Terenti Qraneli

Terenti Qraneli
gürc. ტერენტი სამსონის ძე კვირკველია
Doğum adı	ტერენტი კვირკველია
Təxəllüsü	წალენჯიხელი
Doğum tarixi	3 iyun 1897(1897-06-03)
Doğum yeri	Tsalencixa, Kutaisi quberniyası, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi	10 oktyabr 1934(1934-10-10) (37 yaşında)
Vəfat yeri	Tiflis, Gürcüstan SSR, SSRİ
Dəfn yeri	Didube panteonu
Fəaliyyəti	şair
Əsərlərinin dili	gürcü dili
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Terenti Samsonoviç Kvirkveliya (gürc. ტერენტი სამსონის ძე კვირკველია, daha çox Terenti Qraneli ədəbi təxəllüsü ilə tanınır; 3 iyun 1897, Tsalencixa, Kutaisi quberniyası, Rusiya imperiyası – 10 oktyabr 1934, Tiflis, Gürcüstan SSR, SSRİ) — Gürcü şairi və esseisti, qrafika rəssamı.

Həyatı

Terenti Kvirkveliya 1897-ci ildə (digər mənbələrə görə — 1898-ci ildə) Samson Kvirkveliyanın yoxsul kəndli ailəsində anadan olmuşdur. Yeddi yaşında anası İvlitanı itirmişdir. Anası doğuş zamanı həyatını itirmiş, özündən sonra iki qızı və bir oğlunu atasının himayəsində buraxmışdır. Qısa müddət sonar ata yenidən evlənmişdir. Terentinin anası Dariya Meboniya övladlığa götürülmüş uşaqlara doğmaları kimi yanaşmışdı. Xüsusilə bu valideyn istiliyini ömür boyu xatırlayan Terentini çox sevirdi. Ailədə oğlanın istedadını erkəndən görüb onu ibtidai məktəbə göndərirlər və yerli xeyriyyəçi və ictimai xadim Yakov Şanava uşağa kitab oxumaq sevgisi aşılayır və ona kitabxanasından istifadə etməyə icazə verir. Burada gənc Terenti dünya ədəbiyyatının klassikləri ilə tanış olur.

Salenjixada ibtidai məktəbi bitirdikdən sonra 1918-ci ildə Tbilisiyə köçən Terenti orada Şalva Nutsubidzenin təhsil kurslarında iştirak edir və 1920-ci ildə oranı bitirir. Dəmir yolunda bağlayıcı, sonra konduktor işləmişdir. Sonralar "Saxalxo sakmə" qəzetində kuryer işinə düzəlmiş və şeirlər yazmaqla məşğul olub.

İvlita Lukava (oturan), Terenti Qranelinin anası

Qəzetdə Terenti Qranelinin istedadını 1918-ci ildə orada işləyən və şairin şeirlərinin ilk dəfə nəşrinə kömək edən Simon Kauxçişvili gördü.

1919-cu ildə Terenti Kvirkveliya ədəbi təxəllüsü Qranelini seçdi. Onun bacıları təxəllüsün latın qranum (taxıl) sözündən gəldiyinə inanırdılar, lakin belə bir versiya da var ki, bu təxəllüs Terentinin həmin illərdə Tbilisidə çıxış edən Qranelli adlı italyan müğənnisinə bədbəxt sevgisinin xatirəsi də ola bilərdi.

1919-cu ildə onun şeirləri Tiflis jurnallarında dərc olunmaqda davam edirdi. 1920 və 1921-ci illərdə Terentinin iki şeir toplusu nəşr olundu və oxucular tərəfindən rəğbətlə qarşılandı.

Qraneli 1917-ci il Rusiya inqilabını böyük həvəslə qarşıladı, bu inqilabda gürcü özünüdərkinin və dövlətçiliyinin dirçəlişi üçün fürsət gördü, Gürcüstan Demokratik Respublikasının yaradılmasını alqışladı. 1921-ci ildə Gürcüstanın demokratik hökumətinin devrilməsi və repressiyalar onu bolşevik sisteminin rəqibi etdi və bunu o illərin sosial lirikasında izləmək olar. 1924-cü ildə onun yaradıcılığının zirvəsinə çevrilən və müasirləri, o cümlədən Qalaktion Tabidze və Vasili Barnov tərəfindən yüksək rəylər qazanan "Memento mori" adlı şeirlər toplusu nəşr olundu.

1928-ci ildən şair rəsmi sovet ədəbiyyatında yaradıcılığının senzuraya düşməsi ilə daha da ağırlaşan depressiya ilə daim mübarizə aparırdı. O, 1934-cü ildə Tiflisdə yoxsulluq içində vəfat etmiş, dostları tərəfindən Pyotr və Pavel qəbiristanlığında dəfn edilmişdir. Bacıları Maşa və Zoziya onun qəbrinin üstünə daş qəbirüstü qoyub, uzun illər ona xidmət etmişdilər. 1987-ci ildə şairin nəşinin qalıqları Didubedəki mədəniyyət xadimləri panteonuna köçürüldü. Qranelinin əlyazma şeirləri bacıları tərəfindən saxlanılmış və sonradan Leonidze adına Ədəbiyyat Muzeyinə verilmişdi. Terenti Qranelinin irsinin əhəmiyyətli bir hissəsi, o cümlədən muzeylərin anbarlarında saxlanılan rəsmləri hələ də nəşr olunmamışdır.

Əsərləri və tərcümələri

Salenjixada Qranelinin ev-muzeyi

Terenti Qranelinin sağlığında jurnal və qəzetlərdə çoxsaylı ayrı-ayrı şeirləri dərc olunmaqla yanaşı, onun beş şeir toplusu da nəşr olunub:

• (პანაშვიდები), Tbilisi, 1920
• Dəfn xətləri (სამგლოვიარო ხაზები), Tbilisi, 1921
• (სულიდან საფლავები), Tbilisi, 1922
• Memento mori, Tbilisi, 1924
• Şeirlər (ლექსები), Tbilisi, 1926

Sovet dövründə Qranelinin yaradıcılığına maraq onun ölümündən sonra tədricən söndü və 1970-ci illərdə yenidən başladı. Bunda şairin bir neçə şeir toplusunu çapa hazırlayan yazıçı və ədəbiyyatşünas Leri Alimonak mühüm rol oynadı. Həmçinin o onun yaradıcılığını ətraflı öyrənmişdir.

Qranelinin şeirləri rus dilinə tərcümə edilərək nəşr olunub:

• Terenti Qraneli. "Bacı mən səssizliyə çağıracağam …" Vladimir Svetlosanovun tərcümə etdiyi seçilmiş şeirlər. Novosibirsk: QSC Ripel Plus, 2001. — 128 səh.

Şairin bəzi şeirlərini Marina Qeorqadze rus dilinə tərcümə edib.

Xarici keçidlər

• Владимир САРИШВИЛИ. "К ОТЕЧЕСТВУ НЕОДОЛИМА ТЯГА..." (PDF). «Тбилисская неделя». 2013-03-26. 2018-05-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2018-05-05.
• Малхаз ЭБРАЛИДЗЕ. "Выдающийся ученый, основатель грузинской византологии" (PDF). «Тбилисская неделя». 2014-08-21. 2018-05-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2018-05-05.
• Малхаз ЭБРАЛИДЗЕ. "Легендарный поэт Терентий Гранели" (PDF). «Тбилисская неделя». 2017-12-19. 2018-05-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2018-05-05.
• Тенгиз Верулава. "Подборка ссылок о Терентии Гранели" (gürcü). Burusi. İstifadə tarixi: 2018-05-09.