Vərziqanda helikopter qəzası (2024) üçün mənbəyə bax

{{Aviasiya qəzası
 |adı               = Vərziqanda helikopter qəzası 
 |şəkil             = Raisi's helicopter leaving Khudafarin (cropped).jpg
 |şəklin ölçüsü     = 250
 |şəklin izahı      = Qəzaya uğramış helikopterin Xudafərindən ayrılan zaman çəkilmiş son fotosu.
 |tarix             = 19 may 2024
 |vaxt              = [[UTC+04:00|Yerli vaxtla]] günorta saat 13:30
 |qəza növü         = İlkin ehtimallara görə pis hava şəraiti səbəbindən təcili edilmiş qəza enişi
 |qəza səbəbi       = Qəza enişi, hava şəraiti
 |yer               = [[Vərziqan]] yaxınlığı, [[Şərqi Azərbaycan ostanı]]
 |ölkə              = {{IRN}}
 |koordinatlar      = {{coord|38|44|34|N|46|39|37|E|display=inline,title}}
 |sərnişin sayı     = 4+ 
 |komanda           = 4
 |yaralı sayı       = 
 |ölü sayı          = 
 |itkin sayı        =
 |qurtulan sayı     = 0
 |aviasiya növü     = 
 |model             = 
 |havayolu şirkəti  = 
 |qalxma yeri       = 
 |istiqamət         = [[Təbriz]], [[İran]]
 |uçuş nömrəsi      = 
 |qeydiyyat nömrəsi = 
 |vikianbar         = 
}}

'''Vərziqanda helikopter qəzası''' — [[İran İslam Respublikası]]nın Prezidenti [[İbrahim Rəisi]]nin və digər dövlət rəsmilərinin içində olduğu [[helikopter]]in 2024-cü ilin 19 may tarixində [[UTC+04:00|yerli vaxtla]] günorta saat 13:30 radələrində qəzaya uğradığı hadisə. Hadisə [[Vərziqan]] yaxınlığında baş verib.<ref>{{Cite web |url=https://www.nytimes.com/2024/05/19/world/middleeast/iran-president-helicopter-crash.html |title=Helicopter Carrying Iran's President Has Crashed, State Media Reports |date=19 May 2024 |last=Fassihi |first=Farnaz |work=[[The New York Times]] |access-date=19 May 2024 |archive-date=19 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519142018/https://www.nytimes.com/2024/05/19/world/middleeast/iran-president-helicopter-crash.html |url-status=live }}</ref> [[Bell 212]] markalı helikopterin [[Xudafərin körpüləri|Xudafərin körpüsündən]] [[Təbriz]] şəhərinə doğru hərəkətdə olarkən baş verib.

Qəza enişi etmiş helikopterdə [[İran prezidentlərinin siyahısı|İran Prezidenti]] [[İbrahim Rəisi]], [[İran xarici işlər nazirlərinin siyahısı|Xarici İşlər Naziri]] [[Hüseyn Əmir Abdullahiyan]], [[Şərqi Azərbaycan ostanı]]nın qubernatoru [[Malik Rəhməti]], [[İranın Ali Rəhbəri]]nin [[Şərqi Azərbaycan ostanı]]ndakı nümayəndəsi [[Məhəmməd Əli Əl-Haşimi]], İran Prezidentinin mühafizə xidmətinin əməkdaşı Mehdi Musəvi, İran [[İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu]]nun (SEPAH) Ənsar Əl-Mehdi batalyonunun əməkdaşı, iki pilot və Kruçev adlı naməlum bir şəxs olub.<ref>{{Cite web |url=https://az.trend.az/azerbaijan/gundem/3901399.html |title=İran prezidentinin həlak olduğu helikopterdə 9 nəfər olub |access-date=2024-05-20 |archive-date=2024-05-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520163809/https://az.trend.az/azerbaijan/gundem/3901399.html |url-status=live }}</ref><ref name=":02">{{Cite web |date=2024-05-19 |title=Helicopter carrying Iran's president suffers a 'hard landing,' state TV says without further details |url=https://apnews.com/article/iran-helicopter-raisi-b483ba75e4339cfb0fe00c7349d023b8 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519134025/https://apnews.com/article/iran-helicopter-raisi-b483ba75e4339cfb0fe00c7349d023b8 |archive-date=19 May 2024 |access-date=2024-05-19 |website=AP News}}</ref><ref name=":12">{{Cite news |date=2024-05-19 |title=Helicopter carrying Iran's president Raisi makes rough landing, says state TV |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/helicopter-iranian-presidents-convoy-accident-says-strate-tv-2024-05-19/ |work=Reuters |access-date=2024-05-19 |archive-date=2024-05-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520031600/https://www.reuters.com/world/middle-east/helicopter-iranian-presidents-convoy-accident-says-strate-tv-2024-05-19/ |url-status=live }}</ref> [[İran Qızıl Aypara Cəmiyyəti]]nin 20 may tarixində yerli vaxtla səhər saatlarında yaydığı məlumata görə helikopterdə olan 9 nəfər o cümlədən [[İran prezidentlərinin siyahısı|İran Prezidenti]] [[İbrahim Rəisi]], [[İran xarici işlər nazirlərinin siyahısı|Xarici İşlər Naziri]] [[Hüseyn Əmir Abdullahiyan]], [[Şərqi Azərbaycan ostanı]]nın qubernatoru [[Malik Rəhməti]], [[İranın Ali Rəhbəri]]nin [[Şərqi Azərbaycan ostanı]]ndakı nümayəndəsi [[Məhəmməd Əli Əl-Haşimi]], İran Prezidentinin mühafizə xidmətinin əməkdaşı [[briqada generalı]] [[Mehdi Musəvi]], İran [[İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu]]nun <small>(SEPAH)</small> Ənsar Əl-Mehdi batalyonunun əməkdaşı, iki pilot və Kruçev adlı naməlum bir şəxs həlak olublar.<ref name="nosurvivors">{{Cite web|url=https://aje.io/2sog0w?update=2912584|title='No signs of helicopter’s occupants being alive': Red Crescent|date=20 May 2024|access-date=20 May 2024|work=[[Al Jazeera]]|archive-date=20 May 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240520041815/https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/5/19/iran-helicopter-accident-live-president-fm-on-missing-aircraft?update=2912584|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.cnn.com/middleeast/live-news/raisi-iran-president-helicopter-crash/h_f56d9dc05b70138e1dacf0cfa1daa796|work=[[CNN]]|date=20 May 2024|title=Drone footage shows wreckage of crashed helicopter|first=Jerome|last=Taylor|access-date=20 May 2024|archive-date=20 May 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240520050505/https://www.cnn.com/middleeast/live-news/raisi-iran-president-helicopter-crash/h_f56d9dc05b70138e1dacf0cfa1daa796|url-status=live}}</ref>

İran televiziya kanallarının verdiyi məlumata görə xilasetmə əməliyyatları güclü yağış, duman və güclü külək kimi əlverişsiz hava şəraiti səbəbindən çətinliklə aparılır. Ərazinin sıx meşə və dağlıq relyefli olması da axtarış-xilas etmə işlərini çətinləşdirən amillərdən hesab olunur. İranlı dövlət rəsmilərini daşıyan helikopterin axtarış işlərinə pilotsuz təyyarələr, axtarış-xilasetmə qrupları, xüsusi təlim keçmiş itlər və Kopernik peyk sistemi cəlb edilib.<ref name="WSJInfo">{{Cite web |url=https://www.wsj.com/world/middle-east/helicopter-carrying-irans-president-makes-difficult-landing-d51329d7 |title=Iran Says Helicopter Carrying Its President Is Missing After 'Difficult Landing' |date=19 May 2024 |last1=Raice |first1=Shayndi |last2=Eqbali |first2=Aresu |work=[[The Wall Street Journal]] |access-date=19 May 2024 |archive-date=19 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519144415/https://www.wsj.com/world/middle-east/helicopter-carrying-irans-president-makes-difficult-landing-d51329d7 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |date=19 May 2024 |title=EU activates mapping service to aid search effort |url=https://www.bbc.com/news/live/world-middle-east-69035051 |access-date=2024-05-19 |website=BBC News |archive-date=2024-05-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519143751/https://www.bbc.com/news/live/world-middle-east-69035051 |url-status=live }}</ref>

