Xamxi
| Xamxi | |
|---|---|
 | |
| 42°50′01″ şm. e. 44°55′04″ ş. u. | |
| Ölkə |
 Rusiyaİnquşetiya |
| Tabesində | Quli |
| Rayon | Ceyrax rayonu |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 1230 m |
| Saat qurşağı | [[UTCUTC+03:00]] |
| Əhalisi | |
| Milli tərkibi | inquşlar |
| Rəsmi dillər | rus dili, inquş dili |
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | 386430 |
|
| |
.svg)
Xamxi — İnquşetiyada qədim şəhər.[1][2] Şəhər Ceyrax rayonunda yerləşir. İndi tərk edilmiş ərazi, inzibati cəhətdən Quli kənd yaşayış məntəqəsinə daxil edilmişdir.[3][3]
Qədim şəhərin ərazisində bir çox tarixi obyektlərlə təmsil olunan “Xamxi” memarlıq kompleksi var. Bu memarlıq kompleksinə siklopik qala tipli yaşayış məskənləri, 4 müdafiə qalası, 4 kiçik müdafiə qülləsi və 16 yaşayış qalası, həmçinin 10 məzarlıq daxildir. Siklopik qala tipli yaşayış məskənləri, 4 döyüş qülləsi, 4 yarımdöyüş qülləsi və 16 yaşayış qülləsi, həmçinin 10 kript məzarlığı kompleksin ərazisindədir. Təəssüf ki, tikililərin hamısı dağınıq vəziyyətdədir. Hazırda İnquş memarlığının bu obyektləri və şəhərin bütün ərazisi Ceyrax-Assa Dövlət Tarix-Memarlıq və Təbiət Muzey-Qoruğuna daxildir və dövlətin mühafizəsi altındadır.
Coğrafiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xamxi Dağlıq İnquşetiyada, Assa çayının sol sahilində, onun üç ən böyük qədim şəhərlərindən-yaşayış məntəqələrindən biri olmaqla, tarixi "Xyakxale" (inquş dilindən - "Troeqrad") bölgəsinin ərazisində yerləşir.
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xamxi ərazisində eramızdan əvvəl II-I minilliklərə aid meqalit siklop yaşayış məskənlərinin qalıqları qeydə alınmışdır.[1] Məhz burada alimlər qədim tarixçi və coğrafiyaşünas Strabonun qeyd etdiyi qədim Xamekiti etnonimini (“Xamekiti”, “Hamxeti” sözünü “Xamxlər ölkəsi” kimi köçürməklə) lokallaşdırmışlar.[4][5][6]
Orta əsrlərin sonlarında Xamxi ərazi baxımından mərkəzi olmaqla Xamxin şəhərinin tərkibinə daxil edilmişdir. Bir çox tanınmış inquş soyadlarını daşıyanlarının ata-baba yurdu məhz Xamxi olmuşdur. O soyadları bunlardır: Xamxoyevlər, İzmailovlar, Bekbuzarovlar, Martazanovlar, Katsiyevlər, Adjiyevlər, Matsiyevlər, Umarovlar, Bersanovlar, Fətxilqovlar, Kadiyevlər.
Çeçenlərin və inquşların deportasiyasına qədər abidəyə yaxın kəndlərin ən böyüklərindən biri olan Xamxidə inquşlar yaşayırdılar. İndi yalnız çoban sürüləri və turistlər onun dolama küçələri boyunca sağ qalmış yüzlərlə tikililərə baxırlar. Bu tikililə böyük tarixi əhəmiyyətə malik olduğundan abidə arxeoloqların daim baş çəkdiyi məskənlərdəndir. Bölgənin sərhəd zonası olduğu üçün burda sərhəd xidmətinin postları mövcuddur. Turist səfərləri, ziyarətlər yalnız xüsusi razılıqla mümkündür.[7]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 Чахкиев Д.Ю., 2003
- ↑ Умалат Гадиев. Край башен и легенд — Горная Ингушетия // «Discours» (rus). 2016-11-08 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ 1 2 "Закон Республики Ингушетия от 23 февраля 2009 года № 5-РЗ «Об установлении границ муниципальных образований Республики Ингушетия и наделении их статусом сельского поселения, муниципального района и городского округа»". 2017-02-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-02-22.
- ↑ Виноградов В. Б., Чокаев К. З., 1966
- ↑ Очерки истории Чечено-Ингушской АССР, 1967
- ↑ Крупнов Е. И., 1971
- ↑ "Таргим, Эгикал и Хамхи". 2022-02-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-31.
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Виноградов, Виталий Борисович, Чокаев, Каты Зайндинович. Древние свидетельства о названиях и размещении нахских племён // Археолого-этнографический сборник. вып. 1. VII (Известия Чечено-Ингушского научно-исследовательского института истории, языка и литературы 500 nüs.). Грозный: Чечено-Ингушское книжное издательство. Ответ. ред. В. Б. Виноградов. 1966.
- Крупнов, Евгений Игнатьевич. Средневековая Ингушетия. Москва. 1971.
- Очерки истории Чечено-Ингушской АССР. 1 (4000 nüs.). Грозный: Чечено-Ингушское книжное издательство. Ответ. ред. Н. С. Смирнов. 1967.
- Чахкиев Д.Ю. Древности Горной Ингушетии. 1. Назрань. 2003.
- Бларамберг И. Кавказская рукопись. Ставрополь, 1992.