Misir mətbəxi

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç

Misir mətbəxi — ənənəvi Misir mətbəxi, ölkədə və bütün dünyada çox məşhurdur. Daha çox milli yeməkləri ilə tanınır. Misirin müxtəlif regionlarında müxtəlif növ yemək hazırlanır[1]. Qeyd etmək olar ki, Misir mətbəxi regionlara görə fərqlənir, dadların cürbəcürlüyü ilə boldur və dünyanın ən populyar mətbəxlərindən biri kimi sayılır[2][3][4]. Misir mətbəxi dünyanın qədim, zəngin və dadlı mətbəxlərindən biridir[5][6].

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tarixçilərin qənaətinə görə soba, xəmir mayası, çörək və oladye məhz qədim Nil sahillərini ölməz ölkəsi Misirdən gəlib. Misirlilər 5 min il əvvəl soğan becərməyə başlayıblar[7]. İngilis arxeoloqu Qovard Karter Tutanxamonun sərdabəsində qazıntı apararkən oradan içində qurumuş şərab izləri olan çoxlu gil qablar dünyanın mətbəx reseptləri yazılmış papiruslar tapmışdı. Papirusda fironun ən xoşladığı yemək qeyd edilmişdi Misir mətbəxində orta əsrlərdən müasir günümüzə kimi çox dəyişiklər olub. Bu gün Misir Ərəb Respublikasında İslam dininə görə şərab pivə və donuz əti qadağandır. Misir mətbəxinə ərəb livan türk və yunan mətbəxinin təsiri böyükdür[8][9].

Bəlkə də Yer üzündə misirlilərdən çox lobya yeyən yoxdur. Onlar səhər yeməyində də lobya pürəsinin üzərinə yumurta vurub yeyirlər. Klassik Misir səhər yeməyi (həvtar) iki əsas yeməkdən -fülə və filividən ibarətdir. Səhər Karkade (firon çayı) adlı Sudan qızılgülündən dəmlənmiş soyuq çay içirlər. İş günü ərzində günorta misirlilər az yeyirlər[10]. Yüngül yeməkləri Koşardır. Bu yeməkdə bişmiş yaşıl noxud qızardılmış soğanla qarıçdırılıb bişirilir. Misirlilər bu yeməyi asta-asta yeyirlər nabləd adam bu yeməyin ilk tikəsini ağzına qoyan kimi gözləri yaşarır. Misirlilərin axşam yeməyi isə çox zəngin və həmdə çətin həzm olunandır. Süfrədə (gebna) pendir pelmenisi tərəvəz salatı kabab sarımsaqlı badımcan məzə kimi əvvəlcə yeyilir[11]. Yalnız bundan sonra onlar əsas yeməyə-ət yeməklərinə keçirlər. Desert kimi ise-paspus ballı şirəyə hopdurulmuş üzərinə narın qoz səpilmiş şirniyyat təqdim olunur. Hazırda bakıda məşhur olan şaurma dönəri də Misir mətbəxindəndir[12][13].

Yeməkləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Misir mətbəxinin türk, ərəb və ya yunan mətbəxləri ilə oxşarlığı çoxdur[14].

Misir mətbəxi kifayət qədər orijinal, lakin bir qədər ağır hesab olunur. Bu səbəbdən turistlər onu adətən sevmir. Lakin şübhəsiz ki, o, bizim diqqətimizə layiqdir. Ən’ənəvi Misir xörəkləri ət, tərəvəzlər və düyüdən ibarətdir. Xörəklərə yağ, duz, istiot, soğan, sarımsaq və həmçinin zirə, şüyüd və ya nanə kimi ətirli göyərtidən əlavə olunur[10].

Çəngəl və qaşığa ehtiyac yoxdur[redaktə | mənbəni redaktə et]

Misirdə çörək həmişə süfrəyə qoyulur. Misirlilər çörəyi üçbucaq şəklində bükür və onu xörəklə doldurur. Beləliklə, çəngəl və qaşığa ehtiyac olmur; yalnız şorbalar qaşıqla yeyilir[15][16][16].

Misir menyusu[redaktə | mənbəni redaktə et]

