Muxtar Hüseynzadə

Muxtar Hüseynzadə
Doğum tarixi	21 mart 1900(1900-03-21)
Vəfat tarixi	1985

Muxtar Hüseyn oğlu Hüseynzadə - filologiya elmləri doktoru, türkoloq, Əməkdar Elm Xadimi

Həyatı

Muxtar Hüseyn oğlu Hüseynzadə 1900-cu il martın 21-də Güney Azərbaycanın Mərənd vilayətinin Zunuz kəndində anadan olmuşdur. Onun gözünü açıb gördüyü və ilk uşaqlıq illərini keçirdiyi İranın vəziyyəti çox ağır idi. Muxtarın atası Hüseyn kişi böyük savadı olmasa da, çox maarifpərvər adam olduğu üçün oğlunu savadlı görmək istəyirdi, buna görə də 1910-cu ildə onu molla məktəbinə qoymuşdu. Getdikdə vəziyyətinin ağırlaşdığını görən Hüseyn kişi öz ailəsi və qardaşı Tağı ilə birlikdə minlərlə iranlı kimi Zaqavqaziyaya köçməyə qərar verir. 1913-cü ildə Muxtar Hüseynzadə ailəsi ilə birlikdə Quzey tərəfə gəlir. Əvvəlcə atası ilə birlikdə mis mədənində fəhlə işləyir. 1917-ci ildə o, Tiflis şəhərinə gəlir və müxtəlif yerlərdə fəhlə işləyir. O, savadını artırmaq üçün arzuladığı şəraiti məhz Gəncə şəhərinə köçdükdən sonra tapır. Bu dövrdə Azərbaycanda savadsızlığın ləğvi kursları yaradılırdı. Savad kursları Gəncə şəhərində də təşkil olunmuşdu. Muxtar da öz savadını artırmaq üçün Gəncədə fəhlə fakültəsinə daxil olaraq 1927-ci ildə oranı bitirir. Lakin irəliləmək eşqi ilə 1927-ci ildə Bakıya gələrək Azərbaycan Dövlət Universitetinin Şərq fakültəsinə daxil oldu. Türk dili və ədəbiyyatı kafedrasının müdiri professor B.Çobanzadə Muxtar Hüseynzadəyə dərs demişdi. Məhz B.Çobanzadənin mühazirələrinin onu cəlb etdiyinə görə Muxtar Hüseynzadə 1931-ci ilə universiteti türk dili və ədəbiyyatı üzrə bitirdi. Muxtar Hüseynzadə aspiranturada oxuduğu vaxt Bakı Kooperativ institutunda müasir Azərbaycan dilində mühazirələr oxumağa başlayır. 1935-ci ildə onun elmi rəhbəri B.Çobanzadə Muxtar Hüseynzadəni Azərbaycan Dövlət Universitetində - ümumi dilçilik kafedrasında dərs deməyə dəvət edir. Muxtar müəllim öz gəlişi ilə özünü tamamilə bu kafedraya həsr edir və 50 il bu kafedrada dərs deyir. Bu illər ərzində o, “Müasir Azərbaycan dili” adlı elmi əsərini 1946-cı ildə müdafiə edərək filologiya elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almışdır. O, Azərbaycan dilinin tarixi, nitq mədəniyyəti, əlifba, orfoqrafiya, terminologiya, durğu işarələri sahəsində əsərlər yazmış, Azərbaycan respublikasının ali məktəblərində Orxon-Yenisey abidələrindən mühazirələr oxumuşdur. Bu qədər hərtərəfli fəaliyyətinə baxmayaraq o, müasir Azərbaycan dili üzrə mütəxəssis kimi tanınır. O, istər ali məktəblərində, istər orta məktəblərdə müasir Azərbaycan dili fənninin əsasını qoymuşdur. Müasir Azərbaycan dili sahəsində elmlər namizədləri və doktorları hazırlanmasında onun böyük əməyi olmuşdur. 1980-ci il martın 26-da Azərbaycan SSR Ali və Orta ixtisas Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Dövlət Universitetinin ümumi dilçilik kafedrasının müdiri, Azərbaycan SSR Əməkdar Elm Xadimi, Azərbaycan SSR Dövlət Mükafatı Laureatı filologiya elmlər doktoru, professor Hüseynzadənin 80 illik yubileyini keçirdi. Bu yubiley mətbuatda respublika mətbuatında geniş işıqladırıldı. O, 1985-ci ildə Bakıda vəfat etmişdi.

