Beynəlxalq fonetik əlifba: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
k 109.197.152.21 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Baskervill tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Teq: Geri qaytarma
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1: Sətir 1:
'''Beynəlxalq fonetik əlifba''' ({{Dil-en|International Phonetic Alphabet}}, {{Dil-fr|Alphabet phonétique international}}) — [[latın əlifbası]] əsasında transkripsiyaların yazılması üçün işarə sistemi. [[Beynəlxalq Fonetika Assosiasiyası]] tərəfindən hazırlanıb və dəstəklənir<ref name="IPA 1999">International Phonetic Association (IPA), ''Handbook''.</ref>. Bu əlifbadan əsasən xarici dil müəllimləri, tələbələr, dilçilər, loqopedlər, müğənnilər, aktyorlar, leksikoqraflar və tərcüməçilər faydalanırlar.
'''Beynəlxalq fonetik əlifba (BFƏ)''' ({{Dil-en|International Phonetic Alphabet}}, {{Dil-fr|Alphabet phonétique international}}) — [[latın əlifbası]] əsasında transkripsiyaların yazılması üçün işarə sistemi. [[Beynəlxalq Fonetika Assosiasiyası]] tərəfindən hazırlanıb və dəstəklənir<ref name="IPA 1999">International Phonetic Association (IPA), ''Handbook''.</ref>. Bu əlifbadan əsasən xarici dil müəllimləri, tələbələr, dilçilər, loqopedlər, müğənnilər, aktyorlar, leksikoqraflar və tərcüməçilər faydalanırlar.

BFƏ yalnız şifahi nitqdə fərqli olan nitq keyfiyyətlərini göstərmək üçün nəzərdə tutulmuşdur: fonemlər, intonasiya, sözlərin və hecaların ayrılması. Əlavə nitq xüsusiyyətlərini (diş qıcırtması, yırtma, damaq yarığının yaratdığı səslər) çatdırmaq üçün əlavə bir simvol dəsti - BFƏ uzantıları istifadə olunur<ref name="world">{{kitab3|часть=Phonetic Notation |заглавие=The World's Writing Systems |страницы=821—846 |издательство=[[Издательство Оксфордского университета|Oxford University Press]] |год=1996 |место=New York |isbn=0-19-507993-0 |ref=MacMahon |язык=en |автор=MacMahon, Michael K. C. |ответственный=P. T. Daniels and W. Bright (eds.) }}</ref><ref>{{kitab3|заглавие=International Phonetic Alphabet for Singers: A Manual for English and Foreign Language Diction |издательство=Pst |isbn=1877761508 |ссылка=https://www.amazon.com/International-Phonetic-Alphabet-Singers-Language/dp/1877761508 |ref=Wall |язык=en |автор=Wall, Joan |год=1989}}</ref>.

Transkripsiya əlifbası Beynəlxalq Fonetik Birliyi tərəfindən redaktə olunur və dəyişdirilir. [[2005]]-ci ildən etibarən BFƏ 107 hərf simvolu, 52 diakritik simvol və 4 prosodi simvolunu əhatə edir.

== Tarixi ==
1886-cı ildə Fransız dilçi [[Pol Passi]]nin rəhbərlik etdiyi bir qrup Fransız və İngilis dili müəllimləri [[1897]]-ci ildən etibarən ({{dil-fr|Association phonétique internationale}}) kimi tanınan bir təşkilat qurdu <ref name="IPA194-196">International Phonetic Association. ''Handbook''. P. 194—196</ref>. Orijinal əlifba, Henri Svit təklif etdiyi İngilis dili üçün Romik əlifbası olaraq bilinən imla islahatı üzərində qurulmuşdu, lakin digər dillər üçün uyğun hala gətirmək üçün simvolların mənaları dildən dilə dəyişə bilər<ref>«Originally, the aim was to make available a set of phonetic symbols which would be given ''different'' articulatory values, if necessary, in different languages» // International Phonetic Association. ''Handbook''. P. 195—196</ref>. Məsələn, ingilis dilindəki [ʃ] səsi "c" hərfi ilə, fransız dilində isə "ch" hərf birləşməsi ilə təmsil olunurdu <ref name="IPA194-196"/>. Lakin 1888-ci ildə əlifba müxtəlif dillər üçün vahid formaya gətirildi və bununla da sonrakı bütün düzəlişlərin əsasını qoydu <ref name="IPA194-196"/><ref>{{kitab3|заглавие=Our revised alphabet |издание={{Нп3|Journal of the International Phonetic Association|The Phonetic Teacher||Journal of the International Phonetic Association}} |страницы=57—60 |язык=en |автор=Passy, Paul |год=1888 |тип=journal}}</ref>.

