Firəngiz Əlizadə

Firəngiz Əlizadə
Ümumi məlumatlar
Doğum tarixi	28 may 1947(1947-05-28)[…] (76 yaş)
Doğum yeri	Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ
Vətəndaşlığı	Azərbaycan  SSRİ
Musiqiçi məlumatları
Fəaliyyəti	pianoçu, bəstəkar, musiqişünas, musiqi pedaqoqu[d], universitet müəllimi[d]
Fəaliyyət illəri	1970-ci ildən
Janr	opera
Musiqi alətləri	piano, fortepiano
Təhsili	Azərbaycan Dövlət Konservatoriyası (–1970, 1972)
Mükafatları
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Firəngiz Əliağa qızı Əlizadə (d. 28 may 1947^[…], Bakı) — Azərbaycanın görkəmli bəstəkarı, UNESCO-nun Sülh artisti, Azərbaycan Respublikasının xalq artisti (2000), professor Firəngiz Əlizadə müasir Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin dünya miqyasında ən tanınmış simalarındandır. Onun əsərləri xarici ölkələrdə ən böyük konsert və teatr səhnələrində, beynəlxalq festivallarda adlı-sanlı ifaçılar tərəfindən  səsləndirilir. Onun musiqisi minlərlə xarici dinləyicilər tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanaraq, ən geniş beynəlxalq arenada şöhrət qazanmışdır. Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi (1990), AMEA-nın müxbir üzvü (2017), professor (1999), Azərbaycan Respublikasının xalq artisti (2000)., Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi Himayəçilik Şurasının üzvü.Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının Sədri.

Həyatı

Firəngiz Əliağa qızı Əlizadə 1947-ci il mayın 28-də Bakıda anadan olmuşdur. İlk musiqi təhsilini Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının nəzdində xüsusi istedadlı uşaqlar üçün orta ixtisas musiqi məktəbində almışdır. Daha sonra Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında bəstəkarlıq və fortepiano ixtisasları üzrə təhsil almışdır. Həm bəstəkarlıq (1972-ci il, professor Qara Qarayevin sinfi), həm də fortepiano ixtisası üzrə (1970-ci il, professor Urfan Xəlilovun sinfi) konservatoriyanı fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. 1972-1974-cü illər ərzində Qara Qarayevin assistenti kimi çalışmış, 1974-cü ildən Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında (indiki Bakı Musiqi Akademiyası) pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olmağa başlamışdır. F.Əlizadə 1994-cü ildə dissertasiya müdafiə edərək, sənətşünaslıq namizədi elmi dərəcəsinə, 1998-ci ildə professor elmi adına layiq görülmüşdür.

1992-ci ildə F.Əlizadəyə Türkiyə dövləti tərəfindən “Boş beşik” baletinin yaradılması sifariş olunmuşdur. Həmin əsər Mersin Opera və Balet Teatrının açılışı münasibəti ilə səhnəyə qoyulmuşdur. 1997-ci ilə qədər F.Əlizadə Mersin Opera və Balet Teatrında və Mersin Konservatoriyasında professor vəzifəsində çalışmışdır.

1999-cu ildə isə o, Almaniyaya, Berlin İncəsənət Akademiyasının (“Akademie der Künste”) professoru vəzifəsinə dəvət olunmuşdur. 2007-ci ilə kimi burada bəstəkar, pianoçu və dirijor kimi fəaliyyət göstərmişdir.

F.Əlizadənin fəaliyyəti çoxşaxəli və genişdir. F.Əlizadə bir bəstəkar, pianoçu, dirijor, musiqi-ictimai xadim kimi beynəlxalq aləmdə böyük nüfuz qazanmışdır. Bir pianoçu kimi o, A.Berq, P.Hindemit və digər XX əsr xarici ölkə bəstəkarlarının müasir əsərlərinin ölkəmizdə tanıdılmasında mühüm rol oynamış, bir çox Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərinin ilk ifaçısı olmuşdur. Öz əsərlərinin təqdimatında da o, həm pianoçu, həm də dirijor kimi çıxış edir.

F.Əlizadə öz yaradıcılığı ilə milli mədəniyyətimizi Azərbaycanın hüdudlarından çox-çox uzaqlarda parlaq şəkildə təmsil edir. Onun əsərləri bir çox xarici ölkələrdə ifa olunmuş, o, həmin ölkələrin “composer in residence” (ölkənin rəsmi bəstəkarı) fəxri tituluna layiq görülmüşdür.

F.Əlizadə müxtəlif janrlarda bir sıra musiqi əsərlərinin müəllifidir: “İntizar”, “Sənin adın Dənizdir”, “Ağ atlı oğlan” operaları, “Boş beşik” və “Stadt-Graniza” baletləri, “Habilsayağı”, “Muğamsayağı”, “Oazis”, “Dərviş”, “Abşeron” - müxtəlif ifaçılıq tərkibi üçün instrumental əsərlər, “Silk road” Konserti, violonçel və orkestr üçün Konsert “Mərsiyə”, böyük simfonik orkestr üçün “İthaf” və s. əsərlər.

