Allen çayı

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Allen çayı
Ölkə
Uzunluğu
Su sərfi 22 m³/s
Hövzəsinin sahəsi 322 km²
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Allen çayı — (fr. l'Allaine), (alm. Hall) — İsveçrənin şimal-qərbində və Fransanın şərqində yerləşən, 65 km uzunluğunda olan çay.

Çay İsveçrənin Jura kantonunun şimalında yerləşən Porrentruy bölgəsini, həmçinin Belfort ərazisini və Fransanın Du departamentininin ərazisindən keçir.[2]

Coğrafiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Allen çayı 605 m. hündürlükdə İsveçrənin Jura kantonundan[3] qalxır və sonra Fransadakı Du çayına[4] axır. Uzunluğu 58,2 km. olan çayın [5] 28 km. İsveçrəyə aiddir. Su hövzəsi 1120 km²-dən çox ərazini əhatə edir.

Keçdiyi ərazilər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Allen çayı İsveçrədə Şarmoill, Miékourt, Alle, Porrentruy, Courşavon, Courtemaîşe, Montignez, Buix, Bonkourt, Fransada Delle, Jonşerey, Grandvillars, Morvillars, Allenjoie kəndlərini keçir və Burbös çayı[6] ilə birləşir.

Hidrologiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çay Fransanın kontinental şərqi üçün su axarlarının adi mövsümi dalğalanmalarını nümayiş etdirir. Dekabr-mart ayları daxil olmaqla, orta aylıq axın sürəti 32,5-dən 38 m³/s-ə qədər, dekabr-yanvar aylarında maksimuma və yayda iyun-oktyabr ayları daxil olmaqla su minimuma çatır. Avqustda orta aylıq axımın azalması 8,5 m³/s təşkil edir.[7]

Aşağı su səviyyəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Quraqlıq zamanı VCN3[8] s-ə qədər düşə bilər.[7]

Daşqınları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Daşqınlar çox əhəmiyyətli ola bilər. MAQ "maksimum ani miqdar"[9] 2 və MAQ 5 müvafiq olaraq 240 və 310 m³/s gücə malikdir. MAQ 10 350 m³/s, MAQ 20 400 m³/s, MAQ 50 isə 450 m³/s təşkil edir.

Maksimum ani axın 1990-cı il fevralın 15-də 414 m³/s, maksimal sutkalıq dəyəri isə 359 m³/s olmuşdu. Bu dəyərlərdən birincisini MAQ çayının miqyası ilə müqayisə etsək, bu daşqın ikiillik daşqından bir qədər çox idi və buna görə də orta hesabla hər 25-30 ildən bir təkrarlanacağı gözlənilirdi.

Xüsusi axını[redaktə | mənbəni redaktə et]

Allen çox zəngin bir çaydır. Onun hövzəsinə axan suyun miqdarı ildə 647 mm-dir və xüsusi axın sürəti hövzənin hər kv. km-nə saniyədə 20,5 l. təşkil edir ki, bu da İsveçrədə və dağlıq bölgələrdə olduqca yaygındır. Lakin Fransada orta göstəricilər 2 dəfə artıq dəyərə malikdir (təxminən 320 ml/il).

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ http://www.allaine.info/contrat-riviere/bassin-versant.htm.
  2. ↑ https://web.archive.org/web/20081205002701/http://www.franche-comte.ecologie.gouv.fr/spip.php?article245
  3. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-08-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-27.
  4. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-27.
  5. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-10-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-27.
  6. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-11-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-27.
  7. ↑ 1 2 https://www.hydro.eaufrance.fr/sitehydro/U2354010/synthese
  8. ↑ https://fr.wikipedia.org/wiki/VCN3 Arxivləşdirilib 2023-02-07 at the Wayback Machine 1,8 m3/
  9. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-06-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-28.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Allen_çayı&oldid=7423369"