İstifadəçi:Turanca

İlk olaraq hər kəsə salamlarımı təqdim edirəm.Uzun zamandır ağlımda Türklərin bir-birlərini rahatca anlaması üçün bir Süni Türk dili etmə fikri vardı.Dilin adını Turan dili qoymaq istəyirəm.Turan bir mənada Orta Asiyadan Anadoluya uzanan bütün türk tayfaları deməkdir. Tamamilə Öztürkcə olmasından yanayım Rus, Çin, ərəb, İran dilləri olmasını istəmirəm.

İlhamlanmalar Dilləri: Türk, Qazax, Azeri, Türkmen, Özbək, Qırğız, Uyğur, Yaqut və Tatar dilləri ..

ABECE

A B C Ç D E F G Ğ H I İ J K L M N Ñ O Ö P Q R S Ş T U Ü W Y Z

a b c ç d e f g ğ h ı i j k l m n ñ o ö p q r s ş t u ü w y z

ATALMAŞI

Sözün kökündeki At sözü AzericedekiAdsözcüyüdür. Almaş isə Başqırd, Uygur, Qazax dilindəəvəzlikdeməkdir.

Azərbaycan dili	Turan dili	Türk dili	Türkmən dili
Mən	Men	Ben	Men
Sən	Sen	Sen	Sen
O	Ol	O	Ol
Biz	Biz	Biz	Biz
Siz	Siz	Siz	Siz
Onlar	Onnar	Onlar	Olar

Qeyd: Turan Türkcəsində vaxtı Okt, Azərbaycan Türkcəsindəki kimi-lar,-lərdir. 3. çoxluq adamdaonlar, Qazax Türkcəsindəki kimill və nlhərfləri yan-yana gəldikdənnolmuşdur.

KÖJÖYÜNLÜGALMAŞI

Kelimenin kökündeki Köjöyün Azerbaycan Türkçesindeki sahip sözcüyüdür. Almaş sözcüyünü ifadə etmişdik.

Azerice	Turanca	Türkçe	Uygurca
Mənim	Menim	Benim	Mening
Sənin	Sening	Senin	Sening
Onun	Olung	Onun	Ulning
Bizim	Bizim	Bizim	Bizning
Sizin	Sizing	Sizin	Sizning
Onların	Onnarıng	Onların	Ularning

ATINGYAGDAYLARI

At'dan sonrakı-ingəlavəsi aitlik bildirər. Yagday sözüyü Azərbaycan dilindəvəziyyətdeməkdir. -Lar eki ise çoğul ekidir.

TAZAYAGDAY

Sadə haldır.Əlavə almaz.

KÖRİNİRYAGDAY

Adının ifadə halidir.Türkiye və Azərbaycan Türkcəsindəki kimi əlavəsi-idir.

JÖNÖLMEYAGDAY

Adının yönəlmə halidir.Uygur, Qazax, Qırğız, Başqırd Türkçelerindeki kimi əlavəsi-ge,-gadır.

TAPILMAYAGDAY

Adının olma halidir.Bütün Türk şivelerine olduğu kimi əlavəsi-də,-da,-te və-tadır.

AYIRILMAYAGDAY

Adının ayrılma halidir.Bütün Türk şivelerine olduğu kimi əlavəsi-dən,-dan,-dən və-dandır.

Əhəmiyyətli Qeydlər

1)Azərbaycan Türkcəsində ki-mısual əlavəsi, Qırğız Türkcəsində olduğu kimi-bışəklindədir. Çəkilişə girməz yəni-mi,-müolmaz.Sadece-bıdır.

2)Azərbaycan Türkcəsindəki-mak,-mekməsdər əlavəsi eyni şəkildədir. Çəkilişə girər.

3)Türkiyə Türkcəsindəki-ma,-memənfilik əlavəsi digər lehçelerde olduğu kimi aynıdır.Ünlü uyğunlaşması axtarılmaz və yalnız-maşəklində istifadə edilir.

ÖDLER

Öd Göktürkçe'de vaxt deməkdir.-Lərəlavəsi ilə çoxluq edilərək ZAMANLAR mənasını vermişdir. Zamanlar Orta Asiya Türk şivelerine olduğu kimi Geniş, indiki və gələcək zaman bir değildir.Türkçedeki kimi ayrı-ayrıdır.

KÖRÜLGEN ÖDGAN ÖD

KörülTürkiyə türkcəsindəgörüledeməkdir. Genisə sifət-hərəkət əlavələrə-an, və-əndir. Ödgankeçmiş mənasını verir.

Azərbaycan Türkcəsində Görülən Keçmiş Zaman Okt-didir.Görülen keçmiş zaman demək, meydana gələn hadisəyə danışanın şəxsən şahid olması, şahid olması vəziyyətini ifadə edir. Bir sözlə görülən keçmiş zaman, şahid olunan keçmiş zamanı ifadə edir. Dı, di şəklindədir.

Azərbaycan dili	Turanca
Mən gəlmədim	Men kelmadim
Sən yaxşı oxudun	Sen jakşı okıdıng
O velosipedi etdi	Men welosipedi japtım
Bizə yenidən sev dedi	Bizge sangattan süy didi
Siz bagırdınız	Siz böürdingsiz
Onlar apardılar bilərmi?	Onnar apardılar bı?