Helikopterin qəza enişi etməsindən sonra axtarış-xilasetmə işlərinə dəstək məqsədilə Türkiyədən bölgəyə göndərilən<ref>{{Cite web |url=https://azertag.az/xeber/turkiye_irana_xilasedici_qruplar_gonderib-3011170 |title=Türkiyə İrana xilasedici qruplar göndərib |access-date=2024-05-20 |archive-date=2024-05-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520153121/https://azertag.az/xeber/turkiye_irana_xilasedici_qruplar_gonderib-3011170 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |url=https://azertag.az/xeber/turkiyenin_milli_mudafie_nazirliyi_irana_herbi_helikopter_ve_pua_gonderib-3011198 |title=Türkiyənin Milli Müdafiə Nazirliyi İrana hərbi helikopter və PUA göndərib |access-date=2024-05-20 |archive-date=2024-05-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520153116/https://azertag.az/xeber/turkiyenin_milli_mudafie_nazirliyi_irana_herbi_helikopter_ve_pua_gonderib-3011198 |url-status=live }}</ref> [[Bayraktar Akıncı]] [[pilotsuz uçuş aparatı]] hadisə yerini müəyyən etmişdir.<ref>{{Cite web |url=https://azertag.az/xeber/bayraktar_akinci_iran_prezidentinin_helikopterinin_qeza_enisi_etdiyi_ehtimal_olunan_bolgededir-3011214 |title="Bayraktar AKINCI" İran Prezidentinin helikopterinin qəza enişi etdiyi ehtimal olunan bölgədədir |access-date=2024-05-20 |archive-date=2024-05-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520153006/https://azertag.az/xeber/bayraktar_akinci_iran_prezidentinin_helikopterinin_qeza_enisi_etdiyi_ehtimal_olunan_bolgededir-3011214 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |url=https://azertag.az/xeber/bayraktar_akincinin_irandaki_axtaris_fealiyyeti_dunyada_en_chox_izlenen_uchus_olaraq_qeyde_alinib-3012090 |title="Bayraktar AKINCI"nın İrandakı axtarış fəaliyyəti dünyada ən çox izlənən uçuş olaraq qeydə alınıb VİDEO |access-date=2024-05-20 |archive-date=2024-05-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520153117/https://azertag.az/xeber/bayraktar_akincinin_irandaki_axtaris_fealiyyeti_dunyada_en_chox_izlenen_uchus_olaraq_qeyde_alinib-3012090 |url-status=live }}</ref>

== Arxa plan ==
[[Fayl:Ilham Aliyev and President Seyyed Ebrahim Raisi met at the Azerbaijan-Iran state border - 04.jpg|300px|thumb|[[İran prezidentlərinin siyahısı|İran Prezidenti]] [[İbrahim Rəisi]] <small>(solda)</small> [[Azərbaycan Prezidenti]] [[İlham Əliyev]]lə <small>(sağda)</small> birlikdə [[Qız Qalası su anbarı|Qız Qalası su elektrik kompleksinin]] açılışında iştirak etmək məqsədilə [[Azərbaycan-İran sərhədi]]ndə görüşərkən. Foto məlum qəzadan bir neçə saat əvvəl çəkilib. ([[19 may]] [[2024]])]]

2024-cü ilin 19 may tarixində [[İran prezidentlərinin siyahısı|İran Prezidenti]] [[İbrahim Rəisi]] [[Azərbaycan Prezidenti]] [[İlham Əliyev]]lə birlikdə [[Qız Qalası su anbarı|Qız Qalası su elektrik kompleksinin]] açılışında iştirak etmək üçün [[Azərbaycan]]a rəsmi səfər edib.<ref>{{cite web |url=https://azertag.az/en/xeber/ceremony_to_commission__quotkhudafarin_quot_hydroelectric_complex_and_inaugurate__quotgiz_galasi_quot_hydroelectric_complex_was_held_with_participation_of_azerbaijani_and_iranian_presidents_video-3010630 |title=Ceremony to commission "Khudafarin" hydroelectric complex and inaugurate "Giz Galasi" hydroelectric complex was held with participation of Azerbaijani and Iranian Presidents |publisher=Azerbaijan State News Agency |date=19 May 2024 |access-date=19 May 2024 |archive-date=19 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519212412/https://azertag.az/en/xeber/ceremony_to_commission__quotkhudafarin_quot_hydroelectric_complex_and_inaugurate__quotgiz_galasi_quot_hydroelectric_complex_was_held_with_participation_of_azerbaijani_and_iranian_presidents_video-3010630 |url-status=live }}</ref> [[Araz çayı]] üzərində yerləşən [[Qız Qalası su anbarı|Qız Qalası su elektrik kompleksi]] [[İran]] və [[Azərbaycan]]ın birgə icra etdiyi sayca üçüncü layihədir.<ref name=":02" /><ref>{{cite web |url=https://en.mehrnews.com/news/215356/Qiz-Qalasi-Dam-symbol-of-cooperation-between-Tehran-Baku |title=Qiz-Qalasi Dam symbol of cooperation between Tehran, Baku |publisher=Mehr News Agency |date=19 May 2024 |access-date=20 May 2024 |archive-date=19 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519180337/https://en.mehrnews.com/news/215356/Qiz-Qalasi-Dam-symbol-of-cooperation-between-Tehran-Baku |url-status=live }}</ref> Qəzadan bir gün əvvəl İran Milli Meteorologiya Agentliyi [[Şərqi Azərbaycan ostanı]] üçün elədə xarakterik olmayan narıncı hava xəbərdarlığı siqnalı verib və ərazidə hava şəraitinin əlverişsiz olacağını açıqlamışdı.
<ref>{{Cite web |title=روایت خبرنگار تسنیم از منطقه سانحه بالگرد رئیس‌جمهور + فیلم |trans-title=Tasnim reporter's narration from the area of the president's helicopter accident + video |url=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1403/02/30/3088772/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D8%A8%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%B3%D9%86%DB%8C%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AD%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%AF-%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519230420/https://www.tasnimnews.com/fa/news/1403/02/30/3088772/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D8%A8%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%B3%D9%86%DB%8C%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AD%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%AF-%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85 |archive-date=19 May 2024 |access-date=19 May 2024 |website=Tasnim News Agency |language=fa}}</ref>

== Qəza ==
19 may tarixində [[İran prezidentlərinin siyahısı|İran Prezidenti]] və [[Azərbaycan Prezidenti]] [[Azərbaycan–İran sərhədi]] boyunca yerləşən [[Qız Qalası su anbarı|Qız qalası]] və [[Xudafərin SES]] elektrik kompleklərinin açılışı məqsədilə görüşüblər.<ref>{{cite web |date=19 May 2024 |title=Ceremony to commission "Khudafarin" hydroelectric complex and inaugurate "Giz Galasi" hydroelectric complex was held with participation of Azerbaijani and Iranian Presidents |url=https://azertag.az/en/xeber/ceremony_to_commission__quotkhudafarin_quot_hydroelectric_complex_and_inaugurate__quotgiz_galasi_quot_hydroelectric_complex_was_held_with_participation_of_azerbaijani_and_iranian_presidents_video-3010630 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519212412/https://azertag.az/en/xeber/ceremony_to_commission__quotkhudafarin_quot_hydroelectric_complex_and_inaugurate__quotgiz_galasi_quot_hydroelectric_complex_was_held_with_participation_of_azerbaijani_and_iranian_presidents_video-3010630 |archive-date=19 May 2024 |access-date=19 May 2024 |agency=Azerbaijan State News Agency}}</ref> Elektrik kompleklərinin açılışlarından sonra [[İbrahim Rəisi]], [[Hüseyn Əmir Abdullahiyan]], [[Məhəmməd Əli Əl-Haşimi]]<ref>{{Cite web |last=Regencia |first=Ted |date=19 May 2024 |title=Who was on the missing helicopter? |url=https://aje.io/2sog0w?update=2910703 |access-date=19 May 2024 |website=[[Al Jazeera]] |archive-date=20 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520041815/https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/5/19/iran-helicopter-accident-live-president-fm-on-missing-aircraft?update=2910703 |url-status=live}}</ref> və [[Malik Rəhməti]] [[Təbriz]] yaxınlığında yerləşən neft emalı zavodunun açılışında iştirak etmək üçün [[Təbriz]]ə<ref name="NYTimesInfo">{{Cite web |url=https://www.nytimes.com/2024/05/19/world/middleeast/iran-president-helicopter-crash.html |title=Helicopter Carrying Iran's President Has Crashed, State Media Reports |date=19 May 2024 |last=Fassihi |first=Farnaz |work=[[The New York Times]] |access-date=19 May 2024 |archive-date=19 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519142018/https://www.nytimes.com/2024/05/19/world/middleeast/iran-president-helicopter-crash.html |url-status=live}}</ref> doğru yola düşüb. [[İbrahim Rəisi]]nin yanında onun mühafizə xidmətinin rəhbəri olan [[İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu]]nun [[briqada generalı]] Məhəmməd Mehdi Musəvidə olub.<ref name="bbcknow">{{Cite web |url=https://www.bbc.com/news/articles/c4nnd23d505o |title=Ebrahim Raisi: What we know about deadly Iran helicopter crash |date=20 May 2024 |website=[[BBC]] |access-date=20 May 2024 |archive-date=20 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520151854/https://www.bbc.com/news/articles/c4nnd23d505o |url-status=live }}</ref>