Son illərdə xarici ölkələrin musiqi kollektivlərinin sifarişi ilə yazılmış və ifa olunmuş əsərlərdən: Violoçel üçün “Oyan!” (Paris, Fransa, 2005),  Kvintet üçün “Xəzər” (Nyu-York, ABŞ, 2006), Fleyta, klarnet, skripka və zərb alətləri üçün “Atəş” (Sietl, ABŞ, 2006); “Optical İdentity” baleti (Sinqapur, 2007); Misteriya “Al Kamandjaty” (Roma, İtaliya, 2007), Skripka üçün “Dastan” (Ausburq, Almaniya, 2007),  Hazırlanmış fortepiano, violonçel və kamera orkestri üçün “Dəniz” (Bern, İsveçrə, 2008), “Your name means the Sea” operası (Hyuston, ABŞ, 2011), Xanəndə, flamenko ifaçısı və ansambl üçün “Mugflagamenco” (Amsterdam, Hollandiya, 2011), Skripka və fortepiano üçün “İmpuls” (ABŞ, 2012), Fortepiano üçün “Landscape” (Fransa, 2012) və s. qeyd etmək olar.  

F.Əlizadə 1974-cü ildən SSRİ və Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının üzvüdür. 1979-cu ildən Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqı İdarə heyətinin katibi olmuşdur. 2007-ci ildən Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının sədri seçilmiş və bu günə kimi həmin vəzifədə fəaliyyətini davam etdirir.

F.Əlizadə respublikanın musiqi-ictimai həyatında önəmli rolu olan görkəmli musiqi xadimidir. O, Heydər Əliyev Fondunun rəhbərliyi ilə keçirilən I, II və III “Muğam Aləmi” Beynəlxalq Musiqi Festivallarının, Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının layihəsi əsasında Şəkidə və Bakıda keçirilən I, II, III, IV, V, VI və VII “İpək yolu” Beynəlxalq Musiqi Festivallarının bədii rəhbəri kimi, “Üzeyir dünyası” layihəsinin baş redaktoru kimi səmərəli fəaliyyət göstərir.

8 fevral 2015-ci ildə Firəngiz Əlizadənin əsərlərinin də daxil olduğu Hillari Han (ing. Hillary Han) adlı Amerikalı skripkaçı "Deutsche Grammofon" albomu "Qremmi" mükafatına layiq görülüb. Azərbaycanlı bəstəkarın əsərlərinin çoxluq təşkil etdiyi albom "İlin ən yaxşı kamera musiqisi" nominasiyasının qalibi seçilib.

Mükafatları

• "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı — 1990
• "Azərbaycan Respublikasının xalq artisti" fəxri adı — 28 oktyabr 2000
• "Şöhrət" ordeni — 25 may 2007
• UNESCO-nun "Sülh artisti" fəxri adı — 2007
• "Uğur" mükafatı — 2010
• "Zirvə" mükafatı — 2011
• AMEA-nın "Üzeyir Hacıbəyli" mükafatı — 2016
• "Şərəf" ordeni — 22 may 2017
• AMEA-nın müxbir üzvü — 2017
• "The First" mükafatı — 2017

Əsərləri

Elmi əsərlərin siyahısı:

