Uşaq ədəbiyyatı

Uşaq ədəbiyyatı—Uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuş ədəbiyyat.

Dünya uşaq ədəbiyyatı

Dünya uşaq ədəbiyyatı özündə güclü ideya-istetik və mənəvi yük daşıyır. Dünya uşaq ədəbiyyatının ən yaxşı nümunələrin – milli mədəniyətimizin hüdudlarından çıxaraq ümumbəşəri maraqları və yüksək humanistik fikirləri ifadə edir, İnsanları birləşdirən ideyaların yayılmasına rəvac verirlər. Dünya uşaq ədəbiyyatı bir qayda olaraq yalnız maraqlı süjetləri ilə deyil, həm də yüksək mənəvi keyfiyyətlər daşımaları ilə səciyələnirlər. Bu, hərşeydən əvvəl dünya ədəbiyyatı klassiklərinin əsərləridir. Dünyanın müxtəlif guşələrində uşaqlar M.Servantesin "Lamançlı Don Kixot"unu, C.Sviftin "Quliverin səyahətini"ni, J.Vernin və F.Kuperin romanları, povest və poemalarını sevə-sevə oxuyurlar. Bilavasitə uşaqlar üçün yazılmış əsərlərə gəldikdə isə o, mənəvi mədəniyyətin ayrılmaz hissəsi kimi ilk növbədə söz sənəti olub bədii ədəbiyyata və şifahi xalq ədəbiyyatına xas olan keyfiyyətləri özündə birləşdirir. Digər tərəfdən isə o, gənc nəslə ünvanlandığından oxucuların yaş xüsusiyyətlərini və pedaqogikanın müəyyən müddəalarını nəzərə almalı olur. Dünya uşaq ədəbiyyatı oxucunu elm və həyatın müxtəlif cəhətləri barədə biliklərlə zənginləşdirir: Ata-babaların tarixi və məişəti, ölkənin coğrafiyası və s. haqqında biliklər verir. Bununla da, uşaqlar özlərini keçmiş nəsillərin varisləri və onların işlərinin davamçıları kimi dərk etməyə başlayır. Dünya uşaq ədəbiyyatı uşaqların qəlbində nəcib hisslər oyadan, mənzum və mənsur "əsərlərlə" işıqlandıran, onların gələcəyi haqqında gözəl və ümüdlü arzularına qanad verən bir ədəbiyyat sahəsidir. Dünya uşaq ədəbiyyatı uşaqları zəngin ədəbiyyat sahəsidir. Dünya uşaq ədəbiyyatı uşaqları zəngin mənəvi zövqə malik bir insan kimi tərbiyə edir, öz xalqının mübarizələrlə zəngin tarixi keçmişinə dərindən bələd olmasını təmin edir. Dünya uşaq ədəbiyyatı dünyanın yaratmış oldugu bütün maddi və mənəvi sərvətləri yeni nəslə öyrətməli, onları bu sərvətin əsl varisi kimi tərbiyə etməlidir.Dünya uşaq ədəbiyyatı – ədəbiyyatın tərkib hissəsi olub, məqsəd və vəzifələrinə görə 7-14 yaşına qədər müxtəlif oxucu qruplarının təlim və təhsilinə, tərbiyyəsinə yönəldilən bədii əsərlərə deyilir. Dünya uşaq ədəbiyyatı uşaqların yaş səviyyəsinə uygun üslubda yazılır. Onların yaş səviyyələri 7-14 -ə qədərdir.Uşaqlar üçün əsər yazan hər bir yazıçı bu yaş səviyyəsini nəzərdən qaçirmamalıdır. Burada uşağın ictimai mühiti, inkişafı, zövqü, nitqi, bilik dairəsi də nəzərə alinmalıdır. Bununla belə, heç bir vaxt unutmamalıyıq ki, uşaqlar yaş etibarilə daim dəyişilir, onlar dövrdən- dövrə, nəsildən- nəslə dəyişilirlər. Kiçikyaşlı məktəblilərin (7-14 yaş) oxudugu bədii əsərlərin dili aydın və rəvan olmalıdır. Yıgcam süjetli nəsr əsərlərinin dilində də lirizmə üstünlük verilməlidir. Çünki yorucu əsərlər uşağı mətləbdən uzaqlaşdırar, məzmun yaddan çıxar. Dünya uşaq ədəbiyyatı Şərq ədəbiyyatından qədim hind abidəsi "Kəlilə və Dimnə", ərəb xalqlarının əfsanələri ilə zəngin olan "Min bir gecə", bir çox şərq xalqlarının uşaq ədəbiyyatı nümunələri toplanmış "Oxuyan piyalə" kitabı, ümumiyyətlə, Şərq aləmi, Şərq psixologiyası, Şərq mədəniyyəti haqqında geniş və zəngin bilik əldə etməyə imkan verir. Həmçinin Qərb ədəbiyyatının ən nadir nümunələri- Qrimm qardaşlarının nagılları, andersenin nağıl və hekayələri, C.Sviftin "Qulliverin səyahəti", M.Tvenin, J.Vernin, M.Ridin, C.Dikkensin, C.Rodari və digər görkəmli sənətkar və yazıçıların əsərlərinin oxu imkanlarını xeyli artırmışdır. Dünya uşaq ədəbiyyatı ilə tanışlıq bütün dünya uşaqlarının milliyətindən asılı olmayaraq mənəvi yaxınlaşmasına xidmət edir.

