Hirkan azatı

Hirkan azatı
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superrosids Klad: Rosids Klad: Fabids Dəstə: Gülçiçəklilər Fəsilə: Qarağackimilər Cins: Zelkova ???: Hirkan azatı
Beynəlxalq elmi adı
Zelkova hyrcana Grossh. & Jarm., 1940
Şəklin VikiAnbarda axtarışı

Hirkan azatı (lat. Zelkova hyrcana) — qarağackimilər fəsiləsinin zelkova cinsinə aid bitki növü.

Təbii yayılması

İranda təbii arealı vardır.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 20-25 m olan ağacdır. Gövdəsinin qabığı hamar, yaşılımtıl-boz rəngdədir. Yarpaqları yumurtavarı uzunsov, 3-5 sm uzunluqda alt tərəfdən xüsusən damarlar boyu qısa tükcüklü, nadir hallarda çılpaq, 7-9 yan damarlara malikdir. Onların kənarları iti dişli olub, 1-3 mm uzunluqda saplaqlar üzərində yerləşir. Cavan zoğların yarpaqları bir qədər iri olub 12 sm uzunluqdadır meyvəsi bucaqlı, fındıqca, az və ya çox qısa tüklü və ya çılpaq, yaşılımtıl, 5 m uzunluqdadır. Aprel ayında çiçəkləyir, meyvələri isə oktyabr-noyabr aylarında yetişir. Hirkan azatı vələsyarpaq azata nisbətən isti və rütubət sevəndir.

Ekologiyası

Meşələrdə, düzənliklərdən başlayıb orta dağ qurşağına qədər olan ərazilərdə rast gəlinir. Təbiətdə generativ və vegetativ yolla çoxalır. Təbii ehtiyatının dəyişilməsinə səbəb başlıca olaraq insan fəaliyyətidir. Mədəni şəraitdə nəbatat bağlarında becərilir. Bitkinin təbii areallarında yasaqlıqların yaradılması labüddür.

Azərbaycanda yayılması

Azərbaycanın nadir bitkisidir. EN B1ab (I,ii,iii,iv,v)+2b(i)c(ii,iii). Azərbaycanda arealı geniş deyildir. Lənkəran, Yardımlı, Lerik, Masallı, Astara ərazilərində təbii halda yayılmışdır. Azərbaycanın "Qırmızı Kitabı"na daxil edilmişdir.

Bеcərilməsi

Mədəni şəraitdə Nəbatat bağlarında becərilir.

Qəbul еdilmiş qоrumа tədbirləri

Azərbaycanın “Qırmızı Kitabı”na daxil edilmişdir.

Zəruri qоrumа tədbirləri

Bitkinin təbii areallarında yasaqlıqların yaradılması labüddür.