Əsərin adı		Yazılma tarixi	İlk nümayişi
1.	Piano üçün 1 saylı Sonata (Alban Bergin xatirəsinə ithaf olunub)	1970	1970, Bakı, Azərbaycan
2.	Habilsayağı	1979	Dekabr, 1979, Leninqrad, SSRİ
3.	Orqan üçün Fantaziya	1982	Fevral, 1982, Bakı, Azərbaycan
4.	“Üç akvarel”	1987	28.02.1987, Bakı, Azərbaycan
5.	Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərində orkestr üslubu (metodik vəsait)	1987	Bakı, “Azİneftexim”, 1987
6.	“Zu den Kindertotenliedern” (Qustav Malerin xatirəsinə ithaf olunub)	1989	6.06.1989, Zürix, Almaniya
7.	“Piano üçün musiqi”	1989	25.10.1989, Los-Ancels, ABŞ
8.	Dilogiya II	1990	1990, Zürix, Almaniya
9.	“Boş beşik”. Balet	1993	3.01.1993, Mersin, Türkiyə
10.	“Muğamsayağı” (3 saylı simli kvartet)	1993	24.04.1993, Nyu-York, ABŞ
11.	Yapon poeziyasından	1995	2.06.1995, Bern, İsveçrə
12.	Crossing II	1995	2.06.1995, Bern, İsveçrə
13.	Qara Qarayev (monoqrafiya)	1997	Bakı, 1997
14.	Azərbaycanın simfonik musiqisi (monoqrafiya)	1998	Bakı, “Şirvannəşr”, 1998
15.	“Strum und Drang”	1998	1.11.1998, Köln, Almaniya
16.	“Eşq havası”	1998	26.11.1998, Tallin, Estoniya
17.	“Oasis” (4 saylı simli kvartet)	1999	23.02.1999, Qlazqo, Şotlandiya
18.	“İtirilmiş zaman axtarışında”	1999	23.04.1999, Orhus, Danimarka
19.	“Ölümsüzlüyə səyahət”. Oratoriya	1999	21.08.1999, Lüsern, İsveçrə
20.	“İpək yolu” konserti	1999	28.08.1999, Lüsern, İsveçrə
21.	“Gottes ist der Orient” kantatası	2000	28.05.2000, Köln, Almaniya
22.	“Abşeron” kvinteti	2001	1.04.2001, Paris, Fransa
23.	“Bayatılar” Hilliard Ansamblı üçün	2001	19.05.2001, Bonn, Almaniya
24.	“Dəyişmə II”	2001	29.06.2001, İstanbul, Türkiyə
25.	“Dərviş”	2001	22.08.2001, Votersen, Almaniya, (Schleswig Holstein Musik Festival)
26.	“Stadt Graniza”. Balet	2001	11.10.2001, Berlin, Almaniya
27.	Marimba və Orkestr üçün Konsert	2001	2.06.2002, Ştutqard, Almaniya, (III Beynəlxalq Marimba Müsabiqəsi)
28.	“Mərsiyə”	2002	2.06.2002, Lissabon, Postuqaliya
29.	“Nağıllar”	2002	17.08.2002, Lüsern, İsveçrə
30.	“Şüştər”	2002	5.10.2002, Berlin, Almaniya
31.	“İthaf”	2003	27.01.2003, Bakı, Azərbaycan
32.	“Sabah”	2003	10.07.2003, Aspen, ABŞ
33.	“Yanar Dağ”	2003	5.09.2003, Zermatt, İsveçrə
34.	“Zikr” Atlas Ansamblı üçün	2004	24.06.2004, Amsterdam, Hollandiya (Concertgebow)
35.	“Impromptus”	2004	29.06.2004, Bantri, İrlandiya
36.	“Axtarışda...”	2005	19.05.2005, Amsterdam, Hollandiya
37	“Öncə sezmə...”	2005	10.06.2005, Münxen, Almaniya
38.	Dəyişmə II	2005	10.07.2005, Osnabrük, Almaniya
39.	“Impromptu-Crossings”	2005	16.11.2005, Paris, Fransa
40.	“Oyan”	2005	20.11.2005, Paris, Fransa
41.	“Xəzər”	2006	1.02.2006, Nyu-York, ABŞ
42.	“Atəş”	2006	18.02.2006, Sietl, ABŞ (“Icebreaker III: Caucasus” Festivalı)
43.	“İlk sözlər”	2006	10.09.2006, Turin, İtaliya
44.	“Optical Identity”. Balet	2007	31.05.2007, Sinqapur
45.	“Al Kamandjaty”. Misteriya	2007	30.11.2007, Roma, İtaliya
46.	“İntizar” operası	2007	15.12.2007, Bakı, Azərbaycan
47.	“Dəniz”	2008	16.11.2008, Bern, İsveçrə
48.	“Dastan”	2009	23.05.2009, Auqsburq, Almaniya
49.	“Sənin adın Dənizdir”. Opera	2011	21.05.2011, Hyuston, ABŞ (Hyuston Grand Opera)
50.	“Mugflagamenco”	2011	30.01.2011, Amsterdam, Hollandiya
51.	“Impulse”	2012	11.09.2012, Rio de Janeyro, Brazilia
52.	“Mənzərə”	2012	4.06.2012, Qalyar, Fransa
53.	“Trance”. Balet	2015	1-3.02.2015, Almaniya
54.	“Rəqs” - Kronos kvartet	2016	4.02.2016, San-Fransisko, ABŞ
55.	“Nasimi” Passion	2017	Aprel, 2017, Amsterdam, Hollandiya

Operalar

• İntizar (2007)
• Qarabağnamə (2007)
• Ağ atlı oğlan haqqında əfsanə - rok-opera
• Sənin adın dənizdir (2011)

Balet

1. “Boş beşik” – Türkiyə, Mərsin, 1993.

2. “Stadt-Granitza” – Almaniya, Berlin, 2000.

3. “Du Don De Sol” – Portuqaliya, Lissabon. “Absheron Quintet” Paulo Ribieronun xoreoqraflığı ilə “Kronos Quartet” və müəllifin ifasında. “Arseni Tarkovskinin kino dünyası” baleti, 1999/2000. 