EŞİDİLGEN ÖDGAN ÖD

'EşidAzərbaycan Türkcəsindəeşitdeməkdir.

Türkcədə-mış,-muşekleriyle kurulur.Fiilin qarşıladığı olma və kilsə, adamın başqasından eşitdiyini, sonradan gördüyünü və ya fərqində olmadan işlədiyini deyən, içində şəkil və zaman anlayışı daşıyan mode. Məşhur uyğunlaşması axtarılargan, genşəklində istifadə edilər.

Azərbaycan dili	Turanca
Mən ölmüşüm	Men ölgenem
Sən oturub musun?	Sen otırgan bısan?
O, atasının il dönümündə mevlüt oxutmuş	Ol, atasınıng başogında sagut okıtgan
Biz Tatar deyilmiş	Biz Tatar amasganbız
Siz günah işləməmiş	Siz yazuk kılmagansız
Onlar həmişə səni düşünmüşlər	Onnar ep sengi sakınganlar

İMMİ BOLGAN ÖD

İmmiAzərbaycan dilindəİndideməkdir. Bol-TürkcədəOl-mənasına gəlir.

Türkçe'deki əlavəsi-yor 'dur.Eylemin davamlı olduğunu və o an içində edildiyini bildirir. Məşhur uyğunlaşması axtarılar və-e,-aşəklindədir.

Azərbaycan dili	Turanca
Mən bilərmi daşıyıram?	Men bı köşeremen?
Sən yox olursan	Sen çertilesen
O şagird məktəbə gedir	Ol, öörenikçi surguulga barat
Biz zayıflamayız	Biz kevirmeyebiz
Siz qaçırsınız	Siz barayasız
Uşaqlar məktəbdə dilimizi Latın əlifbası ilə yazır	Balalar surguulda tilibizi Latin Abecesinen jazat.

QEYD: İndiki Zamanda 3. tək şəxsdə-yor əlavəsi ilə bitiyor.Turan Türkcəsində isə-a şeklindedir.Eğer əlavə-a ilə bitsə sonuna-t qoyulur.

KELADİ ÖD

KelTürkcədəGeldeməkdir. Türkcədə-acak-ecektir.Turan Türkcəsində adi'dir.

Azərbaycan dili	Turanca
Mən aramayacağım	Men irtmeyedim
Sən aldatacak mısın?	Sen aldadi bısan?
O balans masanın üstündə dayanacaq	Ol betleg örötüng üzre turadi
Biz izah etməyəcəyik	Biz aymayadik
Siz doğurmayacaksınız	Siz togırmayadisiz
Onlar gedəcəklər	Onnar baradilar

OGUŞ ATLARI

Oguş ailə deməkdir ailə adları ifadesindedir.Daha çox Başkırt və Qırğız Xalq ağızlarından alınmışdır.

Azerice	Turanca	Başkırtça	Özbekçe	Kazakça
Baba	Ava	Olatay	Ota	Ata
Nənə	Avay	Oläsäy	Mama	Kempir
Ata	Ata	Ata	Ota	Ata
Ana	Ana	Ese	Ona	Ana
Qardaş	Gardaş	Kärdäş	Birodor	Ağayın
Qız qardaş	Abay	Apay	Opä	Apa
Qardaş	Ağay	Ağay	Äkä	Ağa
Bibi	Apay	Äbiy	Ämmä	Täte
Əmi	Agay,Eçi	Ağay	Ämäki	Ağay
Dayı	Tayka	Ağay	Toğa	Nağaşı
Yenge	Yinge	Yingä	Yängä	Jenge
Damad	Küyey	Kiyäv	Küyov	Küyev
Gəlin	Kelin	Kilin	Kelin	Kelin
Enişte	Ciznay	Kiyäv	Poççä	Jezde
Xala	Apay	Apay	Holä	Apay
Dünür	Kuda	Koza	Kudä	Kuda
Kiçik qardaş	İni	Bäläkäs Kärdäş	Kiçik Birodor	Kişi Ağayın

SANLAR

San Kazakça'da say deməkdir.

Türkçe	Turanca
Sıfır	Birön
Bir	Bir
İki	Eki
Üç	Üş
Dörd	Tört
Beş	Beş
Altı	Oltı
Yeddi	Jedi
Səkkiz	Sekkiz
Doqquz	Togguz
On	On

TÖSLAR

Tös Kırgızcada Rəng demektir.Renklerin çoxu Göktürkçedir.Bazıları isə iki rəngin birləşməsi ilə meydana gəlir.

Azərbaycan dili	Turanca
Qırmızı	Al
Ağ	Aq
Yaşıl	Yaşıl
Mavi	Kök
Sarı	Sarı
Qara	Gara
Mor	Yipgin
Narıncı	Köksarı
Qəhvəyi	Küren
Ela	Ala
Göy	Garakök
Bordo	Kupual
Pempe	Gızgılt

TAANIŞMA BÖTKÖNNERİ

Taanışma aydın olduğu kimi tanış olma demektir.Bötkön isə cümlə demektedir.Yani Tanışma Cümlələri.

