Firəngiz Əlizadə
Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. |
Firəngiz Əlizadə | |
---|---|
Ümumi məlumatlar | |
Doğum tarixi | 28 may 1947[1][2][…] (76 yaş) |
Doğum yeri | |
Vətəndaşlığı | |
Musiqiçi məlumatları | |
Fəaliyyəti | pianoçu, bəstəkar, musiqişünas, musiqi pedaqoqu[d], universitet müəllimi[d] |
Fəaliyyət illəri | 1970-ci ildən |
Janr | opera |
Musiqi alətləri | piano, fortepiano |
Təhsili |
|
Mükafatları |
|
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Firəngiz Əliağa qızı Əlizadə (d. 28 may 1947[1][2][…], Bakı) — Azərbaycanın görkəmli bəstəkarı, UNESCO-nun Sülh artisti, Azərbaycan Respublikasının xalq artisti (2000), professor Firəngiz Əlizadə müasir Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin dünya miqyasında ən tanınmış simalarındandır. Onun əsərləri xarici ölkələrdə ən böyük konsert və teatr səhnələrində, beynəlxalq festivallarda adlı-sanlı ifaçılar tərəfindən səsləndirilir. Onun musiqisi minlərlə xarici dinləyicilər tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanaraq, ən geniş beynəlxalq arenada şöhrət qazanmışdır. Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi (1990), AMEA-nın müxbir üzvü (2017)[3], professor (1999), Azərbaycan Respublikasının xalq artisti (2000). [4], Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi Himayəçilik Şurasının üzvü[5].Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının Sədri.
Həyatı
Firəngiz Əliağa qızı Əlizadə 1947-ci il mayın 28-də Bakıda anadan olmuşdur. İlk musiqi təhsilini Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının nəzdində xüsusi istedadlı uşaqlar üçün orta ixtisas musiqi məktəbində almışdır. Daha sonra Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında bəstəkarlıq və fortepiano ixtisasları üzrə təhsil almışdır. Həm bəstəkarlıq (1972-ci il, professor Qara Qarayevin sinfi), həm də fortepiano ixtisası üzrə (1970-ci il, professor Urfan Xəlilovun sinfi) konservatoriyanı fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. 1972-1974-cü illər ərzində Qara Qarayevin assistenti kimi çalışmış, 1974-cü ildən Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında (indiki Bakı Musiqi Akademiyası) pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olmağa başlamışdır. F.Əlizadə 1994-cü ildə dissertasiya müdafiə edərək, sənətşünaslıq namizədi elmi dərəcəsinə, 1998-ci ildə professor elmi adına layiq görülmüşdür.
1992-ci ildə F.Əlizadəyə Türkiyə dövləti tərəfindən “Boş beşik” baletinin yaradılması sifariş olunmuşdur. Həmin əsər Mersin Opera və Balet Teatrının açılışı münasibəti ilə səhnəyə qoyulmuşdur. 1997-ci ilə qədər F.Əlizadə Mersin Opera və Balet Teatrında və Mersin Konservatoriyasında professor vəzifəsində çalışmışdır.
1999-cu ildə isə o, Almaniyaya, Berlin İncəsənət Akademiyasının (“Akademie der Künste”) professoru vəzifəsinə dəvət olunmuşdur. 2007-ci ilə kimi burada bəstəkar, pianoçu və dirijor kimi fəaliyyət göstərmişdir.
F.Əlizadənin fəaliyyəti çoxşaxəli və genişdir. F.Əlizadə bir bəstəkar, pianoçu, dirijor, musiqi-ictimai xadim kimi beynəlxalq aləmdə böyük nüfuz qazanmışdır. Bir pianoçu kimi o, A.Berq, P.Hindemit və digər XX əsr xarici ölkə bəstəkarlarının müasir əsərlərinin ölkəmizdə tanıdılmasında mühüm rol oynamış, bir çox Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərinin ilk ifaçısı olmuşdur. Öz əsərlərinin təqdimatında da o, həm pianoçu, həm də dirijor kimi çıxış edir.
F.Əlizadə öz yaradıcılığı ilə milli mədəniyyətimizi Azərbaycanın hüdudlarından çox-çox uzaqlarda parlaq şəkildə təmsil edir. Onun əsərləri bir çox xarici ölkələrdə ifa olunmuş, o, həmin ölkələrin “composer in residence” (ölkənin rəsmi bəstəkarı) fəxri tituluna layiq görülmüşdür.