İranlı rəsmilər [[İran İslam İnqilabı]]ndan əvvəl [[İran Hərbi Hava Qüvvələri]]nin arsenalına daxil edilmiş Bell 212 markalı [[ABŞ]] istehsalı helikopterlə hərəkət ediblər. Qəzaya uğramış helikopter [[İran Hərbi Hava Qüvvələri]]nin iki polkovnik rütbəli pilotu və bir mayor rütbəli uçuş texniki tərəfindən idarə olunub.<ref>{{Cite web |url=https://www.aljazeera.com/news/2024/5/20/who-died-alongside-irans-president-raisi-in-the-helicopter-crash |title=Who died alongside Iran's President Raisi in the helicopter crash? |date=20 May 2024 |website=[[Al Jazeera]] |access-date=20 May 2024 |archive-date=19 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519213002/https://apnews.com/article/helicopter-iran-raisi-crash-azerbaijan-3ef9fe5772fb06f6d9dcc371b115923f |url-status=live }}</ref> İran rəsmilər üç eyni markalı helikopter konvoyu ilə hərəkət ediblər. [[İran prezidentlərinin siyahısı|İran Prezidenti]] olan helikopterlə əlaqə kəsildikdən sonra digər iki helikopter yaxınlıqda yerləşən mis anbarının həyətinə təcili eniş edib.<ref>{{Cite web|url=https://www.turkiyegazetesi.com.tr/dunya/sisin-ardindaki-sis-iran-lideri-reisi-ic-cekismeye-mi-kurban-gitti-1041728|title=Sisin ardındaki sis... İran lideri Reisi, iç çekişmeye mi kurban gitti?|date=21 May 2024|website=Türkiye Gazetesi|access-date=22 May 2024|archive-date=21 May 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240521105537/https://www.turkiyegazetesi.com.tr/dunya/sisin-ardindaki-sis-iran-lideri-reisi-ic-cekismeye-mi-kurban-gitti-1041728|url-status=live}}</ref>

Helikopter yerli vaxtla saat 13:30 radələrində [[İran]]ın [[Şərqi Azərbaycan ostanı]]nın [[Vərziqan şəhristanı]] ərazisinə daxil olan [[Uzi (Vərziqan)|Uzi]]<ref>{{cite web |url=https://www.mehrnews.com/news/6112174/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D8%A7%D8%AF%D8%AB%D9%87-%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7-%D8%A8%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%AF-%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1-%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%87-%D9%88-%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86 |title=اخبار حادثه سقوط بالگرد/ شهادت رئیس جمهور، وزیر خارجه و همراهان |trans-title=News of the collapse incident / testimony of the President, Foreign Minister and their companions |agency=Mehr News Agency |language=fa |date=20 May 2024 |access-date=20 May 2024 |archive-date=20 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520041605/https://www.mehrnews.com/news/6112174/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D8%A7%D8%AF%D8%AB%D9%87-%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7-%D8%A8%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%AF-%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1-%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%87-%D9%88-%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86 |url-status=live }}</ref> kəndindən təqribən 2 kilometr cənub-qərbdə, Dizmar meşə zolağının ərazisində qəzaya uğrayıb.<ref name="NYTimesInfo" /><ref name="wildlife">{{Cite web |url=https://www.aljazeera.com/news/2024/5/19/president-raisis-helicopter-crashed-in-iran-what-we-know-so-far |title=President Raisi's helicopter crashes in Iran: What we know so far |date=20 May 2024 |website=[[Al Jazeera]] |access-date=20 May 2024 |archive-date=19 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519220737/https://www.aljazeera.com/news/2024/5/19/president-raisis-helicopter-crashed-in-iran-what-we-know-so-far |url-status=live }}</ref>

Digər vertolyotlardan birində səyahət edən Prezident Aparatının rəhbəri Qulam-Hüseyn İsmaili ifadə edib ki, helikopterlər yerli vaxtla 13:00 radələrində havaya qalxıblar. Aparat rəhbərinin sözlərinə görə uçuşun əvvəlində və qəza xəbəri alıb, təcili eniş edənə qədər hava şəraiti normal olub. Uçuşun 45-ci dəqiqəsində helikopter konvoyuna rəhbərlik edən və
[[İran prezidentlərinin siyahısı|İran Prezidenti]]nin olduğu helikopterin pilotu yaxınlaşmaqda olan buluddan yayınmaq üçün digər helikopter pilotlarına hündürlüyü artırmaq barədə əmr verib. Müvafiq əmrdən təxminən 30 saniyə sonra digər helikopter pilotları konvoyun aparıcı pilotu ilə əlaqənin kəsildiyini görüblər.

Digər iki helikopter itkin düşmüş helikopterlə bir necə dəfə əlaqə saxlmağa cəhd göstərsələrdə heç bir cavab ala bilməyiblər. Konvoyda olan digər helikopterlər [[İran prezidentlərinin siyahısı|İran Prezidenti]] olan helikopteri axtarmaq üçün geri qayıdıb, yenidən əlaqə qurmağa cəhd göstəriblər. Ərazinin bulud qatı ilə əhatə olunması və müşahidə məsafəsinin aşağı düşməsi səbəbindən digər helikopter pilotları yaxınlıqdakı mis mədəninin ərazisinə təcili eniş etmək barədə qərar qəbul ediblər. Mis anbarının ərazisinə eniş etdikdən sonra pilotlar Rəisinin helikopterini idarə edən kapitan pilotla əlaqə saxlamağa cəhd ediblər, ancaq zənglər cavabsız qalıb.

Prezident Aparatının rəhbəri Qulam-Hüseyn İsmaili İran KİV-lərinə sonradan verdiyi müsahibəsi zamanı [[Məhəmməd Əli Əl-Haşimi]] ilə telefon əlaqəsi yarada bildiyini bildirib. Qulam-Hüseyn İsmailinin dediklərinə görə [[Məhəmməd Əli Əl-Haşimi]] yaralı olduğunu, ətrafında heç kimin olmadığını və nəyin baş verdiyini xatırlamadığını deyib. Qısa müddət sonra
Qulam-Hüseyn İsmaili və [[Məhəmməd Əli Əl-Haşimi]] arasında ikinci telefon danışığı baş tutub. Həmin danışıq zamanı [[Məhəmməd Əli Əl-Haşimi]] vadi bənzəri bir ərazidə olduğunu qeyd edib və vəziyyətinin yaxşı olmadığını yenidən vurğulayıb. Ehtimal olunur ki, qəzaya uğramış helikopterdə olan şəxslərin hər biri qəza anında həlak olublar, bir tək [[Məhəmməd Əli Əl-Haşimi]] bir necə saat yaşaya bilib, ancaq aldığı yaralar səbəbindən xilasedicilər gələnə qədər vəfat edib.<ref name="IRNA">{{cite news |url=https://en.irna.ir/news/85485620/Official-reveals-more-details-of-president-Raisi-s-copter-crash |title=Official reveals more details of president Raisi's copter crash |date=21 May 2024 |website=IRNA |access-date=22 May 2024 |archive-date=22 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240522083037/https://en.irna.ir/news/85485620/Official-reveals-more-details-of-president-Raisi-s-copter-crash |url-status=live }}</ref>

