İnsanın seksual reaksiyası tsikli

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç

İnsanın seksual reaksiyası orqazma gətirib çıxaran və onu izləyən fizioloji və emosional dəyişikliklər məcmusudur.[1] Fiziki və emosional dəyişikliklər, fərd cinsi əlaqə, barmaqlama və ya masturbasiya da daxil olmaqla cinsi oyanmanı stimullaşdırıcı fəaliyyətlərlə məşğul olduqda ardıcıl olaraq baş verir. Beləliklə, baş verən dəyişikliklər seksual reaksiyalar tsiklini təşkil edir[2]. Seksual reaksiya tsiklinin hər bir mərhələsində orqanizmin necə reaksiya verdiyini bilmək cinsi partnyorlarla münasibətləri yaxşılaşdırmağa və cinsi disfunksiyanı aradan qaldırmağa kömək edə bilər.

Seksual reaksiya tsiklinin öyrənilməsinin əsasını təşkil edən modellər[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstənilən fərd müxtəlif vaxtlarda müxtəlif şeylər tərəfindən cinsi fəaliyyətə stimullaşdırıla bilər, lakin seksual reaksiya dövrünün fazaları həmişə eyni qalacaq[3]. Hər kəsin özünəməxsus cinsi təcrübələri var[4]. Müxtəlif tədqiqatçılar seksual reaksiya dövrünün müxtəlif modellərini yaratmışlar. Tipik olaraq modellər üç, dörd, beş və ya səkkiz fərqli fazadan ibarətdir. Hər bir mərhələnin spesifik komponentləri modellər arasında fərqlənir:

  • Helen Singer Kaplan, insanın seksual reaksiya tsiklinin üç mərhələli konsepsiyasını təklif etmişdir: cazibə, oyanma və orqazm[5].
  • Lif "İnsanın seksual reaksiyası" kitabında seksual reaksiya dövrünün beş mərhələsini təsvir etmişdir: cazibə, oyanma, qızarma, orqazm və məmnunluq[1] .
  • Cinsi stimullaşdırma zamanı fizioloji və emosional reaksiyaların dörd fazalı modeli seksoloqlar Vilyam Masters və Virciniya Conson tərəfindən 1966-cı ildə "İnsanın seksual reaksiyası" kitabında seksual reaksiya dövründə müəyyən edilə bilən dörd mərhələnin mövcudluğunu qeyd edərkən təklif edilmişdir[6]. Vilyam Masters və Virciniya Conson ürək döyüntüsü və əzələ gərginliyindəki dəyişiklikləri izləmək üçün nəzərdə tutulmuş müxtəlif alətlərdən istifadə edərək, bu mərhələlərin hər biri üçün xarakterik olan bədəndəki dəyişiklikləri dəqiqləşdirə bilmişdir[7].
  • Fransız Klinik Seksologiya Cəmiyyətinin keçmiş prezidenti Şarl Gelman, səkkiz mərhələdən ibarət olan insan seksual reaksiyalar tsiklini inkişaf etdirdi: cinsi maraq, cinsi istək, oyanma, plato, orqazm, icazə, refrakter dövr, zehni emal[8] .

Seksual reaksiya tsiklinin ilk mərhələsi — oyanma fazası[redaktə | mənbəni redaktə et]

İnsanın oyanma fazası fiziki təmas, düşüncə və ya emosiyaların təsiri altında öpmək, sığallamaq və ya erotik təsvirlərə baxmaq kimi hər hansı erotik, fiziki və ya zehni stimullaşdırma nəticəsində baş verir. Oyanma mərhələsi insanın ilk cinsi oyanış anını hiss etməyə başladığı mərhələdir[7].

Seksual reaksiya tsiklinin birinci mərhələsinin təzahürləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu mərhələ bir neçə dəqiqədən bir neçə saata qədər davam edə bilər. Bunun içində bir insan əzələ gərginliyinin artması, ürək döyüntüsünün artması və qan təzyiqinin artması ilə qarşılaşır. Bu fazada kişidə cinsiyyət orqanının ereksiyası, qadında isə klitorun şişməsi baş verir, süd vəzilərinin məmə ucları qalınlaşmağa və qalxmağa başlayır. Bu fazada orqanizm növbəti mərhələdə, yəni plato mərhələsində cinsi əlaqəyə hazırlaşır[7]. Subyektiv psixoloji amillər hər iki cinsdə cinsi oyanışı əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirə bilər. Neyro-psixoanalitik Mark Bletçner bunu Devid Lavrens "Ledi Çatterlinin sevgilisi"[9] romanından bir parça əsasında "Ledi Çatterli fenomeni"[10] adlandırdığı hadisəni irəli sürmüşdür.