Səhər yeməyi və nahar vaxtı Misirdə adətən yaşıl şorba verilir. O, ispanağa bənzəyən molohejaadlanan göyərtidən hazırlanır. Həmçinin içi doldurulmuş kələm yaqpaqlarına bənzəyən mahsziadlanan xörək verilir. İç qoyulması mal əti, düyü və göyərtidən ibarətdir. Belə iç qoyulması müxtəlif yollarla bükülür. Mahszi kromb üzüm və ya kələm yarpaqlarına bükülür. Həmçinin, pomidor (mahszi tomatom), tsukkini (machszi kusa) və badımcanın (mahszi bitengen) içi doldurulur. İçi doldurulmuş tərəvəzlər duxovkada bişirilir və hazır olan kimi süfrəyə verilir, çünki soyuyanda, xörək öz ətirini itirir. Səhər yeməyi vaxtı Misirlilər taameia adlanan buterbrodlara oxşar yemək yeyirlər. O, iki tikə çörək arasına qoyulan katletdən ibarətdir. Təzə kahı yarpağı ilə yeyilən katlet paxla və ədvalı noxuddan hazırlana bilər. Başqa ən’ənəvi xörəkfoul adlanır. O, üyüdülmüş və yağda qızardılmış lobyadan hazırlanır. Foul pita çörəyinə bənzəyən çörəyin arasına qoyulur. Bir çox Misir restoranlarında yağ, ət və ya yumurta ilə verilən müxtəlif növ taameja və foul xörəklərini görmək olar. Torshiturşuya qoyulmuş tərəvəzlərdən hazırlanır. Misirdə pasta ilə çörək populyar qəlyanaltıdır. Burada müxtəlif çörək (a‘aish) növləri var. Onlardan biri boşqab kimi dayaz və yumru a‘aishbaladi çörəyidir. Həmçinin bizim bulkalarımıza oxşar ‘aish fransawi’, yəni fransız çörəyi mövcuddur. Çörək süfrəyə tahina adlanan limon şirəli və sarımsaqlı küncüt sousu və ya badımcan, sarımsaq və cəfəri pastasından hazırlanmış babaqanuk sousu ilə verilir[17][18][19][20].

Misir pitsası[redaktə | mənbəni redaktə et]

Misirlilərin fiteer adlanan öz pitsaları var. Fiteer yumşaq xəmirdən hazırlanır və sobada bişirilir. Belə pitsa müştəri pitsa inqrediyentlərini seçdikdən sonra onun yanında bişirilir. Pitsa üçün yumurta, pendir, müxtəlif ət növləri və tərəvəzlərdən istifadə edilir. İnqrediyentlər xəmirin içinə və ya üstünə qoyula bilər. Zövqünüzdən asılı olaraq, pitsa ədvalı və ya şirin ola bilər[21][22].

Əsrlər boyu hazırlanan şorbalar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şorbalar Misirdə çox populyardır. Nahar vaxtı moloheia və ya ads adlanan qatı paxla şorbası verilir. Pomidor və ya badımcan kimi tərəvəzlər sarımsaqlı tomat sousunda qızardılır; makaron xörəkləri də, məsələn, beşamel sousu ilə ətli lazanya, çox populyardır. Veqetarianlılar musaka xörəyi seçə bilərlər. Musaka duxovkada bişirilən badımcan, pomidor, sarımsaq, duru yağ və ədvalardan hazırlanır[23][24].

Çoxlu ət və bir az balıq[redaktə | mənbəni redaktə et]

Salatlar, çörək, ət və çoxlu miqdarda əlavələr Misir naharın əsasını təşkil edir. Misir naharının misalı kimi içi düyü və ədviyyatlar ilə doldurulmuş qızardılmış toyuq (firekh) və ya göyərçini (hamam) göstərmək olar. Lakin ən məşhur və sevilən xörəklər manqalda və ya qrildə hazırlanmış kofta və kabablardır. Kofta adətən çəkilmiş ətdən, kabab isə quzu ətindən hazırlanır və süfrəyə cəfəri və ya qızardılmış pomidor və soğanla, və həmçinin çörək, kahı və küncüt pastası ilə verilir. Ən böyük Misir limanı olan Aleksandriyada və yaxud başqa dəniz şəhərlərində balıq və dəniz məhsullardan geniş istifadə olunur[25][26][27][28][29][30][31][32][33].