F.Əlizadə müxtəlif janrlarda bir sıra musiqi əsərlərinin müəllifidir: “İntizar”, “Sənin adın Dənizdir”, “Ağ atlı oğlan” operaları, “Boş beşik” və “Stadt-Graniza” baletləri, “Habilsayağı”, “Muğamsayağı”, “Oazis”, “Dərviş”, “Abşeron” - müxtəlif ifaçılıq tərkibi üçün instrumental əsərlər, “Silk road” Konserti, violonçel və orkestr üçün Konsert “Mərsiyə”, böyük simfonik orkestr üçün “İthaf” və s. əsərlər.
Son illərdə xarici ölkələrin musiqi kollektivlərinin sifarişi ilə yazılmış və ifa olunmuş əsərlərdən: Violoçel üçün “Oyan!” (Paris, Fransa, 2005), Kvintet üçün “Xəzər” (Nyu-York, ABŞ, 2006), Fleyta, klarnet, skripka və zərb alətləri üçün “Atəş” (Sietl, ABŞ, 2006); “Optical İdentity” baleti (Sinqapur, 2007); Misteriya “Al Kamandjaty” (Roma, İtaliya, 2007), Skripka üçün “Dastan” (Ausburq, Almaniya, 2007), Hazırlanmış fortepiano, violonçel və kamera orkestri üçün “Dəniz” (Bern, İsveçrə, 2008), “Your name means the Sea” operası (Hyuston, ABŞ, 2011), Xanəndə, flamenko ifaçısı və ansambl üçün “Mugflagamenco” (Amsterdam, Hollandiya, 2011), Skripka və fortepiano üçün “İmpuls” (ABŞ, 2012), Fortepiano üçün “Landscape” (Fransa, 2012) və s. qeyd etmək olar.
F.Əlizadə 1974-cü ildən SSRİ və Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının üzvüdür. 1979-cu ildən Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqı İdarə heyətinin katibi olmuşdur. 2007-ci ildən Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının sədri seçilmiş və bu günə kimi həmin vəzifədə fəaliyyətini davam etdirir.
F.Əlizadə respublikanın musiqi-ictimai həyatında önəmli rolu olan görkəmli musiqi xadimidir. O, Heydər Əliyev Fondunun rəhbərliyi ilə keçirilən I, II və III “Muğam Aləmi” Beynəlxalq Musiqi Festivallarının, Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının layihəsi əsasında Şəkidə və Bakıda keçirilən I, II, III, IV, V, VI və VII “İpək yolu” Beynəlxalq Musiqi Festivallarının bədii rəhbəri kimi, “Üzeyir dünyası” layihəsinin baş redaktoru kimi səmərəli fəaliyyət göstərir.
8 fevral 2015-ci ildə Firəngiz Əlizadənin əsərlərinin də daxil olduğu Hillari Han (ing. Hillary Han) adlı Amerikalı skripkaçı "Deutsche Grammofon" albomu "Qremmi" mükafatına layiq görülüb.[6] Azərbaycanlı bəstəkarın əsərlərinin çoxluq təşkil etdiyi albom "İlin ən yaxşı kamera musiqisi" nominasiyasının qalibi seçilib.[7]
Mükafatları
- "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı — 1990
- "Azərbaycan Respublikasının xalq artisti" fəxri adı — 28 oktyabr 2000
- "Şöhrət" ordeni — 25 may 2007
- UNESCO-nun "Sülh artisti" fəxri adı — 2007
- "Uğur" mükafatı — 2010