Hər iki cinsdə oyanma mərhələsinin ümumi xüsusiyyətlərinə aşağıdakılar daxildir:

  • Əzələ gərginliyi səviyyəsinin artması.
  • Hər iki cinsdə oyanma mərhələsi ürək döyüntüsü tezliyinin artmasına (taxikardiya), tənəffüs sürətinin artmasına və qan təzyiqinin yüksəlməsinə səbəb olur.
  • Dərinin mümkün genital qızartı (sinə və arxada qırmızı ləkələr görünür). Dəriyə qan axını qadınların təxminən 50-75% -ində və kişilərin 25% -ində baş verir.. Genital qızartı daha yüksək temperaturda daha tez-tez baş verir və aşağı temperaturda olmaya bilər[11]. Ümumən müşahidə edilmişdir ki, cinsi qızarmanın dərəcəsi yaxınlaşan orqazmın intensivliyini proqnozlaşdıra bilər[12].

Qadında cinsiyyət orqanlarının qızartıları zamanı süd vəzilərinin altında çəhrayı ləkələr əmələ gəlir, sonra döşlərə, gövdəyə, üzə, əllərə, ayaqların altına və çox güman ki, bütün bədənə yayılır. Cinsi oyanma zamanı qan axını da klitor və vaginal divarların qızarmasına səbəb olur.

Kişilərdə oyanma mərhələsinin xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kişilərdə oyanma mərhələsinin başlanğıcı penisin qismən ereksiyası ilə çox vaxt yalnız bir neçə saniyə erotik stimullaşdırmadan sonra müşahidə olunur. Oyanmanın uzun bir mərhələsində ereksiyanın təkrar qismən itirilməsi və ya onun bərpası mümkündür. Hər iki testis perineuma doğru çəkilir, xüsusilə ereksiyanı dəstəkləmək üçün daha az dərisi olan sünnət edilmiş kişilərdə nəzərə çarpır. Bundan əlavə, ereksiya zamanı skrotum sərtləşə və qalınlaşa bilər. Kişilərdə dərinin qızartı zamanı dəri rənglənməsi qadınlara nisbətən daha az intensiv şəkildə baş verir, lakin tipik olaraq qarnın yuxarı hissəsindən başlayır, sinə boyunca yayılır, boyun, üz, alın, arxa və bəzən çiyinlərdə və qollarda davam edir. Kişilərdə əlavə dəyişikliklərə xayaların yüksəlməsi və şişməsi, xayanın sərtləşməsi və Kuper vəziləri tərəfindən şəffaf mayenin ifrazı daxildir[7].

Seksual reaksiya tsiklinin ikinci mərhələsi — plato fazası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Davamlı cinsi stimullaşdırma ilə cinsi partnyorların oyanması tədricən plato fazasına keçir[7]. Plato fazası seksual tsiklin oyanma mərhələsindən sonrakı ikinci mərhələsidir. Hələ orqazma çatmayanlar üçün bu, cinsi oyanmanın zirvəsidir.

Bu faza əsasən oyanma mərhələsində başlayan bütün dəyişikliklərin intensivləşməsi ilə xarakterizə olunur. Plato fazası orqazmdan əvvəl cinsi oyanma dövrüdür. Seksual reaksiya tsiklindəki plato mərhələsinin partnyorları orqazma hazırlamaq üçün penisə və vaginaya qan axını artdıqda baş verdiyi deyilir. Bundan əlavə, qan təzyiqi və əzələ gərginliyi daha da artır. Bu mərhələdə nəfəs sürətlənir və dərinləşir. Hər iki cinsdə qan dövranı və ürək döyüntüsü daha da yüksəlir, cinsi stimullaşdırmanın artması ilə cinsi həzz artır, əzələ gərginliyi daha da artır.

Orqazma qədər davam edən seksual reaksiya tsiklinin ikinci mərhələsinin (plato fazası) ümumi xüsusiyyətlərinə aşağıdakılar daxildir:

  • birinci fazada başlayan dəyişikliklər güclənir;
  • vagina artan qan axınından şişməyə davam edir və vaginal divarlar tünd-yasəmən rəngli olur;
  • qadının klitoru çox həssas olur (bəlkə də ağrılı olur) və penisin birbaşa stimullaşdırılmasının qarşısını almaq üçün klitorun qatının altına keçir;
  • kişinin xayaları uzanır;
  • tənəffüs intensivliyi, ürək döyüntüsü və qan təzyiqi artmağa davam edir;
  • Əzələ spazmları ayaq, üz və əllərdə başlaya bilər;
  • Əzələ gərginliyi artır.