Digər iki helikopterdə səyahət edən energetika naziri Əli Əkbər Mehrabian və Mənzil və Nəqliyyat Naziri Mehrdad Bəzrpaş qəzaya uğramış helikopterlə əlaqə kəsildikdən sorna geri qayıdıb on beş-iyirmi dəqiqə havadan uğursuz axtarışlar aparıblar.<ref name="ajcrash">{{Cite web |url=https://www.aljazeera.com/news/2024/5/19/helicopter-carrying-irans-president-suffers-hard-landing-state-tv |title=Search under way after helicopter carrying Iran's president Raisi crashes |date=19 May 2024 |last=Motamedi |first=Maziar |website=[[Al Jazeera]] |access-date=19 May 2024 |archive-date=19 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519154543/https://www.aljazeera.com/news/2024/5/19/helicopter-carrying-irans-president-suffers-hard-landing-state-tv |url-status=live}}</ref> Mis anbarının həyətinə edilmiş təcili enişdən bir müddət sonra konvoyda olan digər iki helikopter [[Təbriz]] şəhərinə doğru istiqamətlənib və qısa müddətdə təyin olunmuş yerə çatıb.<ref name="f24know">{{Cite web |url=https://www.france24.com/en/asia-pacific/20240519-helicopter-carrying-iran-s-president-raisi-makes-hard-landing-state-tv-says |title=What do we know so far about Iranian president's helicopter 'accident' |date=20 May 2024 |website=[[France 24]] |access-date=20 May 2024}}</ref> Qəza zamanı helikopterdə 8 nəfər olub.<ref name=IRNA_May22>{{cite news |url=https://en.irna.ir/news/85485870/Supreme-Leader-performs-prayers-over-bodies-of-president-Raisi |title=Supreme Leader performs prayers over bodies of president Raisi, companions |date=22 May 2024 |website=IRNA |access-date=22 May 2024 |archive-date=22 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240522082859/https://en.irna.ir/news/85485870/Supreme-Leader-performs-prayers-over-bodies-of-president-Raisi |url-status=live }}</ref>

== Axtarış və xilasetmə ==
[[İran prezidentlərinin siyahısı|İran Prezidenti]] [[İbrahim Rəisi]]nin içində olduğu helikopterin qəzaya uğraması ilə bağlı ilk xəbər İrandakı KİV-lər tərəfindən yerli vaxtla saat 16:00-da yayımlanıb. [[İran İslam Respublikası]]nın Daxili İşlər Naziri Əhməd Vahidi tərəfindən verilmiş ilk açıqlamaya görə [[İbrahim Rəisi]]nin olduğu helikopter pis hava şəraiti və qatı duman səbəbindən təcili qəza enişi etmək məcburiyyətində qalıb.<ref name="ajcrash" /><ref>{{Cite news |url=https://apnews.com/article/iran-helicopter-raisi-b483ba75e4339cfb0fe00c7349d023b8 |title=Iran's hard-line president still missing after likely helicopter crash in foggy, mountainous region |work=Associated Press News |date=20 May 2024 |access-date=20 May 2024 |archive-date=19 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519134025/https://apnews.com/article/iran-helicopter-raisi-b483ba75e4339cfb0fe00c7349d023b8 |url-status=live }}</ref>

[[İran Silahlı Qüvvələri|İran İslam Respublikası Silahlı Qüvvələrinin]] Baş Qərargah rəisi və eyni zamanda [[İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu]]nun komandiri [[Məhəmməd Baqir]] İranın bütün hərbi qüvvələrini axtarış-xilasetmə əməliyyatlarına cəlb olunması barədə əmr verib. Ərazidə olan güclü duman axtarış-xilasetmə işlərini vaxtında aparılmasına ciddi təsir göstərib. İran KİV-lərinin verdiyi məlumata görə ilk xilasetmə qrupu hadisə yerinə qəzadan 7 saat sonra təqribən 20:00-da çata biliblər.<ref>{{Cite web |url=https://www.theguardian.com/world/live/2024/may/19/israel-gaza-war-live-people-killed-in-strike-nuseirat-refugee-camp-gaza |title=The dispatched rescue teams will reach the probable coordinates of president Raisi's helicopter within half an hour, state media is reporting. |date=19 May 2024 |work=[[The Guardian]] |access-date=19 May 2024 |archive-date=19 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519175307/https://www.theguardian.com/world/live/2024/may/19/israel-gaza-war-live-people-killed-in-strike-nuseirat-refugee-camp-gaza |url-status=live}}</ref> [[İran Qızıl Aypara Cəmiyyəti]]nin 40 nəfərdən ibarət xilasedici qrupu və naməlum sayda pilotsuz uçuş aparatları<ref>{{Cite web |last1=Radford |first1=Antoinette |last2=Andone |first2=Dakin |last3=Shen |first3=Michelle |last4=Almasy |first4=Steve |last5=Meyer |first5=Matt |name-list-style=and |date=19 May 2024 |title=Live updates: Iranian President Raisi involved in helicopter crash |url=https://www.cnn.com/middleeast/live-news/raisi-iran-president-helicopter-crash/index.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519161815/https://www.cnn.com/middleeast/live-news/raisi-iran-president-helicopter-crash/index.html |archive-date=19 May 2024 |access-date=19 May 2024 |website=CNN}}</ref> hadisə yerinə göndərilib.<ref name="TelegraphInfo">{{Cite news |last1=Makoii |first1=Akhtar |last2=Abrahams |first2=Jessica |last3=Smith |first3=Benedict |last4=Zagon |first4=Chanel |name-list-style=and |date=19 May 2024 |title=Iranian president Ebrahim Raisi 'missing' after helicopter makes hard landing |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2024/05/19/helicopter-carrying-iran-president-ebrahim-raisi-hard-land/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519150754/https://www.telegraph.co.uk/world-news/2024/05/19/helicopter-carrying-iran-president-ebrahim-raisi-hard-land/ |archive-date=19 May 2024 |access-date=19 May 2024 |work=The Telegraph |issn=0307-1235}}</ref>

Qəza nəticəsində helikopterdə olan səkkiz nəfərdən yeddisi qəza anında həlak olublar, bir tək [[İranın Ali Rəhbəri]]nin [[Şərqi Azərbaycan ostanı]]ndakı nümayəndəsi [[Məhəmməd Əli Əl-Haşimi]] bir necə saat sağ qalmağı bacarıb. Haşimi İran Prezident Aparatının rəhbəri Qulam-Hüseyn İsmaili ilə iki dəfə, bir dəfə isə [[İran Qızıl Aypara Cəmiyyəti]]nin rəsmisi ilə telefon əlaqəsi saxladıqdan sonra qəza nəticəsində aldığı xəsarətlərdən vəfat edib.<ref>{{Cite web |last=Andrews |first=Hillary |date=2024-05-19 |title=Thick fog hampers efforts to find Iran's president after reported helicopter crash |url=https://www.foxweather.com/weather-news/iran-president-helicopter-crash |access-date=2024-05-20 |website=FOX Weather |archive-date=20 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520171421/https://www.foxweather.com/weather-news/iran-president-helicopter-crash |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web |date=19 May 2024 |title=Iranian official: Contact made with passenger and crew member |url=https://www.theguardian.com/world/live/2024/may/19/israel-gaza-war-live-people-killed-in-strike-nuseirat-refugee-camp-gaza |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519180343/https://www.theguardian.com/world/live/2024/may/19/israel-gaza-war-live-people-killed-in-strike-nuseirat-refugee-camp-gaza |archive-date=19 May 2024 |access-date=19 May 2024 |work=[[The Guardian]]}}</ref>