- "Zirvə" mükafatı — 2011
- AMEA-nın "Üzeyir Hacıbəyli" mükafatı — 2016
- "Şərəf" ordeni — 22 may 2017
- AMEA-nın müxbir üzvü — 2017
- "The First" mükafatı — 2017
Əsərləri
- Elmi əsərlərin siyahısı:
Əsərin adı | Yazılma tarixi | İlk nümayişi | |
1. | Piano üçün 1 saylı Sonata (Alban Bergin xatirəsinə ithaf olunub) | 1970 | 1970, Bakı, Azərbaycan |
2. | Habilsayağı | 1979 | Dekabr, 1979, Leninqrad, SSRİ |
3. | Orqan üçün Fantaziya | 1982 | Fevral, 1982, Bakı, Azərbaycan |
4. | “Üç akvarel” | 1987 | 28.02.1987, Bakı, Azərbaycan |
5. | Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərində orkestr üslubu (metodik vəsait) | 1987 | Bakı, “Azİneftexim”, 1987 |
6. | “Zu den Kindertotenliedern” (Qustav Malerin xatirəsinə ithaf olunub) | 1989 | 6.06.1989, Zürix, Almaniya |
7. | “Piano üçün musiqi” | 1989 | 25.10.1989, Los-Ancels, ABŞ |
8. | Dilogiya II | 1990 | 1990, Zürix, Almaniya |
9. | “Boş beşik”. Balet | 1993 | 3.01.1993, Mersin, Türkiyə |
10. | “Muğamsayağı” (3 saylı simli kvartet) | 1993 | 24.04.1993, Nyu-York, ABŞ |
11. | Yapon poeziyasından | 1995 | 2.06.1995, Bern, İsveçrə |
12. | Crossing II | 1995 | 2.06.1995, Bern, İsveçrə |
13. | Qara Qarayev (monoqrafiya) | 1997 | Bakı, 1997 |
14. | Azərbaycanın simfonik musiqisi (monoqrafiya) | 1998 | Bakı, “Şirvannəşr”, 1998 |
15. | “Strum und Drang” | 1998 | 1.11.1998, Köln, Almaniya |
16. | “Eşq havası” | 1998 | 26.11.1998, Tallin, Estoniya |
17. | “Oasis” (4 saylı simli kvartet) | 1999 | 23.02.1999, Qlazqo, Şotlandiya |
18. | “İtirilmiş zaman axtarışında” | 1999 | 23.04.1999, Orhus, Danimarka |
19. | “Ölümsüzlüyə səyahət”. Oratoriya | 1999 | 21.08.1999, Lüsern, İsveçrə |
20. | “İpək yolu” konserti | 1999 | 28.08.1999, Lüsern, İsveçrə |
21. | “Gottes ist der Orient” kantatası | 2000 | 28.05.2000, Köln, Almaniya |
22. | “Abşeron” kvinteti | 2001 | 1.04.2001, Paris, Fransa |
23. | “Bayatılar” Hilliard Ansamblı üçün | 2001 | 19.05.2001, Bonn, Almaniya |
24. | “Dəyişmə II” | 2001 | 29.06.2001, İstanbul, Türkiyə |
25. | “Dərviş” | 2001 | 22.08.2001, Votersen, Almaniya, (Schleswig Holstein Musik Festival) |
26. | “Stadt Graniza”. Balet | 2001 | 11.10.2001, Berlin, Almaniya |
27. | Marimba və Orkestr üçün Konsert | 2001 | 2.06.2002, Ştutqard, Almaniya, (III Beynəlxalq Marimba Müsabiqəsi) |
28. | “Mərsiyə” | 2002 | 2.06.2002, Lissabon, Postuqaliya |
29. | “Nağıllar” | 2002 | 17.08.2002, Lüsern, İsveçrə |
30. | “Şüştər” | 2002 | 5.10.2002, Berlin, Almaniya |
31. | “İthaf” | 2003 | 27.01.2003, Bakı, Azərbaycan |
32. | “Sabah” | 2003 | 10.07.2003, Aspen, ABŞ |
