalı, bəzən qıvrım, saplaqları qonurdur. Çiçəkləri xırda, dəstələrdə 1-3 ədəd, sallaq, üstdən gümüşü-ağ içərisi qızılı rəngdə və çox ətirlidir. Meyvəsi-sulu, uzunluğu 1,5 sm-dək olur; kal meyvəsi yaşılımtıl-açıq-qonur və yetişmiş halda qırmızımtıl çəyirdəkdir, yeməlidir. Meyvəvermə dövründə meyvləri gümüşü yarpaqların fonunda effektli görünür. İlk illərdə yavaş böyüyür, kölgəyə, quraqlığa davamlıdır, torpağı tələbkar deyildir. Toxumlarla və qələmlərlə çoxalır. Sarı-ağ zolaqla haşiyələnmişdir; qızılı yarpaqları tünd-sarı zolaqla haşiyələnmişdir.
Ekologiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Bitkilər zədələnmədən temperaturun -18°C-dək aşağı düşməsinə dözür. Şəhər şəraitini yaxşı keçirir, asanlıqla forma alır.
Azərbaycanda yayılması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Böyük Qafqazda, Kür-Araz ovalığında rast gəlinir.
İstifadəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Bağ-park tikintisi üçün qiymətli koldur. Canlı çəpərlərdə və xüsusi, şarşəkilli formada gözəl görünür. Sarmaşan kol kimi çəpərlərin, divarların və s. bəzədilməsi üçün yararlıdır. Bir neçə dekorativ forması vardır.