Böhranların İdarə Edilməsi üzrə Avropa Komissarı Yanes Lenarçiç bəyan edib ki, [[Avropa İttifaqı]] [[İran]]ın xahişi əsasında ''Kopernik Fövqəladə İdarəetmə Xidmətini'' aktivləşdirib.<ref>{{Cite tweet|number=1792240959180120305 |user=JanezLenarcic |title=Upon Iranian request for assistance we are activating the EU's @CopernicusEMS rapid response  mapping service in view of to the helicopter accident reportedly carrying the President of #Iran and its foreign minister. #EUSolidarity |author=Janez Lenarčič |author-link=Janez Lenarčič |access-date=19 May 2024}}</ref> [[Azərbaycan]], [[İraq]], [[Qətər]], [[Ermənistan]], [[Türkiyə]] və [[Rusiya]] axtarışların aparılması ilə bağlı [[İran]] tərəfinə öz köməkliyini təklif ediblər.<ref>{{cite news |date=19 May 2024 |title=Turkey's Erdogan offers Iran 'all necessary support' in Raisi search |url=https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2024/05/19/turkey-s-erdogan-offers-iran-all-necessary-support-in-raisi-search |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519230427/https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2024/05/19/turkey-s-erdogan-offers-iran-all-necessary-support-in-raisi-search |archive-date=19 May 2024 |access-date=19 May 2024 |work=Al Arabiya |agency=AFP}}</ref><ref>{{Cite tweet |number=1792232381354479693 |user=MFAofArmenia |title=Shocked by the news coming from #Iran. Our thoughts & prayers are w/President Raisi, Minister @Amirabdolahian & all others reported to be at the site. As rescue operations continue, #Armenia, as a close & friendly neighbor of Iran, is ready to provide all necessary support. @IRIMFA_EN |author=Ministry of Foreign Affairs Armenia |author-link=Ministry of Foreign Affairs (Armenia) |access-date=19 May 2024}}</ref><ref>{{Cite web |date=19 May 2024 |title=Russia ready to help: Foreign ministry |url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/5/19/iran-helicopter-accident-live-president-fm-on-missing-aircraft?update=2911875 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519230420/https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/5/19/iran-helicopter-accident-live-president-fm-on-missing-aircraft?update=2911875 |archive-date=19 May 2024 |access-date=19 May 2024 |website=[[Al Jazeera]]}}</ref> [[Rusiya Federasiyası]] axtarış-xilasetmə işlərində iştirak etmək məqsədilə İrana iki təyyarə, axtarış-xilasetmə helikopteri və 50-yə yaxın şəxsi heyət göndərib.<ref>{{Cite web|url=https://www.khabaronline.ir/amp/1908840/|title=اعزام دو فروند هواپیمای پیشرفته و بالگردهای ویژه روسیه به تبریز - خبرآنلاین|website=khabaronline.ir|access-date=21 May 2024|archive-date=20 May 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240520040042/https://www.khabaronline.ir/amp/1908840/|url-status=live}}</ref> [[Amerika Birləşmiş Ştatları]] rəsmiləri [[İran]] tərəfindən yardım göstərilməsi ilə bağlı xahiş aldıqlarını, lakin maddi-texniki səbəblərdən bu yardımın mümkün olmadığını ifadə ediblər.<ref>{{Cite news |url=https://www.france24.com/en/live-news/20240520-us-says-iran-sought-help-over-president-crash |title=US says Iran sought help over president crash |agency=France 24 |date=20 May 2024 |access-date=22 May 2024 }}</ref>

Türkiyənin Fövqəladə Halların İdarə Olunması Agentliyinin <small>(AFAD)</small> verdiyi məlumata görə İran tərəfi onlardan gecə görüşlü axtarış-xilasetmə helikopteri istəyib.<ref>{{Cite tweet |user=ragipsoylu |number=1792262124753883183 |title=Iran requested a night vision search and rescue helicopter from Turkey, says Turkish disaster management agency AFAD}}</ref> [[ABŞ Dövlət Departamenti]]nin sözçüsü Metyu Millerin sözlərinə görə oxşar tələb ABŞ tərəfindən də istənilib, ancaq logistik səbəblərdən tələbin icra edilməsi mümkün olmayıb.<ref>{{Cite web |date=2024-05-20 |title=Iran asked US for assistance following Raisi's helicopter crash, State Dept says |url=https://www.jpost.com/breaking-news/article-801933 |access-date=2024-05-20 |website=The Jerusalem Post |archive-date=20 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520204635/https://www.jpost.com/breaking-news/article-801933 |url-status=live }}</ref> [[Türkiyə]]nin [[Bayraktar Akıncı]] [[pilotsuz uçuş aparatı]] qəzaya uğramış helikopterin dəqiq yerini təyin edib. [[Bayraktar Akıncı]] qəza yeri kimi [[Azərbaycan-İran sərhədi]]ndən 20 kilometr cənubda, sıldırım dağ yamacında olduğu ərazini işarə edib.<ref name="ajdead">{{Cite news |date=19 May 2024 |title=Iran's President Ebrahim Raisi confirmed dead in helicopter crash |url=https://www.aljazeera.com/news/2024/5/20/rescuers-say-no-sign-of-life-as-wrecked-helicopter-of-irans-raisi-found |access-date=19 May 2024 |work=[[Al Jazeera]]  |archive-date=20 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520075621/https://www.aljazeera.com/news/2024/5/20/rescuers-say-no-sign-of-life-as-wrecked-helicopter-of-irans-raisi-found |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news |url=https://www.aa.com.tr/en/middle-east/turkiye-s-akinci-uav-identifies-source-of-heat-suspected-to-be-crash-site-of-iranian-president-s-helicopter/3224277 |title=Türkiye's Akinci UAV identifies source of heat suspected to be crash site of Iranian president's helicopter |agency=Anadolu Agency |date=20 May 2024 |access-date=20 May 2024 |archive-date=20 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520065447/https://www.aa.com.tr/en/middle-east/turkiye-s-akinci-uav-identifies-source-of-heat-suspected-to-be-crash-site-of-iranian-president-s-helicopter/3224277 |url-status=live }}</ref> [[Türkiyə]] tərəfinin göndərmiş olduğu [[pilotsuz uçuş aparatı]] [[İran]] tərəfinin tələbi əsasında silahsız şəkildə axtarış-xilasetmə prosesini icra ediblər.<ref>{{cite news |url=https://www.aa.com.tr/tr/gundem/baykar-yonetim-kurulu-baskani-bayraktar-akinci-vadilerin-arasinda-manevra-yaparak-ucmak-durumunda-kaldi/3226037 |title=Baykar Yönetim Kurulu Başkanı Bayraktar: AKINCI, vadilerin arasında manevra yaparak uçmak durumunda kaldı |language=tr |agency=Anadolu Agency |date=21 May 2024 |access-date=21 May 2024 |archive-date=21 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240521135359/https://www.aa.com.tr/tr/gundem/baykar-yonetim-kurulu-baskani-bayraktar-akinci-vadilerin-arasinda-manevra-yaparak-ucmak-durumunda-kaldi/3226037 |url-status=live }}</ref>

Qəzadan bir neçə saat sonra [[İran]] [[kütləvi informasiya vasitələri]] helikopterin dəniz səviyyəsindən 2.200 metr hündürlükdə yerləşən ərazidən tapıldığını və hadisə yerində heç bir həyat əlamətinin olmadığını bildiriblər.<ref>{{Cite web |url=https://www.theguardian.com/world/live/2024/may/19/israel-gaza-war-live-people-killed-in-strike-nuseirat-refugee-camp-gaza |title=Crashed helicopter found by search teams, state TV reports |date=19 May 2024 |work=[[The Guardian]] |access-date=19 May 2024 |archive-date=19 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519230417/https://www.theguardian.com/world/live/2024/may/19/israel-gaza-war-live-people-killed-in-strike-nuseirat-refugee-camp-gaza |url-status=live}}</ref> Helikopterin quyruq hissəsi istisna olmaqla, gövdə hissəsi toqquşmanın təsirindən tamamilə yanıb.<ref>{{cite web |url=https://www.theguardian.com/world/live/2024/may/20/iran-helicopter-crash-live-updates-ebrahim-raisi-iranian-president-search-and-rescue-middle-east-crisis-latest-news|work=The Guardian |date=20 May 2024 |first=Patrick |last=Wintour |title='No sign of life' at crash site, state TV says |access-date=20 May 2024 |archive-date=20 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520050505/https://www.theguardian.com/world/live/2024/may/20/iran-helicopter-crash-live-updates-ebrahim-raisi-iranian-president-search-and-rescue-middle-east-crisis-latest-news|url-status=live}}</ref> 20 may tarixində helikopterdə olan şəxslərə məxsus cəsədlərin aşkarlanmasından sonra axtarış-xilasetmə işləri başa çatdırılıb.<ref name="bbcmourning">{{cite web |url=https://www.bbc.com/news/articles/cpwwql21747o |work=BBC |date=20 May 2024 |first=Michael |last=Sheils McNamee |title=Iran declares five days of mourning for president |access-date=20 May 2024 |archive-date=20 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520171420/https://www.bbc.com/news/articles/cpwwql21747o |url-status=live }}</ref> Qismən və ya tamamilə yanmış cəsədlərin şəxsiyyətini müəyyənləşdirmək üçün məhkəmə-tibbi ekspertizanın identifikasiyası prosesi keçirilməyib.<ref>{{cite web |url=https://www.france24.com/en/live-news/20240520-death-in-the-fog-the-grim-search-for-raisi-s-helicopter |work=France 24 |date=20 May 2024 |title=Death in the fog: the grim search for Raisi's helicopter |access-date=20 May 2024 |archive-date=20 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520145637/https://www.france24.com/en/live-news/20240520-death-in-the-fog-the-grim-search-for-raisi-s-helicopter |url-status=live }}</ref> Qəza nəticəsində həlak olan iranlı dövlət və hərbi xadimlərinin cənazə [[Təbriz]] şəhərinə aparılıb.