33. | “Yanar Dağ” | 2003 | 5.09.2003, Zermatt, İsveçrə |
34. | “Zikr” Atlas Ansamblı üçün | 2004 | 24.06.2004, Amsterdam, Hollandiya (Concertgebow) |
35. | “Impromptus” | 2004 | 29.06.2004, Bantri, İrlandiya |
36. | “Axtarışda...” | 2005 | 19.05.2005, Amsterdam, Hollandiya |
37 | “Öncə sezmə...” | 2005 | 10.06.2005, Münxen, Almaniya |
38. | Dəyişmə II | 2005 | 10.07.2005, Osnabrük, Almaniya |
39. | “Impromptu-Crossings” | 2005 | 16.11.2005, Paris, Fransa |
40. | “Oyan” | 2005 | 20.11.2005, Paris, Fransa |
41. | “Xəzər” | 2006 | 1.02.2006, Nyu-York, ABŞ |
42. | “Atəş” | 2006 | 18.02.2006, Sietl, ABŞ (“Icebreaker III: Caucasus” Festivalı) |
43. | “İlk sözlər” | 2006 | 10.09.2006, Turin, İtaliya |
44. | “Optical Identity”. Balet | 2007 | 31.05.2007, Sinqapur |
45. | “Al Kamandjaty”. Misteriya | 2007 | 30.11.2007, Roma, İtaliya |
46. | “İntizar” operası | 2007 | 15.12.2007, Bakı, Azərbaycan |
47. | “Dəniz” | 2008 | 16.11.2008, Bern, İsveçrə |
48. | “Dastan” | 2009 | 23.05.2009, Auqsburq, Almaniya |
49. | “Sənin adın Dənizdir”. Opera | 2011 | 21.05.2011, Hyuston, ABŞ (Hyuston Grand Opera) |
50. | “Mugflagamenco” | 2011 | 30.01.2011, Amsterdam, Hollandiya |
51. | “Impulse” | 2012 | 11.09.2012, Rio de Janeyro, Brazilia |
52. | “Mənzərə” | 2012 | 4.06.2012, Qalyar, Fransa |
53. | “Trance”. Balet | 2015 | 1-3.02.2015, Almaniya |
54. | “Rəqs” - Kronos kvartet | 2016 | 4.02.2016, San-Fransisko, ABŞ |
55. | “Nasimi” Passion | 2017 | Aprel, 2017, Amsterdam, Hollandiya |
- Operalar
- İntizar (2007) [8]
- Qarabağnamə (2007)
- Ağ atlı oğlan haqqında əfsanə - rok-opera
- Sənin adın dənizdir (2011) [9]
- Balet
1. “Boş beşik” – Türkiyə, Mərsin, 1993.
2. “Stadt-Granitza” – Almaniya, Berlin, 2000.
3. “Du Don De Sol” – Portuqaliya, Lissabon. “Absheron Quintet” Paulo Ribieronun xoreoqraflığı ilə “Kronos Quartet” və müəllifin ifasında. “Arseni Tarkovskinin kino dünyası” baleti, 1999/2000.
4. “Song of Azerbaijan” – Broadway, New-York, ABŞ. “Muğam sayağı”nın musiqisi əsasında, “Kronos Quartet”in ifasında, “Pearl Lang” Balet Company, 2000/2003.
5. Hugo Fanari – “Muğam sayağı”, italiyalı xoreoqraf və baletmeystr.
6. “One” – fin xoreoqrafik qrupunuun baleti, Helsinki, 2003/2005.
7. “Optical İdentity” – ingilis xoreoqrafı , “Tang” Sinqapur simli kvarteti, Sinqapurda İncəsənət Festivalı, 2007/2009.
8. “Trance” – Almaniya, Coburg, Landestheater Coburg – 2015-2016 mövsümü ərzində 11 tamaşa.
9. “Oyan!” – Toronto, Agha Khan Museum, Sashar Zarif Dance Group, 2015-2016-2017.
10. “Dərviş” – Nəsiminin yubileyinə həsr olunmuş tamaşa, YUNESKO, 2017.