Nağılların adları

Günəş nağılı

Tülkü, tülkü,tünbəki

Üç şahzadə

Oxayla Əhməd

Göyçək Fatma

Cırtdan

Ağıllı qoca

Məlikməmməd

Dəniz balası

Birma nağılları

Vyetnam nağılları

Əfqan nağılları

İndoneziya nağılları

İran nağılları

Koreya nağılları

Malaya nağılları

Ədəbiyyat

• Бабушкина А. П. История русской детской литературы. — М., 1948.
• Детская литература /Под ред. Е. Е. Зубаревой. — М., 1989.
• Детская литература /Под ред. А. В. Терновского. — М., 1977.
• Детская литература Австрии, Германии, Швейцарии: В 2-х ч. Хрестоматия для начальной и средней школ/[Сост. Э. И. Иванова] -М.:ВЛАДОС.-(Двадцать веков дет. лит.).-Ч. 1.-1998.-384с.:ил
• Детская литература Австрии, Германии, Швейцарии: В 2-х ч. Хрестоматия для начальной и средней школ/[Сост. Э. И. Иванова] -М.:ВЛАДОС.-(Двадцать веков дет. лит.).-Ч. 2.-1998.-336с.:ил
• Детская литература скандинавских стран: В 2-х ч.:Хрестоматия для начальной и средней школ/[Сост. Э. И. Иванова].-М.:ВЛАДОС.-(Двадцать веков дет. лит.).-Ч. 1.-1998.-336с.:ил.
• Детская литература скандинавских стран: В 2-х ч.:Хрестоматия для начальной и средней школ/[Сост. Э. И. Иванова].-М.: ВЛАДОС.-(Двадцать веков дет. лит.).-Ч. 2.-1998.-264с.:ил.
• Зарубежная детская литература:Учеб. пособие для студентов средн. и высш. пед. учеб. заведений/Н. В. Будур, Э. И. Иванова, С. А. Николаева, Т. А. Чеснокова.-2-е изд., стер.-М.:Academia, 2000.-299с.-(Педагогическое образование)
• Зарубежная литература для детей и юношества: В 2 ч. /Под ред. Н. К. Мещеряковой, И. С. Чернявской. — М., 1997.
• Минералова И. Г. Практикум по детской литературе.-М.:ВЛАДОС,2001.-256с.-(Практикум для вузов)
• Русская литература для детей:Учеб. пособие для студентов учеб. заведений средн. профессионального образования, обучающихся по

пед. специальностям /Под ред. Т. Д. Полозовой.-3-е изд. , стер.-М.:Academia,2000.-507с.-(Педагогическое образование)

• Русские детские писатели XX века: Биобиблиографический словарь /Под ред. Г. А. Черной, И. Г. Минераловой и др. — М., 1997, 1998, последующие издания.
• Сетин Ф. И. История русской детской литературы. Конец Х-1-я половина XIX в. — М., 1990.
• Советская детская литература /Под ред. В. Д. Разовой. — М., 1978.
• Ушакова Т. А. Андрей Чебышев: диапазон поэтического творчества(О соотношении "серьезной", детской и "ироничесткой" поэзии)
• Чернявская Я. А., Розанов И. И. Русская советская детская литература. — Минск, 1984.
• Anderson, Nancy (2006). Elementary Children’s Literature. Boston: Pearson Education. ISBN 0-205-45229-9.
• Hunt, Peter (1996). International Companion Encyclopedia of Children’s Literature. London: Routledge. ISBN 0-415-08856-9.
• Lesnik-Oberstein, Karin (2004). Children’s Literature: New Approaches. Basingstoke: Palgrave. ISBN 1-4039-1738-8.