== Qəzadan sonra ==
[[İran İslam Respublikası]]nın Prezidenti [[İbrahim Rəisi]] 1981-ci ildə baş vermiş partlayış zamanı həlak olmuş [[Məhəmmədəli Rəcai]]dən sonra İranda vəzifədə olduğu müddətdə həlak olmuş ikinci dövlət başçısıdır.<ref>{{Cite news |title=Iran's president, foreign minister and others found dead at helicopter crash site, state media says |url=https://apnews.com/article/iran-president-ebrahim-raisi-426c6f4ae2dd1f0801c73875bb696f48 |access-date=20 May 2024 |work=Associated Press |archive-date=20 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520030612/https://apnews.com/article/iran-president-ebrahim-raisi-426c6f4ae2dd1f0801c73875bb696f48 |url-status=live }}</ref>
İran Konstitusiyasına görə [[İran İslam Respublikası]]nın Prezidenti vəzifəsini icra edə bilmədikdə səlahiyyətlər birinci vitse-prezidentə keçir. Bu səbəbdən 20 may tarixində
[[İbrahim Rəisi]]nin dövründə birinci vitse-prezident vəzifəsini icra etmiş [[Məhəmməd Müxbir]] məlum qəzadan sonra İran prezidentinin [[müvəqqəti prezident|səlahiyyətlərinin icraçısı]] kimi tanınıb. İran Nazir Kabineti tərəfindən 20 may tarixində verilmiş açıqlamada hökumətin işində heç bir fasilə olmadan fəaliyyətə davam ediləcəyi vurğulanıb.

== Reaksiyalar ==

=== Daxili ===
İranlılar arasında reaksiyalar qarışıq olub.<ref name=":1">{{Cite web |date=20 May 2024 |title=Exiled opposition group says Raisi death 'monumental blow' to Iran |url=https://www.france24.com/en/live-news/20240520-exiled-opposition-group-says-raisi-death-monumental-blow-to-iran |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520102253/https://www.france24.com/en/live-news/20240520-exiled-opposition-group-says-raisi-death-monumental-blow-to-iran |archive-date=20 May 2024 |access-date=20 May 2024 |website=France 24 |agency=[[AFP News]]}}</ref> İbrahim Rəisinin ölümünün təsdiqlənməsindən əvvəl ölkənin müxtəlif yerlərində onun üçün dualar oxunurdu.<ref>{{Cite AV media |url=https://www.youtube.com/watch?v=S1BUJE-SSmA&t=88s |title=Iran president Ebrahim Raisi dead in helicopter crash |date=20 May 2024 |publisher=[[Channel 4 News]] |access-date=22 May 2024 |quote=Broadcast reaction to Raisi's death was mixed, to put it mildly, and fell into two categories. At one end of the emotional extreme, regime supporters mourning his death featured heavily on Iranian television today [...] On the other end, celebratory videos like this went viral. |via=YouTube |archive-date=22 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240522082928/https://www.youtube.com/watch?v=S1BUJE-SSmA&t=88s |url-status=live }}</ref> Eyni zamanda İranda insanların bayram atəşfəşanlığı keçirən, musiqi çalan, rəqs edən və s. kimi videoları da sosial şəbəkələrdə yayılmağa başladı.<ref name=":0">{{Cite news |last=Parent |first=Deepa |date=20 May 2024 |title='People are in no mood to mourn': mixed reactions in Tehran after death of President Ebrahim Raisi |work=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/global-development/article/2024/may/20/people-are-in-no-mood-to-mourn-mixed-reactions-in-tehran-after-death-of-president-ebrahim-raisi |url-status=live |access-date=20 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520205135/https://www.theguardian.com/global-development/article/2024/may/20/people-are-in-no-mood-to-mourn-mixed-reactions-in-tehran-after-death-of-president-ebrahim-raisi |archive-date=20 May 2024 |issn=0261-3077}}</ref> Həmçinin sosial mediada İbrahim Rəisinin prezidentliyi dövründə baş vermiş [[Məhsa Əmini etirazları]] zamanı insanların öldürülməsi və yaralanması ilə bağlı görüntülər paylaşıldı.<ref>{{Cite news |last=Kalbasi |first=Bahman |date=21 May 2024 |title=How Iranians reacted to president's helicopter crash |work=BBC |url=https://www.bbc.com/news/articles/c1rrnppp5lno |url-status=live |access-date=21 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240521100450/https://www.bbc.com/news/articles/c1rrnppp5lno |archive-date=21 May 2024}}</ref> Tehran polisi Rəisinin ölümünə ictimaiyət arasında sevinənlərə mühakimə olunacaqları ilə bağlı xəbərdarlıq edib.<ref name=":0" />

İbrahim Rəisinin ölümünün təsdiqlənməsindən sonra [[Əli Xamenei]] tərəfindən ölkədə 5 günlük milli matəm elan edildi.<ref name="AP21May">{{cite news |last=Gambrell |first=Jon |date=20 May 2024 |title=Iran's president and foreign minister die in helicopter crash at moment of high tensions in Mideast |website=[[AP News]] |url=https://apnews.com/article/iran-president-ebrahim-raisi-426c6f4ae2dd1f0801c73875bb696f48 |url-status=live |access-date=22 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520030612/https://apnews.com/article/iran-president-ebrahim-raisi-426c6f4ae2dd1f0801c73875bb696f48 |archive-date=20 May 2024}}</ref> Yüzlərlə insan [[Vəliye-əsr meydanı]]nda prezidentin matəmi üçün toplaşdı.<ref name="AP21May" /> [[Ekspertlər şurası|İran Ekspertlər şurası]]nın 21 may, 2024 tarixində keçirilən iclasında Rəisinin çiçəklə halqalanmış portreti kreslosu üzərinə qoyuldu.<ref name="apmourning">{{Cite news |date=21 May 2024 |title=Mourners begin days of funerals for Iran's president and others killed in helicopter crash |work=[[AP News]] |url=https://apnews.com/article/iran-president-raisi-helicopter-crash-funerals-7bb445b5885fdf0ac8616820bf7f59f6 |url-status=live |access-date=21 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240521132219/https://apnews.com/article/iran-president-raisi-helicopter-crash-funerals-7bb445b5885fdf0ac8616820bf7f59f6 |archive-date=21 May 2024}}</ref> Keçmiş xarici işlər naziri [[Məhəmməd Cavad Zərif]] isə qəzada [[ABŞ]]-ni günahlandıraraq qeyd etdi ki, ABŞ-nin İrana təyyarə və aviasiya hissələrinin satışına embarqo qoyması "ABŞ-nin İran xalqına qarşı cinayətləri siyahısında qeyd ediləcək".<ref name="AP21May" />