4. “Song of Azerbaijan” – Broadway, New-York, ABŞ. “Muğam sayağı”nın musiqisi əsasında, “Kronos Quartet”in ifasında, “Pearl Lang” Balet Company, 2000/2003.

5. Hugo Fanari – “Muğam sayağı”, italiyalı xoreoqraf və baletmeystr.

6. “One” – fin xoreoqrafik qrupunuun baleti, Helsinki, 2003/2005.

7. “Optical İdentity” – ingilis xoreoqrafı       , “Tang” Sinqapur simli kvarteti, Sinqapurda İncəsənət Festivalı, 2007/2009.

8. “Trance” – Almaniya, Coburg, Landestheater Coburg – 2015-2016 mövsümü ərzində 11 tamaşa.

9. “Oyan!” – Toronto, Agha Khan Museum, Sashar Zarif Dance Group, 2015-2016-2017.

10. “Dərviş” – Nəsiminin yubileyinə həsr olunmuş tamaşa, YUNESKO, 2017.

Vokal-instrumental əsərləri

• Nazim Hikmətin sözlərinə bariton, xor və kamera ansamblı üçün "Ölümsüzlüyə yolculuq" Oratoriyası (1997);
• İ.Takubokunun sözlərinə 3 ifaçı – soprano, fleyta, piano/vibrafon/çelesta üçün vokal silsilə (1990);
• A.S.Puşkinin sözlərinə tenor və simli kvartet üçün "Vlasth krasotı" Romansı (1999);
• Müəllifin sözlərinə soprano və kamera ansamblı üçün "İtirilmiş zaman axtarışında" (1999);
• Azərbaycan şairlərinin və Y.V.Qotyenin "Şərq-Qərb Divanı" poemasından sözlərinə kiçik həcmli xor, orqan, arfa və zərb alətləri üçün "Gottes ist der Orient" /alman və azərb. dil./ (2000);
• Qiraətçi, solo-violonçel və ansambl üçün "Dərviş" Septeti (2000);

İnstrumental əsərləri

• Piano üçün 2 saylı Sonata (1990)
• 2 ifaçı – klarnet və vibrafon /çelesta/ üçün "Crossing-I" /"Çarpazlaşma-I"/ (1991)
• 11 ifaçı üçün "Crossing-II" /"Çarpazlaşma-II"/ (1992)
• Simli kvartet, zərb alətləri və sintezator üçün "Muğamsayağı" (1993)
• violonçel və fortepiano üçün “Habilsayağı”
• Solo-gitara üçün "Fantaziya" (1994)
• Fleyta, iki gitara və zərb alətləri üçün "Azərbaycan pastoralı" (1998)
• Simfonik orkestr üçün "Sturm und Drang" (1998)
• Zərb alətləri və kamera orkestri üçün "Silkout road" Konserti (1999)
• "İpək yolu" silsiləsi: ud və kamera ansamblı üçün "Miraj" (1998); Solo-violonçel üçün "Eşq havası" (1998); simli kvartet və maqnit yazısı üçün "Oazis" (1999);
• Piano /prepare/ və simli kvartet üçün "Abşeron" kvinteti (2001)
• Vokal kişi kvarteti üçün "Bayatılar" (2001); İki arfa və maqnit. yazısı üçün "Deyişmə" (2001)
• Marimba və simli orkestri üçün Konsert (2001).

Kitablar

• Qara Qarayev fotoalbomu /Q.Qarayevin 80-illiyinə həsr edilib/ (azərb., ing. və rus dillərində). B., 1997;
• Azərbaycanın simfonik musiqisi. B., "Şur", 1998.

Filmoqrafiya

1. Əbədiyyət yolu (film, 1987)
2. Əlaqə (film, 1989)
3. Firəngiz Əlizadə. Lüsern-99 (film, 1999)
4. Gələcəyin qurucuları (film, 1982)
5. Həyat mübarizədir (film, 1987)
6. İlk zirvələr (film, 1988)
7. İntizar (film, 1986)
8. Səfillər (film, 1985)
9. Son söz (film, 1981)
10. Spartakiadanın startları (film, 1983)
11. Şeir mənim üçün bir kainatdır (film, 1984)
12. Hüdudsuz muğam aləmi (film, 2009)

Xarici keçidlər

• Firəngiz Əlizadə - Violonçel və orkestr üçün "Mərsiyə" konserti
• Firəngiz Əlizadə - Yanar dağ
• Firəngiz Əlizadə - Nağıllar
• Firəngiz Əlizadə - "Abşeron" kvinteti
• Firəngiz Əlizadə - Oazis
• Firəngiz Əlizadə - Deyişmə
• https://www.sikorski.de/
• http://afficha-paris.com/