Seksual reaksiya tsiklinin üçüncü mərhələsi — orqazm fazası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Cinsi oyanmanın zirvəsi üçüncü fazada, pik həddi seksual reaksiyalar tsiklində əldə edilir. Bu dörd fazadan ən qısasıdır və adətən cəmi bir neçə saniyə davam edir[7]. Orqazm mərhələsi cinsi məmnunluq və həzzin ən yüksək nöqtəsidir. Orqazm cinsi reaksiya dövründə yayla mərhələsini tamamlayır və həm kişilər, həm də qadınlar tərəfindən yaşanır. Tipik olaraq, orqazm kişi və qadınlarda təxminən eyni vaxtda davam edir və bir çox amillərdən asılı olsa da, qasıq əzələlərinin daralma növündən asılıdır[14][15]. Orqazm mərhələsi əzələlərin büzülməsi və gözlənilməz boşalma meydana gəldiyi zaman baş verir. Qeyri-ixtiyari əzələ daralmaları, qan təzyiqinin və ürək döyüntülərinin artması, sürətli oksigen istehlakı, anal əzələlərin yığılması, ayaq əzələlərinin spazmları, cinsi gərginliyin qəfil artması orqazm mərhələsini xarakterizə edir. Orqazm həm anusu, həm də əsas cinsiyyət orqanlarını əhatə edən aşağı çanaq əzələlərində sürətli əzələ daralma dövrləri ilə müşayiət olunur. Partynorlar arasında baş verən orqazm tez-tez bədənin bir çox yerlərində əzələ spazmları, ümumi eyforiya hissi və səslərin çıxarılması da daxil olmaqla digər qeyri-iradi hərəkətlərlə əlaqələndirilir. Ürək döyüntüsü daha da artır [7] .

Seksual reaksiya tsiklinin üçüncü mərhələsinin, orqazm fazasının hər iki cins üçün ümumi xüsusiyyətlərinə aşağıdakılar daxildir:

  • Qeyri-iradi əzələ daralmaları başlayır.
  • Qan təzyiqi, ürək dərəcəsi və tənəffüs sürətli oksigen qəbulu ilə ən yüksək səviyyədədir.
  • Ayaqların əzələləri spazm edir.
  • Cinsi gərginliyin ani və sürətli zəifləməsi baş verir.
  • Qadınlarda vaginal əzələlər büzülür. Uşaqlıq da ritmik şəkildə daralır.
  • Kişilərdə penisin dibindəki ritmik daralmalar boşalmaya səbəb olur.
  • Bədəndə səpgi və ya "cinsiyyət orqanlarının qızarması" baş verə bilər.

Seksual reaksiya tsiklinin sonuncu, dördüncü mərhələsi — cinsi reaksiyaların tamamlanması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Son mərhələ orqazmdan sonra baş verir və bu, əzələlərə rahatlıq və qan təzyiqinin azalmasına səbəb olur[7]. Cinsi reaksiyalar dövrünün tamamlanma mərhələsində orqanizm yavaş-yavaş oyanmamış vəziyyətə, normal fəaliyyət səviyyəsinə, dəyişmiş hissələri isə ilkin ölçüsünə və rənginə qayıdır.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 Lief «Human Sexual Response»
  2. ↑ «The Sexual Response Cycle». http://www.soc.ucsb.edu/sexinfo/article/the-sexual-response-cycle Arxivləşdirilib 2012-03-03 at the Wayback Machine.
  3. ↑ Мастерс У., Джонсон В., Колодни Р. Основы сексологии
  4. ↑ Marcia Douglas, Lisa Douglas The Sex You Want: A Lover’s Guide to Women’s Sexual Pleasure, 2002
  5. ↑ Helen Singer Kaplan «Triphasic Concept of human sexual response»
  6. ↑ «Human Sexual Response Cycle». http://www.csupomona.edu/~gdbrum/bio301/sexualresponsecycle.html Arxivləşdirilib 2009-04-08 at the Wayback Machine.
  7. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Masters & Johnson Human Sexual Response, Bantam, 1981 ISBN 978-0-553-20429-2; 1st ed. 1966
  8. ↑ Мартель Б. Сексуальность, любовь и Гештальт. — СПб.: Речь, 2006. ISBN 5-9268-0481-7
  9. ↑ Lawrence, D. H. (1928/2003) 'Lady Chatterley’s Lover.' New York: Signet.
  10. ↑ Blechner, M. J. (2009) 'Sex Changes: Transformations in Society and Psychoanalysis.' New York and London: Taylor & Francis.
  11. ↑ "Sex Flush". 2009-08-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-08-25.
  12. ↑ "The Niacin Sex Flush". 2008-09-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-08-25.
  13. ↑ [www.blackwell-synergy.com/doi/abs/10.1111/j.1743-6109.2006.00230.x The Journal of Sexual Medicine]Şablon:Недоступная ссылка
  14. ↑ J. G. Bohlen, J. P. Held, M. O. Sanderson. The male orgasm: pelvic contractions measured by anal probe // Archives of Sexual Behavior . 9 (6). 1980-12. doi:10.1007/BF01542155. ISSN 0004-0002.
  15. ↑ J. G. Bohlen, J. P. Held, M. O. Sanderson, A. Ahlgren. The female orgasm: pelvic contractions // Archives of Sexual Behavior . 11 (5). 1982-10. doi:10.1007/BF01541570. ISSN 0004-0002.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=İnsanın_seksual_reaksiyası_tsikli&oldid=7388316"