Medalları

• “Qafqazın müdafiəsinə görə” medal – 1945-ci il
• “Rəşadətli əməyə görə” medal – 1945-ci il
• “Şərəf nişanı” ordeni – 1953-cü il
• Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni – 1953-cü il
• Respublika Dövlət Mükafatı – 1973-cü il

Əsərləri

1. Hüseynzadə M. Azərbaycan dilçiliyinin inkişaf tarixi. ADU elmi əsərləri, Bakı, 1948, VI c.
2. Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dilində təyini söz birləşmələrinə dair (I təyini söz birləşmələri). Azərbaycan SSR EA Ədəbiyyat və dil institutunun əsərləri. Bakı, 1953, V c., s.5-28.
3. Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dili. Bakı, 1954, 242 s.
4. Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dilində təyini söz birləşmələrinə (II növ təyini söz birləşmələri) dair. Azərbaycan SSR EA Ədəbiyyat və dil institutunun əsərləri. Bakı, 1954, VII c., s.21-41.
5. Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dilində təktərəfli və mürəkkəb təyini söz birləşmələri. Bakı, ADU, 1957, 94 s.
6. Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dilində mürəkkəb təyini söz birləşmələri. Ədəbiyyat və Dil institutunun əsərləri. Bakı, 1957, VIII c., s.27-48.
7. Hüseynzadə M. 1956-cı ildə Bakıda oktyabrın 10-13-də türk dillərinin dialektologiyasına aid koordinasiya müşavirəsində çıxışı. Ədəbiyyat və Dil institutunun əsərləri, 1958, XII c.
8. Hüseynzadə M. Təyini söz birləşmələri. Müasir Azərbaycan dili. Bakı, ADU, 1959, s.12-34, 403 s.
9. Hüseynzadə M. Təyini söz birləşmələri. Müasir Azərbaycan dili. Bakı, ADU, 1959, s.66-166, 453 s.
10. Hüseynzadə M. Sovet hakimiyyəti illərində Azərbaycan dilçiliyinin inkişafı. ADU elmi əsərləri. Bakı, 1960, № 2, s.45-52.
11. Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dilində təyini söz birləşmələri. Bakı, ADU, 1961.
12. Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dili. Bakı, 1963, 270 s.
13. Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dili. Bakı, 1973, 355 s.
14. Hüseynzadə M. Müasir Azərbaycan dili. Bakı, 1983, 319 s.

İstinadlar

1. Axundov A.A. Dilçiliyimizin ağsaqqalı. “Kommunist” qəzeti, 1970, 28 mart.
2. Abdullayev Ə.Z. Sovet hakimiyyəti illərində dilçiliyimizin inkişafı. ADU elmi əsərləri, 1967, № 4-5.
3. Adilov M.İ. Muxtar Hüseynzadə - anadan olmasının 80, elmi-pedaqoji fəaliyyətinin 50 illiyi münasibətilə. ADU əsərləri, 1971.
4. Adilov M.İ. Filologiyamızın nailiyyəti. Azərbaycan müəllimi, 1974, 12 aprel, № 30.
5. Adilov M.İ. Muxtar müəllim. Azərbaycan müəllimi. 1970, 28 mart.
6. Rəcəbov Ə.Ə. Gənclərlə gənclik həvəsi ilə. Ədəbiyyat və incəsənət qəzeti, 1970, 28 mart, № 13.
7. Rəcəbov Ə.Ə. Dilçiliyimizin ağsaqqalı. Ədəbiyyat və incəsənət qəzeti, 1980, 4 aprel, № 14.
8. Seyidov Y.M. Azərbaycan dilçiliyini yaradanlar və inkişaf etdirənlər. ADU əsərləri, 1969, № 2.
9. Zərbəliyev İ. Sevimli alim, tələbkar müəllim. Yüksəliş qəzeti, 1970, 28 mart.
10. Ахундов А.А. Мухтар Гусейн оглы Гусейнзаде (к 80 летие со дня рождения). Советская тюркология, 1980, № 2.
11. Таирбеков Б.Г. Ученый педагог, воспитатель. Бакинский рабочий. 1970, 28 марта.

Xarici keçid

1. http://www.muallim.edu.az/
2. http://www.anl.az/down/meqale/edebiyyat/2010/iyun/123224.htm