Yarandığı gündən bəri DİM-də bir neçə dəfə düzəlişlər edilmişdir. 1900 və 1932-ci illərdə baş verən ciddi dəyişikliklərdən sonra IPA 1989-cu il [[Kil konvensiyası]]na qədər dəyişməz qaldı. 1993-cü ildə kiçik bir düzəliş edildi - orta yüksəlişin dörd orta sıra səsinin əlavə edilməsi və səssiz implosiv samit simvollarının ləğvi <ref name="Pullum">Pullum and Ladusaw. ''Phonetic Symbol Guide''. P. 152, 209</ref>. Son dəyişiklik 2005-ci ildə edildi - labiodental (labiodental) tək vuruşlu samitin simvolu əlavə edildi - [[ⱱ]]<ref>{{cite web
|url = https://www.sil.org/about/news/sil-linguist-successfully-proposes-new-phonetic-symbol
|title = SIL linguist successfully proposes new phonetic symbol
|website = [[SIL International]]
|accessdate = 2017-10-19
|lang = en
}}</ref><ref>{{cite web
|url = http://www.nytimes.com/2005/12/13/science/with-sound-from-africa-the-phonetic-alphabet-expands.html
|title = With Sound From Africa, the Phonetic Alphabet Expands
|website = [[The New York Times]]
|author = Michael Erard
|date = 2005-12-13
|accessdate = 2017-10-19
|lang = en
}}</ref><ref>{{cite web
|url = http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=5059863
|author = Scott Simon
|title = Linguist Wins Symbolic Victory for 'Labiodental Flap'
|website = [[National Public Radio]]
|date = 2005-12-17
|accessdate = 2017-10-19
|lang = en
}}</ref>. IPA-da işarələrin əlavə edilməsi və silinməsi ilə yanaşı, əsasən simvolların və kateqoriyaların adlarının dəyişdirilməsindən və yazı tiplərinin dəyişdirilməsindən ibarət idi .

BFƏ uzantıları 1990-cı ildə yaradıldı və 1994-cü ildə [[Beynəlxalq klinik fonetika və dilçilik dərnəyi]] tərəfindən rəsmi olaraq tanıdıldı <ref>International Phonetic Association. ''Handbook''. P. 186</ref>.


== İstinadlar ==
== İstinadlar ==

12:13, 15 sentyabr 2020 tarixindəki versiya

Beynəlxalq fonetik əlifba (BFƏ) (ing. International Phonetic Alphabet, fr. Alphabet phonétique international) — latın əlifbası əsasında transkripsiyaların yazılması üçün işarə sistemi. Beynəlxalq Fonetika Assosiasiyası tərəfindən hazırlanıb və dəstəklənir[1]. Bu əlifbadan əsasən xarici dil müəllimləri, tələbələr, dilçilər, loqopedlər, müğənnilər, aktyorlar, leksikoqraflar və tərcüməçilər faydalanırlar.

BFƏ yalnız şifahi nitqdə fərqli olan nitq keyfiyyətlərini göstərmək üçün nəzərdə tutulmuşdur: fonemlər, intonasiya, sözlərin və hecaların ayrılması. Əlavə nitq xüsusiyyətlərini (diş qıcırtması, yırtma, damaq yarığının yaratdığı səslər) çatdırmaq üçün əlavə bir simvol dəsti - BFƏ uzantıları istifadə olunur[2][3].