Mühacirətdə olan [[İran Xalq Mücahidləri Təşkilatı]]nın lideri [[Məryəm Rəcavi]], Rəisi irsinin [[1988-ci ildə iranlı siyasi məhbusların edam edilməsi]]ndəki rolu ilə əlamətdar olduğunu söylədi və əlavə edərək Rəisinin ölümünün "mollaların ali lideri Əli Xamneiyə və bütün rejimə monumental və düzəlməz strateji zərbə" olduğunu, Xamneinin rəhbərliyində "bir sıra əks-səda və böhranlara" səbəb olacağını qeyd etdi.<ref name=":1" /> Həbsdə olan aktivist [[Nərgiz Məhəmmədi]]nin həyat yoldaşı [[Tağı Rəhmani]], Rəsinin ölümünün sistemin sturukturunda heçbir dəyişikliyə səbəb olmayacağını bildirdi.<ref name=":0" /> [[İran diasporası|İranın diaspora]] üzvlərindən bəziləri bu hadisəni bayram kimi qeyd ediblər, bəziləri isə sosial şəbəkələrdə İran hökumətindən narazılıqlarını ifadə ediblər.<ref>{{Cite web |date=20 May 2024 |title=How is the Iranian diaspora responding to President Raisi's death? |url=https://www.trtworld.com/middle-east/how-is-the-iranian-diaspora-responding-to-president-raisis-death-18164458 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240523215201/https://www.trtworld.com/middle-east/how-is-the-iranian-diaspora-responding-to-president-raisis-death-18164458 |archive-date=23 May 2024 |access-date=23 May 2024 |website=[[TRT World]] |quote=In North America, swathes of Iran's diaspora took to social media to express their dissatisfaction with the Iranian government. [...] "Raisi's demise will thrill many Iranians. However, the depth of the tragedy lies in the fact that Iranians can envision no future other than (a) disaster for their depleted & exhausted nation," he wrote on X. Other analysts in the diaspora are even more cynical, like Karim Sadjadpour.}}</ref><ref>{{Cite news |last=Lawless |first=Jill |date=22 May 2024 |title=From London to Los Angeles, many Iranians overseas cheer, and fear, after president's death |work=[[AP News]] |url=https://apnews.com/article/iran-diaspora-raisi-death-reaction-c2d29d9bb3cc4dfde25d00f29bc7685c |url-status=live |access-date=22 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240522071652/https://apnews.com/article/iran-diaspora-raisi-death-reaction-c2d29d9bb3cc4dfde25d00f29bc7685c |archive-date=22 May 2024}}</ref>

=== Xarici ===
Axtarışlar zamanı Azərbaycan Prezidenti [[İlham Əliyev]],<ref>{{cite tweet|user=presidentaz|title=Today, after bidding a friendly farewell to the President of the Islamic Republic of Iran, Ebrahim Raisi, we were profoundly troubled by the news of a helicopter carrying the top delegation crash-landing in Iran|number=1792228739494850637|date=19 May 2024}}</ref> Kuba Prezidenti [[Migel Dias-Kanel]],<ref>{{cite tweet|number=1792270086851395749|user=DiazCanelB|title=Consternados por las noticias, expresamos al Líder Supremo Ayatolá Ali Khamenei y al querido pueblo de la República Islámica de Irán|date=19 May 2024|language=es|trans-title=Dismayed by the news, we express to Supreme Leader Ayatollah Ali Khamenei and the dear people of the Islamic Republic of Iran}}</ref> Hindistanın Baş naziri [[Narendra Modi]],<ref>{{Cite tweet|number=1792242768468758626|user=narendramodi|title=Deeply concerned by reports regarding President Raisi's helicopter flight today. We stand in solidarity with the Iranian people in this hour of distress, and pray for well being of the President and his entourage.|author=Narendra Modi|author-link=Narendra Modi|access-date=19 May 2024}}</ref> Maldiv Prezidenti [[Məhəmməd Muizzu]],<ref>{{cite web |date=19 May 2024 |title=The President expresses concern over helicopter incident involving the President of Iran and senior delegation |url=https://presidency.gov.mv/Press/Article/30746 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520051634/https://presidency.gov.mv/Press/Article/30746 |archive-date=20 May 2024 |access-date=19 May 2024 |website=[[The President's Office]]}}</ref> Pakistanın Baş Naziri [[Şahbaz Şərif]],<ref>{{Cite tweet|number=1792228265379377470|user=CMShehbaz|title=Heard the distressing news from Iran regarding Hon. President Seyyed Ebrahim Raisi's helicopter. Waiting with great anxiety for good news that all is well. Our prayers and best wishes are with Hon. President Raisi and the entire Iranian nation.|author=Shehbaz Sharif|author-link=Shehbaz Sharif|date=|access-date=19 May 2024}}</ref> Türkiyə Prezidenti [[Rəcəb Tayyib Ərdoğan]],<ref>{{cite news |last=Balkiz |first=Karya Naz |date=19 May 2024 |title=Türkiye monitoring helicopter crash involving Iranian president |work=TRT World |url=https://www.trtworld.com/turkiye/turkiye-monitoring-helicopter-crash-involving-iranian-president-18164169 |url-status=live |access-date=19 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240519230420/https://www.trtworld.com/turkiye/turkiye-monitoring-helicopter-crash-involving-iranian-president-18164169 |archive-date=19 May 2024}}</ref> Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Katibi [[Antoniu Quterreş]],<ref name="rtr" /> İraq hökuməti<ref name="rtr2" /> və Əfqanıstan,<ref>{{Cite tweet||title=وزارت امور خارجۀ امارت اسلامی افغانستان گزارش‌هایی پیرآمون سرنوشت هلیکوپتر جلالتمآب ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران|trans-title=The Ministry of Foreign Affairs of the Islamic Emirate of Afghanistan is following the fate of the helicopter of His Excellency Ebrahim Raisi, the President of the Islamic Republic of Iran|user=mofa_afg|number=1792233668779319602|language=fa|access-date=19 May 2024}}</ref> İordaniya,<ref>{{cite web |date=19 May 2024 |title=Jordan follows with great concern reports about Iranian president's plane incident |url=https://jordantimes.com/news/local/jordan-follows-great-concern-reports-about-iranian-presidents-plane-incident |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520205157/https://jordantimes.com/news/local/jordan-follows-great-concern-reports-about-iranian-presidents-plane-incident |archive-date=20 May 2024 |access-date=20 May 2024 |website=Jordan Times}}</ref> Küveyt, Oman,<ref>{{cite web |date=19 May 2024 |title=Oman expresses solidarity with Iran and stands ready to provide help and support |url=https://www.fm.gov.om/oman-expresses-solidarity-with-iran-and-stands-ready-provide-help-and-support/ |access-date=29 May 2024 |work=Foreign Ministry of Oman |archive-date=1 June 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240601025507/https://www.fm.gov.om/oman-expresses-solidarity-with-iran-and-stands-ready-provide-help-and-support/ |url-status=live }}</ref> Qətər, Rusiya və Səudiyyə Ərəbistanının xarici işlər nazirlikləri tərəfindən dəstək təklifləri gəldi.<ref name="rtr4" />