- Vokal-instrumental əsərləri
- Nazim Hikmətin sözlərinə bariton, xor və kamera ansamblı üçün "Ölümsüzlüyə yolculuq" Oratoriyası (1997);
- İ.Takubokunun sözlərinə 3 ifaçı – soprano, fleyta, piano/vibrafon/çelesta üçün vokal silsilə (1990);
- A.S.Puşkinin sözlərinə tenor və simli kvartet üçün "Vlasth krasotı" Romansı (1999);
- Müəllifin sözlərinə soprano və kamera ansamblı üçün "İtirilmiş zaman axtarışında" (1999);
- Azərbaycan şairlərinin və Y.V.Qotyenin "Şərq-Qərb Divanı" poemasından sözlərinə kiçik həcmli xor, orqan, arfa və zərb alətləri üçün "Gottes ist der Orient" /alman və azərb. dil./ (2000);
- Qiraətçi, solo-violonçel və ansambl üçün "Dərviş" Septeti (2000);
- İnstrumental əsərləri
- Piano üçün 2 saylı Sonata (1990)
- 2 ifaçı – klarnet və vibrafon /çelesta/ üçün "Crossing-I" /"Çarpazlaşma-I"/ (1991)
- 11 ifaçı üçün "Crossing-II" /"Çarpazlaşma-II"/ (1992)
- Simli kvartet, zərb alətləri və sintezator üçün "Muğamsayağı" (1993)
- violonçel və fortepiano üçün “Habilsayağı”
- Solo-gitara üçün "Fantaziya" (1994)
- Fleyta, iki gitara və zərb alətləri üçün "Azərbaycan pastoralı" (1998)
- Simfonik orkestr üçün "Sturm und Drang" (1998)
- Zərb alətləri və kamera orkestri üçün "Silkout road" Konserti (1999)
- "İpək yolu" silsiləsi: ud və kamera ansamblı üçün "Miraj" (1998); Solo-violonçel üçün "Eşq havası" (1998); simli kvartet və maqnit yazısı üçün "Oazis" (1999);
- Piano /prepare/ və simli kvartet üçün "Abşeron" kvinteti (2001)
- Vokal kişi kvarteti üçün "Bayatılar" (2001); İki arfa və maqnit. yazısı üçün "Deyişmə" (2001)
- Marimba və simli orkestri üçün Konsert (2001).
- Kitablar
- Qara Qarayev fotoalbomu /Q.Qarayevin 80-illiyinə həsr edilib/ (azərb., ing. və rus dillərində). B., 1997;
- Azərbaycanın simfonik musiqisi. B., "Şur", 1998.
Filmoqrafiya
- Əbədiyyət yolu (film, 1987)
- Əlaqə (film, 1989)
- Firəngiz Əlizadə. Lüsern-99 (film, 1999)
- Gələcəyin qurucuları (film, 1982)
- Həyat mübarizədir (film, 1987)
- İlk zirvələr (film, 1988)
- İntizar (film, 1986)
- Səfillər (film, 1985)
- Son söz (film, 1981)
- Spartakiadanın startları (film, 1983)
- Şeir mənim üçün bir kainatdır (film, 1984)
- Hüdudsuz muğam aləmi (film, 2009)
İstinadlar
- ↑ 1 2 http://www.radioswissclassic.ch/fr/musiciens/artistes/161524eb1db62d4527003104070de7ffe893a1/biography.
- ↑ 1 2 http://www.sikorski.de/229/en/ali_zadeh_franghiz.html.
- ↑ AMEA-nın həqiqi və müxbir üzvlüyünə keçirilən seçkilərin nəticələri açıqlanıb
- ↑ Firəngiz Əlizadə
- ↑ http://sia.az/az/news/social/444310-baki-beynelxalq-multikulturalizm-merkezinin-himayecilik-surasi-uzvleri-teyin-edildi
- ↑ CBC. "Музыкальная премия Гремми - 2015" (rus). Youtube.com. 05.02.2015. İstifadə tarixi: 2017-11-30.
- ↑ Firəngiz Əlizadə: "Yazmışdı ki, qalib gəldik!"
- ↑ Firəngiz Əlizadə: “Azərbaycanda müasir opera yox dərəcəsindədir”
- ↑ "Səs" qəzeti - “Sənin adın Dənizdir” operasının premyerası olub
Xarici keçidlər
- 28 mayda doğulanlar
- 1947-ci ildə doğulanlar
- Yaşayan insanlar
- Bakıda doğulanlar
- Bakı Musiqi Akademiyasının məzunları
- "Şərəf" ordeni ilə təltif edilənlər
- "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilənlər
- "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illiyi" yubiley medalı ilə təltif edilənlər
- Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimləri
- Azərbaycan Respublikasının xalq artistləri
- Əlifba sırasına görə musiqiçilər
- Firəngiz Əlizadə
- Azərbaycanlı alimlər
- Azərbaycan alimləri
- Azərbaycan musiqişünasları
- Azərbaycan bəstəkarları
- Azərbaycanlı bəstəkarlar
- Opera bəstəkarları
- Azərbaycan balet bəstəkarları
- Qadın bəstəkarlar
- Azərbaycan kino bəstəkarları
- AMEA-nın müxbir üzvləri