Gaska çayı

Şablon:Çaylar Gaska (xorv. Gacka) — Xorvatiyada çay. Gaska çayı Liçko-Senska bölgəsinə (jupaniya) aiddir və Plitviçka Gölləri Milli Parkı ilə həmsərhəddir. Çayın böyük hissəsi yer altı axıma malikdir.^[1].

Ümumi məlumat

Gaska çayının uzunluğu 61 km-dir.^[2] Yer üstü axım hissəsinin uzunluğu 32 km-dir. Ancaq həyata keçirilən axım nizamlayıcı işlərdən sonra çayın uzunluğu 11 km olmuş.^[3]. Çay hövzəsinin sahəsi — 584 км²,^[2] ən dərin yeri isə - 10 metrdir. Yay aylarında suyun temperaturu — 10,8 °C, qışda isə — 7,9 °C olur.^[2]

Çay öz başlanğıcını Karst yaylasının cənub-şərqində götürür. Çayın ən yüksək mənbəyi dəniz səviyyəsindən 460 metr yüksəklikdə yerləşir. Gaskanın istiqaməti şimal-qərb olub, Velebit və Mala Kapela silsilələri arasında axır. Su sərfi 6,3 m³/s-dir, orta axarda orta su sərfi 3,3 m³/s-dir^[2]. Çay üzərində Otoças şəhəri yerləşib. Bu şəhərdən sonra Gaska Lika çayı ilə birləşir və sonra yer altı tunellə Qusiç gölünə tökülür. Göldən isə başqa bir tunellə Adriatik dənizinə tökülür.^[3]^[4]. Mənsəbə yaxın hissədə çayın suyundan "Sen" və "Sklope" SES-lərində elektrik enerjisi almaq üçün istifadə olunur.^[5].

Çay yatağında çoxlu mağaralar və boşluqlar var. Gaska çayı yatağınının öyrənilməsinə XX əsrin ikinci yarısından başlanılıb. Müasir dövrdə belə ərazidə yetərincə öyrənilməyən mağaralar var.^[6]. Çay üzərində onlarca su dəyirmanı var.

Çayın sahilində turizm inkişaf edib. Daha çox balıqçılıq və meşə turizmi üstünlük təşkil edir. Çayın orta axarında tez-tez "Gaska kuboku" adlı balıqçıların yarışması keçirilir^[7]. Çay farel balığı ilə zəngindir. Ərazidə farel yetişdirmə zavodları fəaliyyət göstərir. Balıq tutma mövsümü 1 martdan 31 oktyabra qədərdi.^[8].