Rəsinin və helikopterdəki digər şəxslərin ölümünün təsdiqlənməsindən sonra bir çox ölkənin və beynəlxalq təşkilatların nümayəndələri tərəfindən başsağlığı verildi. Həmçinin [[Banqladeş]],<ref>{{Cite news |date=21 May 2024 |title=Raisi's death: Bangladesh announces national mourning on Thursday |work=[[The Business Standard]] |url=https://www.tbsnews.net/bangladesh/bangladesh-govt-announces-mourning-thursday-following-death-iranian-president-raisi |url-status=live |access-date=21 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240522000029/https://www.tbsnews.net/bangladesh/bangladesh-govt-announces-mourning-thursday-following-death-iranian-president-raisi |archive-date=22 May 2024}}</ref> [[Kuba]],<ref>{{Cite web |date=21 May 2024 |title=Cuba decreta duelo oficial por la muerte del presidente de Irán |trans-title=Cuba decrees official mourning for the death of the President of Iran |url=https://www.lostiempos.com/actualidad/mundo/20240521/cuba-decreta-duelo-oficial-muerte-del-presidente-iran |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240522082900/https://www.lostiempos.com/actualidad/mundo/20240521/cuba-decreta-duelo-oficial-muerte-del-presidente-iran |archive-date=22 May 2024 |access-date=22 May 2024 |website=[[Los Tiempos]] |language=es}}</ref> [[Hindistan]],<ref>{{Cite news |last1=Bhattacherjee |first1=Kallol |last2=Haidar |first2=Suhasini |date=20 May 2024 |title=India to observe state mourning on May 21 for President Raisi's death |work=The Hindu |url=https://www.thehindu.com/news/national/india-to-observe-state-mourning-on-tuesday-for-president-raisis-death/article68197401.ece |url-status=live |access-date=20 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520210148/https://www.thehindu.com/news/national/india-to-observe-state-mourning-on-tuesday-for-president-raisis-death/article68197401.ece |archive-date=20 May 2024 |issn=0971-751X}}</ref> [[Livan]],<ref>{{Cite news |date=24 May 2024 |title=Between Lebanon and Iran, a mixed reception to Iranian president's death |work=[[L'Orient Today]] |url=https://today.lorientlejour.com/article/1414941/between-lebanon-and-iran-a-mixed-reception-to-iranian-presidents-death.html |url-status=live |access-date=24 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240524210636/https://today.lorientlejour.com/article/1414941/between-lebanon-and-iran-a-mixed-reception-to-iranian-presidents-death.html |archive-date=24 May 2024 |quote=In Lebanon, a three-day national mourning period was declared on Monday by caretaker Prime Minister Najib Mikati. Lebanese flags were flown at half-mast over public buildings, while "the usual radio and TV programs [were] adapted to the circumstances." Iran's Supreme Leader thanked Lebanon for its condolences and for the three days of "national mourning."}}</ref> [[Pakistan]], [[Şri-Lanka]],<ref>{{Cite web |date=20 May 2024 |title=Sri Lanka declares day of mourning after Iranian President Raisi's death |url=https://www.adaderana.lk/news.php?nid=99345 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181119205430/http://www.adaderana.lk/news.php?nid=99345 |archive-date=19 November 2018 |access-date=22 May 2024 |website=[[Ada Derana]]}}</ref> [[Suriya]],<ref>{{Cite web |date=20 May 2024 |title=Worry in Damascus, joy in rebel areas at Raisi's death |url=https://www.al-monitor.com/originals/2024/05/worry-damascus-joy-rebel-areas-raisis-death |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240524210637/https://www.al-monitor.com/originals/2024/05/worry-damascus-joy-rebel-areas-raisis-death |archive-date=24 May 2024 |access-date=24 May 2024 |website=[[Al-Monitor]] |quote=The dramatic events have dominated conversations in Damascus, where flags flew at half-mast at official buildings and the government has declared three days of mourning. |agency=[[Agence France-Presse]]}}</ref> [[Tacikistan]],<ref>{{Cite web |date=21 May 2024 |title=Eight countries declare mourning over Iranian President's death |url=https://armenpress.am/eng/news/1137545/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240525095529/https://www.armenpress.am/eng/news/1137545/ |archive-date=25 May 2024 |access-date=26 May 2024 |website=[[Armenpress]] |publication-place=Armenia |quote=Earlier it was reported that Iraq, Lebanon, Pakistan and Syria declared mourning. India, Tajikistan and Turkey also joined these countries. One-day mourning has been declared in most countries, only in Syria and Lebanon it will last three days, and in Tajikistan – two days.}}</ref> [[Tailand]]<ref>{{Cite news |date=21 May 2024 |title=Flags at half-mast for late Iranian president |work=[[Bangkok Post]] |url=https://www.bangkokpost.com/thailand/politics/2796877/flags-at-half-mast-for-late-iranian-president |url-status=live |access-date=26 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240524045114/https://www.bangkokpost.com/thailand/politics/2796877/flags-at-half-mast-for-late-iranian-president |archive-date=24 May 2024}}</ref> və [[Türkiyə]]<nowiki/>də<ref>{{cite news |date=20 May 2024 |title=Erdoğan açıkladı: Reisi için bir günlük milli yas ilan ediyoruz |work=Dünya |url=https://www.dunya.com/gundem/son-dakika-erdogan-acikladi-reisi-icin-bir-gunluk-milli-yas-ilan-ediyoruz-haberi-727990 |url-status=live |access-date=20 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520174406/https://www.dunya.com/gundem/son-dakika-erdogan-acikladi-reisi-icin-bir-gunluk-milli-yas-ilan-ediyoruz-haberi-727990 |archive-date=20 May 2024}}</ref> matəm günləri elan edildi. [[Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurası]]<nowiki/>nda Rəisi bir dəqiqəlik sükutla yad edildi.<ref>{{Cite news |last1=Martin |first1=Daniel |last2=Barnes |first2=Joe |date=21 May 2024 |title=Ministers refuse to use tribute to Iranian president drawn up by Foreign Office staff |work=The Telegraph |url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2024/05/21/british-un-security-council-ebrahim-raisi/ |url-status=live |access-date=21 May 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240521115521/https://www.telegraph.co.uk/world-news/2024/05/21/british-un-security-council-ebrahim-raisi/ |archive-date=21 May 2024 |issn=0307-1235}}</ref>

İranın dəstəklədiyi bütün islamçı silahlı qruplar tərəfindən başsağlığı verildi. Yəməndəki [[Husilər|Husi qüvvələri]]<nowiki/>nin Xarici İşlər Naziri [[Məhəmməd əl-Husi]] İran xalqına, hökümətinə və həlak olanların ailələrinə başsağlığı verdi.<ref>{{Cite web |last=Farhat |first=Beatrice |date=20 May 2024 |title=From China to Houthis, leaders and groups react to death of Iran's Raisi |url=https://www.al-monitor.com/originals/2024/05/china-houthis-leaders-and-groups-react-death-irans-raisi |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520165353/https://www.al-monitor.com/originals/2024/05/china-houthis-leaders-and-groups-react-death-irans-raisi |archive-date=20 May 2024 |access-date=26 May 2024 |website=[[Al-Monitor]]}}</ref> [[HƏMAS|Həmas]] rəhbərliyi açıqlamasında "şərəfli bir tərəfdarın" yasını tutduqlarını qeyd etdi.<ref>{{Cite web |date=20 May 2024 |title=Hamas Mourns Raisi Death, Hails His 'Support For Palestinian Resistance' |url=https://www.barrons.com/news/hamas-mourns-raisi-death-hails-his-support-for-palestinian-resistance-35ef019e |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520181305/https://www.barrons.com/news/hamas-mourns-raisi-death-hails-his-support-for-palestinian-resistance-35ef019e |archive-date=20 May 2024 |access-date=26 May 2024 |website=Barron's |agency=Agence France Presse}}</ref> Həmas rəsmisi İsmayıl Haniyə Tehranda Rəsinin dəfn mərasimində iştirak etdi.<ref>{{Cite web |last1=Gadzo |first1=Mersiha |last2=Stepansky |first2=Joseph |date=22 May 2024 |title=Hamas's Haniyeh attends Raisi's funeral in Tehran |url=https://aje.io/679c23?update=2917599 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240524121332/https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/5/22/israels-war-on-gaza-live-famine-fears-rise-as-aid-failure-escalates?update=2917599 |archive-date=24 May 2024 |access-date=22 May 2024 |work=Al Jazeera}}</ref> Hizbullah da Rəisi üçün yas tutaraq onu [[Müqavimət Oxu]]<nowiki/>nun hamisi kimi təsvir etdi.<ref>{{Cite web |title=Hezbollah Mourns Iran's Raisi As 'Protector Of The Resistance' |url=https://www.barrons.com/news/hezbollah-mourns-iran-s-raisi-as-protector-of-the-resistance-3c2ec033 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20240520130218/https://www.barrons.com/news/hezbollah-mourns-iran-s-raisi-as-protector-of-the-resistance-3c2ec033 |archive-date=20 May 2024 |access-date=20 May 2024 |website=Barron's}}</ref>

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
{{Aviasiya qəzaları və insidentləri (2024)}}

[[Kateqoriya:İranda aviasiya olayları]]
[[Kateqoriya:Helikopter qəzaları]]
[[Kateqoriya:Vərziqan şəhristanı]]
[[Kateqoriya:2024-cü ildəki hadisələr]]
[[Kateqoriya:2024-cü ildə İran]]