• Salam:Ekii
• Bəli:Ooba
• Xeyr:Jok
• Lütfən:Ötüniç
• Necəsiniz?:Kaydasız?
• Təşəkkürlər:Irakmat
• Yaxşıyam,yamanam..:Yakşıyam,yamanam..
• Haradan gəlirsiniz?:Nirden kelesiz? ya da Kaydan kelesiz?
• Qırğızıstandan:Gırğızistandan
• Türkçe danışır bilirsinizmi?:Türkşe danışat bısız?
• Tamam:Tüket
• Telefon nömrəniz nədir?:Danışlıg süyütüngüz ne?
• Adınız Nədir?:Atıngız ne?
• Tanıştığıma məmnun oldum:Taanışganbızga kurast boldım.
• Tualet Harada?:Ötiş kayda?
• Görüşürüz:Körişerbiz

AYLAR

Aylar ədədlərlə ifadə edilir sonuna ay əlavəsi qoyularaq göstərilir.

• Yanvar:Birenşiay
• Fevral:Ekenşiay
• Mart:Üşenşiay
• Aprel:Törtenşiay
• May:Beşenşiay
• İyun:Oltenşiay
• İyul:Jeddenşiay
• Avqust:Sekkizenşiay
• Sentyabr:Togguzenşiay
• Oktyabr:Onenşiay
• Noyabr:Onbirenşiay
• Dekabr:Onekenşi

KÜNNER

Kün Göktürkçe'de gün demektir.Günler ədədlərlə ifadə edilir sonuna kün qoyularaq göstərilir.

• Bazar ertəsi:Birkün
• Çərşənbə axşamı:Ekikün
• Çərşənbə:Üşkün
• Cümə axşamı:Törtkün
• Cümə:Kutkün
• Cumartesi:Oltıkün
• Pazar:Jeddikün

Not:KUTKUN yani Cuma günü kutsal gün demektir.Kut kutsal demek.

MÖVSÜMLER

Mövsüm mövsüm deməkdir.

• Yaz:Jay
• Payız:Küz
• Qış:Gış

TURANŞA BELİK BÖTKÖNNER (Turan dili Nümunə cümleler)

• Adıgool işun akça töölme,akçanga jazık bolar.(Adıgool üçün pul ödəmə, Puluna təəssüf olar.)
• Salbakay anasıngı çong süyet.(Salbakay anasını çox sevir.)
• Kene künnerden bir kün Çüsükeyge aytam.(Yenə günlərdən bir gün Çüsükeye deyirəm.)
• Ava em avay ölende barça oguşum tagıldı.(Dedem və nənəm ölüncə bütün ailəm dağıldı.)
• Altunay Ekenşiayıng Onungta tugan.(Altunay ikinci ayın onunda doğulmuş)
• Sen Dozuraşga uyung otagıng yansın diding.(Sən Dozuraşa evin ocağın yansın dedin)
• Yingemi köredi biyem?(Yengemin görəcək bilərəmmi?)
• Töögüde Türk atınan gurulgan birenşi Türk atayırt Köktürk Atayırtı.(Tarixdə Türk adıyla qurulan ilk Türk dövləti Göktürk Dövləti.)
• Kökey Türkmenistanga bargan birok(amma) Bişkeği körmegen.(Kökey Türkmənistana varmış amma Bişkek'i körmemiş.)
• Türk Ajunungung ganı deli akat.(Türk Dünyasının qanı dəli axır.)
• Atamga bukün aytadim men ol gızı süyem.(Atama bu gün söyləyəcəyəm mən o qızı sevirəm)
• Tag tagka kavuşmas gişi gişige kavuşar.(Dağ dağa qovuşmaz, insan insana qovuşar.)
• Atayırttarıng başşaarnarıngı sat kılgan.(Ölkələrin paytaxtlarında əzbərləmiş.)
• Belleki tavarı tülek bir yerge göürsen alar.(Məsələn qoyun sürüsünü (Davar) düz bir yerə sebest bırakabilrsin.)
• Bıltırda çöntü bek ahtı.(Geçen senede tavan çok aktı.)
• Tabgaç Bodunu Uyğur Türkteringe urugsındırım japat.(Çin Milləti Uyğur Türklərinə soyqırım edir.)
• Çingiz senge körtmektenser bu söngüşte çıgan bolmagı yegler.(Çingiz sənə asılı olmaqdansa bu döyüşdə kasıb olmağı istəyər.)
• Alp Tigin inigi ölende sakındı em kurgan kıldı. (Alp Şahzadə kiçik qardaşı ölüncə yas tutdu və məzar etdirdi.)
• Bu tün tüslügkutıda Atatürkü törgöradilar.(Bu gün televiziyada Atatürkü canlandıracaklar.)
• Böz gişi ança bediz japtı,kü ketirip birçong töp aldı.(Xarici insan elə şəkil etdi, səs gətirib bir çox istək aldı.)
• Ögüm ölögümge tösköl boldı.(Ögey ana kısmetime mane oldu.)