İranda çovğun (1972)
| İranda çovğun | |
|---|---|
 Baş vermiş çovğun zamanı qəzaya uğramış avtomobilə kömək etməyə çalışan insanlar. | |
| Növü | Qar fırtsınası, çovğun |
| Ölkə |
 İran |
| Yeri | İranın şimal-qərb, mərkəzi və cənubi əraziləri |
| Tarix | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İranda çovğun (fars. برف و بوران ۱۳۵۰ ایران) - 1972-ci ilin 3 fevral tarixindən 9 fevral tarixinə qədər davam etmiş şiddətli qar fırtınası və çovğun.[1] İranın şimal-qərb, mərkəzi və cənubi ərazilərində baş vermiş çovğunlar nəticəsində azı 4 min nəfərə yaxın şəxs həlak olmuşdur. Öz həcminə və vurduğu ziyana görə çovğun Ginnesin Rekordlar Kitabına daxil edilmişdir.[2][3] Təbii fəlakət nəticəsində ən azı 200 kənd yer üzündən silinmişdir, bəzi yerlərdə qarın hündürlüyü 9 metrə qədər yüksəlib. Çovğun dörd illik quraqlıq mövsümündən sonra gəlmişdir.[4]
Təbii fəlakət nəticəsində İranda nə qədər insanın həlak olduğu məlum deyil. Qəfil yağan şiddətli qar nəticəsində onlarla dağ kəndinə gediş-gəliş kəsilmiş və nəticədə mühasirədə qalmış insanların bir çoxu soyuq havanın səbəb olduğu xəstəliklərdən və açlıqdan vəfat etmişdilər. Çovğun nəticəsində adətən isti hava şəratinə malik olan və mülayim qışları ilə tanınan İranın cənub hissəsinə belə 8 metr hündürlüyündə qar yağmışdır.[5]
İttilaət qəzeti tərəfindən 2010-cu ildə hazırlanmış yeni araşdırma xarakterli hesabatlara görə ən çox insan itkisi Fars ostanının şəhərlərindən və Sipidan şəhristanının mərkəzi olan Ərdəkan şəhərində qeydə alınmışdır. Kakkan və Kumar kəndlərində yaşayan insanların hamısı qarın altında qalaraq həlak olmuşdur.
Şimal-qərbdə, Türkiyə ilə sərhəd yaxınlığında, Urmiya şəhristanı ərazisinə daxil olan Şəklabad kəndində ən azı 100 nəfər həlak olub. Bəzi ekspertlərin fikrincə, 200-ə yaxın kənd qar altında qalıb və xəritədən tamamilə silinmişdir.1972-ci ildəki şiddətli çovğundan sonra əhalisini itirən sözügedən kəndlər bu gündə boş və xaraba vəziyyətdədir.[6][7]
Hadisə
1972-ci il qışı Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası daxil olmaqla İranda soyuq və sərt keçmişdir. Bəzi mənbələrdə soyuq hava kütləsinin məhz Azərbaycandan keçərək İrana daxil olduğu bildirilir.
Bəzi mənbələrdə soyuq hava kütləsinin məhz Azərbaycandan keçərək İrana daxil olduğu bildirilir. Çovğundan əvvəlki 4 il İranda quraq keçib. Buna görə də 1972-ci il fevralın 3-də qar yağmağa başlayanda əhali tərəfindən qarın yağması məmnunluqla qarşılanıb. Belə hallarda həmişə olduğu kimi, qar örtüyünün torpağın məhsuldarlığına müsbət təsir edəcəyi gözlənilirdi. Qar adətən İranın təkcə şimal və şimal-qərb ərazilərində yağdığı halda, indi mərkəz və hətta cənubda da yağırdı. Burada yaşayan hətta yaşlı sakinlər ilk dəfə qar görürdülər.[8]
İstinadlar
- ↑ "NOAA News Online (Story 334b)". noaa.gov. 19 October 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 September 2007.
- ↑ Sweetland Edwards, Haley. "40 Years Ago, Iran Was Hit by the Deadliest Blizzard in History". