Vyetnam mədəniyyəti üçün mənbəyə bax

'''Vyetnam mədəniyyəti''' — [[Hind-Çin]] yarımadasında [[Cənub-Şərqi Asiya]]da yerləşən [[Vyetnam Sosialist Respublikası]]nın mədəniyyəti.

==Xalqları==
[[Fayl:Áo dài hồ Gươm.jpg|thumbnail|Milli geyimli gənc xanımlar]]
[[Fayl:Don tiep trong le an hoi (Vietnam).JPG|thumbnail|Nişan mərasimi zamanı gəlinin ailəsinin bəy ilə görüşü]]
Vyetnamlılar çox zəngin və unikal mədəniyyətə malik sülhsevər bir xalqdır.<ref name="mtvn">[http://tefrkkuretm.com/tef/1648.pdf "Mədəniyyət tarixi və nəzəriyyəsi"] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20160305005641/http://tefrkkuretm.com/tef/1648.pdf |date=2016-03-05 }}. Ali məktəblər üçün dərslik. Bakı, "Sabah" nəşriyyatı, 2010, səh. 131-132. ISBN 5-86106-104-1 {{ref-az}}</ref> Vyetnamın əksər əhalisini vyetlər və 50-dən çox azsaylı xalqlar təşkil edir. Bunlar txay, txo, nunq, mionq, tiyam, kxmer, xaray, edə və başqa xalqlardır.<ref name="mtvn"/>

==Arxeoloji qazıntılar==
Aparılmış arxeoloji qazıntılar göstərir ki, vyetnamlıların çox qədim tarixi vardır.<ref name="mtvn"/> XX əsrdə artıq bütün dünyada tanınmış Xoabin mədəniyyəti mezolit dövrünə, [[Bakşon mədəniyyəti]] neolit dövrünə aid edilmişdir.<ref name="mtvn"/> Vyetnam ərazisində [[Alt paleolit]] dövrünə aid də arxeoloji mədəniyyət aşkar olunmuşdur.<ref name="mtvn"/>

==Qədim əfsanə==
Vyetnam haqqında əksər təsəvvürlər isə [[e.ə. 2000]]-ci ilə təsadüf edir.<ref name="mtvn"/>
{{sitatın əvvəli}}
Qədim bir əfsanəyə görə ölkənin hökmdarı əjdaha – imperator Lak Lonq dağlara gəzintiyə çıxaraq orada pəri quşu Aukoya rast gəlmiş, sevib ailə qurmuşlar. Əjdaha və pəri quşunun 100 uşağı dünyaya gəlmişdi. Onların yarısı əjdaha ata ilə düzənliyə, yarısı isə anası ilə dağlara getmişlər. Hər il harada olmağından asılı olmayaraq Aukonun əcdadları ruhlara sitayiş etmək üçün vətənlərinə dönürlər. Əfsanəyə görə vyetnamlılar bir anadan olan qardaşların əcdadlarıdır.<ref name="mtvn"/>
{{sitatın sonu}}

==Dövlətçilik ənənəsi==
Ən qədim Vyetnam dövləti Vanlanq vyetnamlıların tayfa birliyi əsasında e.ə. I minillkdə yaranmışdır.<ref name="mtvn"/> [[E.ə. 257]]-ci ildə ölkənin şimalında Aulak dövləti formalaşmışdır.<ref name="mtvn"/> Aulak dövləti e.ə. IV-III əsrlərdə yaranmış Vanlanq dövlətinin, e.ə. 207-ci ildə auvet tayfalarının birləşməsindən sonra yaranmışdır. Aulak dövlətindən başqa e.ə. III əsrin II yarısında Nambyet adlı dövlət də mövcud olmuşdur. Nambyet dövləti daha sonralar Aulak dövləti ilə birləşir.<ref name="mtvn"/> Nambyet dövlətinin sərhədləri indiki Şimali Vyetnamın, qismən də Cənubi Çinin ərazilərini əhatə etmişdir. [[E.ə. 111]]-ci ildə dövlətin ərazisini Qərbi Xan imperiyası kimi tanınan Çin işğal etmişdi. Çin feodallarının çoxəsrlik istismarına baxmayaraq vyetnamlılar dillərini qoruyub saxlamışlar.<ref name="mtvn"/>

==İncəsənət==
{{əsas|Vyetnam incəsənəti}}
Vyetnam ərazisindəki qədim sənət nümunələri [[e.ə. I əsr]]ə aiddir.<ref name="mtvn"/> Vyetnam incəsənətinin çiçəklənmə dövrü Puatra dövlətinin yaranması ilə əlaqədardır. Bu, I minilliyin ortalarına təsadüf edir. Puatra kimi tanınan Mərkəzi Vyetnam incəsənətinə Hindistan, müəyyən dərəcədə isə Kxmer mədəniyyətinin təsiri olmuşdur.<ref name="mtvn"/>

==Din==
{{əsas|Vyetnamda din}}
E.ə. III-II əsrlərdə dini-mifoloji görüşlərdən politeist sistem formalaşmışdı.
[[Fayl:Nhà thờ chính Văn miếu Trấn Biên.jpg|thumbnail|Vyetnamda konfusi məbədi]]
Eramızın ilk əsrlərindən Vyetnama [[Hindistan]]dan [[buddizm]] fəlsəfəsi və [[Çin]]dən [[konfusiçilik]] yayılmağa başlamışdır. Bunların birləşməsindən Çin [[daosizm]]indən kəskin surətdə fərqlənən daosizmin mistik görüşlər kompleksi yarandı.

Hazırda Vyetnamda müxtəlif dini inanclar mövcuddur. Burada əsasən [[buddizm]], [[konfusiçilik]] və [[daosizm]] geniş yayılıb. Bu dinlər vyetnamlılar və burada yaşayan çinlilər arasında daha geniş vüsət alıb.
[[Fayl:BUDDIST TEMPLE TRAIMAT VIETNAM JAN 2012 (6818233472).jpg|thumbnail|Buddist məbədi]]
Vyetnamda buddizmdən bir sıra təriqətlər yaranıb. Sinkreq sektalar arasında kao-day sektası yeni - [[1926]]-cı ildə yaranıb. Bu təriqət özündə buddizmi, konfusiçiliyi, daosizmi və xristianlığı sintez edir. Bu təriqətin ardıcılları 2 milyon nəfərdir və əsasən ölkənin cənub rayonlarında məskunlaşıblar. Ölkənin cənubunda yerləşən digər bir sektanın – xoa-xaonun tərəfdarları 1,5 milyon nəfərdir.

XVI əsrdən başlayaraq missionerlərin fəaliyyəti nəticəsində ölkəyə xristianlıq daxil olmağa başlamışdır. Hazırda Vyetnamda əksəriyyəti katolik – 3 milyon nəfərdən çox olmaqla xeyli sayda xristian yaşayır. Ölkədə bir sıra protestant təşkilatlar, o cümlədən, 50 min nəfər tərəfdarı olan Vyetnam Yevangelist Kilsəsi, Xristian və Missioner Alyansı, Yeddinci Günün adventistləri və baptistlər fəaliyyət göstərir.
[[Fayl:Mosquée de la communauté cham (Chau Doc, Vietnam) (6620620155).jpg|thumbnail|Vyetnamda [[məscid]]]]
Tyamların bir hissəsi və malaylar [[İslam]] dininin [[sünni]] məzhəbinə mənsubdurlar.

Tyamların üçdə iki hissəsi özlərinin qədim [[brahman]] inanclarını günümüzədək qoruyub saxlamışlar.

Ölkənin daxili rayonlarındakı bəzi xalqlar arasında qəbilə kultu hələ də qalmaqda davam edir.

Vyetnamdakı [[ateist]]lərin sayı isə son illərdə sürətlə artır.

==İstinadlar==
{{İstinad siyahısı}}

==Xarici keçidlər==
{{Vikianbar kateqoriyası|Culture of Vietnam}}
* [http://www.viettouch.com/ Viettouch]. This site is dedicated to the promotion of Vietnamese history and culture; see [http://chnm.gmu.edu/worldhistorysources/d/154/whm.html reviews] of the site.
* [http://vietnamtravel.gov.vn/vietnam-culture/ Vietnamese Culture] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20121127170221/http://vietnamtravel.gov.vn/vietnam-culture |date=2012-11-27 }}
* [http://www.vietnamembassy-usa.org/learn_about_vietnam/culture/ Vietnamese culture and society] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20090906012730/http://www.vietnamembassy-usa.org/learn_about_vietnam/culture/ |date=2009-09-06 }}. Embassy of Vietnam in the USA.
* [http://www.vietspring.org/ Vietnamese Culture and History]. Vietspring.org.
* [http://www.culturalprofiles.net/viet_nam/ Vietnam Cultural Profile]
* [http://www.vietnamtourism.org.vn/attractions/culture/ Vietnamese Culture and Traditions]
* [http://www.vnpoems.com Vietnamese Poetry]
* [http://giadinhlavogia.com.vn/ Vietname and Family] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20191216114533/https://giadinhlavogia.com.vn/ |date=2019-12-16 }}
* [http://www.vietnamonline.com/culture.html Vietnamese culture index - Vietnam Online]
* [http://www.nccorp.vn/vietnam-in-photo/people-culture/ Vietnam in photo] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20120621133432/http://www.nccorp.vn/vietnam-in-photo/people-culture/ |date=2012-06-21 }}

{{Vyetnam mövzularda}}
{{Asiya mövzularda|mədəniyyəti}}

[[Kateqoriya:Vyetnam mədəniyyəti| ]]