Qalereya[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ "Spices of the Egyptian Cuisine". Nile Valley Hotel. 16 July 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 June 2017.
  2. ↑ "Ancient Egypt: Farmed and domesticated animals". 2017-12-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-13.
  3. ↑ "A Global Taste Test of Foie Gras and Truffles". 2020-10-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-13.
  4. ↑ Myhrvold, Nathan. "Cooking". Britannica. Britannica. 7 December 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 December 2017.
  5. ↑ John Metcalfe. "Why Do Cow Brains Keep Getting Seized at the Cairo Airport?". CityLab. 2012-01-19. 2016-09-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-01-08.
  6. ↑ "Meat | Egyptian Cuisine and Recipes". Egyptian-cuisine-recipes.com. 2021-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-01-08.
  7. ↑ The Oxford Companion to Cheese. Oxford University Press. 25 October 2016. 248–. ISBN 978-0-19-933089-8. 23 December 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 February 2018.
  8. ↑ Paula Lambert. The Cheese Lover's Cookbook & Guide: Over 100 Recipes, with Instructions on How to Buy, Store, and Serve All Your Favorite Cheeses. Simon and Schuster. 9 January 2001. 20–. ISBN 978-0-7432-1328-8. 24 December 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 February 2018.
  9. ↑ Alderman, Harold; Braun, Joachim Von. The Effects of the Egyptian Food Ration and Subsidy System on Income Distribution and Consumption (ingilis). Intl Food Policy Res Inst. 1984. ISBN 9780896290464. 2022-03-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-13.
  10. ↑ 1 2 Robinson, R. K.; Tamime, A. Y. Feta & Related Cheeses. CRC Press. 12 May 1996. 160, 183. ISBN 978-0-7476-0077-0. 19 April 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 February 2018.
  11. ↑ Kindstedt, Paul. Cheese and Culture: A History of Cheese and its Place in Western Civilization. Chelsea Green Publishing. 1 April 2012. 34–35. ISBN 978-1-60358-412-8. 22 December 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 February 2018.
  12. ↑ Davidson, Alan. Jaine, Tom (redaktor). The Oxford Companion to Food (3rd). Oxford: Oxford University Press. 2014. 163–165. ISBN 0-19-967733-6.
  13. ↑ A. Lucas; J. Harris. Ancient Egyptian Materials and Industries. Courier Corporation. 30 April 2012. ISBN 978-0-486-14494-8. 19 April 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 February 2018.
  14. ↑ Fox, Patrick F.; McSweeney, Paul L. H.; Cogan, Timothy M. Cheese: Chemistry, Physics and Microbiology: General Aspects. Academi c Press. 4 August 2004. 11, 20. ISBN 978-0-08-050093-5. 15 May 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 February 2018.
  15. ↑ Ghillie Basan. Middle Eastern Kitchen. Hippocrene Books. 2007. 33–. ISBN 978-0-7818-1190-3. 2021-08-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-13.
  16. ↑ 1 2 Wehr, Hans. J. Milton Cowan (redaktor). Dictionary of Modern Written Arabic. Urbana, Illinois: Spoken Language Services, Inc. 1994 [1979]. ISBN 0-87950-003-4.
  17. ↑ Slackman, Michael. "A City Where You Can't Hear Yourself Scream". The New York Times. 14 aprel 2008. 23 iyul 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 may 2008.
  18. ↑ Sharon LaBorde. Following the Sun: A Practical Guide to Egyptian Religion, Revised Edition. Lulu.com. 6 April 2017. 198–. ISBN 978-1-365-87722-3. 22 December 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 February 2018.
  19. ↑ Salem, Gamila. "Ta'ameya (Egyptian Falafel)". Allrecipes. allrecipes. 6 July 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 December 2017.
  20. ↑ Bruce Kraig; Colleen Taylor Sen. Street Food Around the World: An Encyclopedia of Food and Culture. ABC-CLIO. 9 September 2013. 128–. ISBN 978-1-59884-955-4. 16 July 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 February 2018.
  21. ↑ Berlitz Guides. Egypt. Berlitz. January 1980. səh. 97. ISBN 978-0-02-969710-8. 2022-03-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-02-13.
  22. ↑ "Umm Ali". allrecipes.com. allrecipes. 24 March 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 December 2017.
  23. ↑ "Calories in Feteer Meshaltet | Nutrition and Health Facts". Caloriecount.about.com. 2011-07-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-01-08.
  24. ↑ Goldschmidt Jr. Historical Dictionary of Egypt. Scarecrow Press. 10 October 2013. 78–. ISBN 978-0-8108-8025-2. 28 August 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 February 2018.
  25. ↑ DK Travel. Top 10 Cairo and the Nile. DK Publishing. 1 September 2013. 59–. ISBN 978-1-4654-1790-9. 4 August 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 February 2018.
  26. ↑ Ramsis F. Ghaly, MD, FACS, IME. A Christian From Egypt. Xlibris Corporation. 14 November 2014. 214–. ISBN 978-1-4990-8054-4. 24 December 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 February 2018.
  27. ↑ Samia Abdennour. Egyptian Cooking: And Other Middle Eastern Recipes. American University in Cairo Press. 15 October 2010. səh. 231. ISBN 978-1-61797-515-8. 28 April 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 February 2018.
  28. ↑ "Tamarindus indica (tamarind) | Plants & Fungi At Kew". Kew.org. 20 oktyabr 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 yanvar 2016.
  29. ↑ Rios, Lorena. "Drinking Alcohol Is Always an Open Secret in Egypt". Munchies. 15 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 December 2016.
  30. ↑ Jensen, Jon. "Poor of Cairo drown their sorrows in moonshine". jonjensen. 11 August 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 December 2016.
  31. ↑ Caballero, Benjamin; Finglas, Paul; Toldrá, Fidel. Encyclopedia of Food and Health. Academic Press. səh. 348.
  32. ↑ Furer, David. "Egyptian wine on the way up – Hot climate viticulture is spreading". BKWineMagazine. 9 January 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 November 2016.
  33. ↑ "Wine production (tons)". Food and Agriculture Organization. 6 oktyabr 2015. səh. 1. 10 oktyabr 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 oktyabr 2016.

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Vikianbarda Misir mətbəxi ilə əlaqəli mediafayllar var.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Misir_mətbəxi&oldid=7240876"