Transkripsiya əlifbası Beynəlxalq Fonetik Birliyi tərəfindən redaktə olunur və dəyişdirilir. 2005-ci ildən etibarən BFƏ 107 hərf simvolu, 52 diakritik simvol və 4 prosodi simvolunu əhatə edir.

Tarixi

1886-cı ildə Fransız dilçi Pol Passinin rəhbərlik etdiyi bir qrup Fransız və İngilis dili müəllimləri 1897-ci ildən etibarən (fr. Association phonétique internationale) kimi tanınan bir təşkilat qurdu [4]. Orijinal əlifba, Henri Svit təklif etdiyi İngilis dili üçün Romik əlifbası olaraq bilinən imla islahatı üzərində qurulmuşdu, lakin digər dillər üçün uyğun hala gətirmək üçün simvolların mənaları dildən dilə dəyişə bilər[5]. Məsələn, ingilis dilindəki [ʃ] səsi "c" hərfi ilə, fransız dilində isə "ch" hərf birləşməsi ilə təmsil olunurdu [4]. Lakin 1888-ci ildə əlifba müxtəlif dillər üçün vahid formaya gətirildi və bununla da sonrakı bütün düzəlişlərin əsasını qoydu [4][6].

Yarandığı gündən bəri DİM-də bir neçə dəfə düzəlişlər edilmişdir. 1900 və 1932-ci illərdə baş verən ciddi dəyişikliklərdən sonra IPA 1989-cu il Kil konvensiyasına qədər dəyişməz qaldı. 1993-cü ildə kiçik bir düzəliş edildi - orta yüksəlişin dörd orta sıra səsinin əlavə edilməsi və səssiz implosiv samit simvollarının ləğvi [7]. Son dəyişiklik 2005-ci ildə edildi - labiodental (labiodental) tək vuruşlu samitin simvolu əlavə edildi - ⱱ[8][9][10]. IPA-da işarələrin əlavə edilməsi və silinməsi ilə yanaşı, əsasən simvolların və kateqoriyaların adlarının dəyişdirilməsindən və yazı tiplərinin dəyişdirilməsindən ibarət idi .

BFƏ uzantıları 1990-cı ildə yaradıldı və 1994-cü ildə Beynəlxalq klinik fonetika və dilçilik dərnəyi tərəfindən rəsmi olaraq tanıdıldı [11].

İstinadlar

  1. ↑ International Phonetic Association (IPA), Handbook.
  2. ↑ MacMahon, Michael K. C. Phonetic Notation // The World's Writing Systems. New York: Oxford University Press. P. T. Daniels and W. Bright (eds.). 1996. 821–846. ISBN 0-19-507993-0.
  3. ↑ Wall, Joan. International Phonetic Alphabet for Singers: A Manual for English and Foreign Language Diction. Pst. 1989. ISBN 1877761508.
  4. ↑ 1 2 3 International Phonetic Association. Handbook. P. 194—196
  5. ↑ «Originally, the aim was to make available a set of phonetic symbols which would be given different articulatory values, if necessary, in different languages» // International Phonetic Association. Handbook. P. 195—196
  6. ↑ Passy, Paul. Our revised alphabet (Şablon:Нп3). 1888. 57–60.
  7. ↑ Pullum and Ladusaw. Phonetic Symbol Guide. P. 152, 209
  8. ↑ "SIL linguist successfully proposes new phonetic symbol". SIL International (ingilis). İstifadə tarixi: 2017-10-19.
  9. ↑ Michael Erard. "With Sound From Africa, the Phonetic Alphabet Expands". The New York Times (ingilis). 2005-12-13. İstifadə tarixi: 2017-10-19.
  10. ↑ Scott Simon. "Linguist Wins Symbolic Victory for 'Labiodental Flap'". National Public Radio (ingilis). 2005-12-17. İstifadə tarixi: 2017-10-19.
  11. ↑ International Phonetic Association. Handbook. P. 186
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Beynəlxalq_fonetik_əlifba&oldid=5474612"