Mithas Turan

Aleksandr Yakovleviç Çerpakov
Təxəllüsü	Mithas Turan
Doğum tarixi	21 iyun 1929(1929-06-21)
Doğum yeri	Murza ulusu, Askiz rayonu, Xakasiya
Vəfat tarixi	6 may 1992
Vəfat yeri	Abakan, Xakasiya
Milliyyəti	xakas türkü
Təhsili	Abakan Dövlət Pedaqoji İnstitutu
Fəaliyyəti	yazıçı, dramaturq, jurnalist
Fəaliyyət illəri	1957-1992
Əsərlərinin dili	Xakas dili
Janrlar	hekayə, povest[d], dram

Mithas Turan (Aleksandr Yakovleviç Çerpakov, rus. Александр Яковлевич Черпаков; 21 iyun 1929, Xakasiya dairəsi^[d], Sibir diyarı^[d] – 1992, Xakasiya) — Xakas yazıçısı, dramaturqu və publisisti, SSRİ Yazıçılar İttifaqının üzvü

Həyatı

Əsl adı Aleksandr Yakovleviç Çerpakov olan Mithas Turan 21 iyun 1929-cu ildə Xakasiya Respublikasının indiki Askiz rayonunun Murza ulusunda anadan olmuşdur. Gələcək yazıçının uşaqlıq və gənclik illəri Yuxarı Askiz qəsəbəsində keçmişdir. Orta məktəbi bitirdikdən sonra Abakan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda qiyabi təhsil almışdır. Universiteti bitirdikdən sonra bir müddət müəllimlik etmiş, daha sonra "Xakasiya zəhmətkeşləri" ("Хакасский труженик") qəzetində çalışmışdır. 1968-ci ildən ömrünün sonuna qədər "Lenin yolu" ("Ленин чолы") qəzetlərində jurnalist işləmişdir. SSRİ Yazıçılar İttifaqının üzvü seçilmişdir.

6 may 1992-ci ildə Abakanda vəfat etmişdir.

Yaradıcılığı

Mithas Turanın ilk hekayəsi 1957-ci ildə "Xızıl aal" ("Хызыл аал") qəzetində dərc olunmuşdur. O ilk bədii yazılarını yerli qəzetlərdə və "Sibir işıqları", "Yenisey", "Nov" və başqa ədəbi almanaxlarında nəşr etdirmişdir. Mithas Turanın ilk bədii toplusu 1972-ci ildə "Sayalbaan sürmester" adı ilə yayınlanmışdır, 1984-cü ildə isə onun ikinci hekayələr toplusu olan "Həyat yollarında" ("Çurtas çollarınca") kitabı nəşr olunmuşdur. Yazıçının hekayələrinin əsas mövzuları insanın daxili-mənəvi dünyası, xakas xalqının adət-ənənələri, qadınların taleyi ilə bağlıdır. Mithas Turanın əsas əsərlərindən biri də İkinci Dünya savaşı illərində arxa cəbhədə işləyənlərin həyatından bəhs edən "Kamat" dramıdır. Əsər 1980-ci illərdə rejissor V. İ. İvandayev tərəfindən Xakasiya Dram Teatrında uğurla tamaşaya qoyulmuşdur. Yazıçının "Budaqlı qovaq" ("Пай тирек") povesti də xakas oxucuları arasında şöhrət tapmışdır.

Əsərləri

• Сайалбаан сурместер : hekayə. Тайна Чити Хыса , Абакан: Хакасское отд-ние Красноярского кн. изд-ва, 1972, 32 c.
• Пай тирек. Xakas dilində povest / М. Туран. – Абакан: Хак. издат., 1981. – 112 с.
• Чуртас чолларынча. Xakas dilində hekayələr toplusu / М. Туран. – Абакан:Хакасское отделение Красноярского книжного издательства, 1984. –151 с.
• Тиректер / М. Туран // Чуртас чолларынча. Xakas dilində hekayələr toplusu. – Абакан: Хакасское отделение Красноярского книжного издательства, 1984
• Tигір хурлығ чирим : чоохтар чыындызы. Радужная земля моя: очерки, Абакан: Дом литераторов Хакасии, 2019, 165 c.
• Пай тирек. Xakas dilində povest [audio kitab], Q. Sultrekovun ifasında, Yazılış forması MP3, Abakan: 2020 [1]

Ədəbiyyat

• Майнагашева Н.С. Национальный образ мира в творчестве Митхаса Турана, Международный научно-исследовательский журнал, 2016 ▪ № 12 (54) ▪ Часть 2 ▪ Декабрь, c.50–54
• Карамашева В.А. Творчество хакасских писателей. Учебное пособие. – Абакан: Хакасское кн.изд-во, 2011
• Карамашева, В.А. Эволюция хакасского рассказа. – Абакан: Издательство ХГУ им.Н.Ф.Катанова, 2004
• Карамашева В.А. Становление хак.прозы: жанр, проблематика, характер. — Абакан: Издательство ХГУ им.Н.Ф.Катанова, 1996
• Очерки истории хакасской советской литературы / отв. ред. К.Ф.Антошин. – Абакан: Хак. отд-ние Красноярского кн. изд-ва, 1985
• Торокова Анастасия Эдуардовна. Роль свадебных мотивов в хакасской прозе // Наука через призму времени.-2018.-№ 4 (13).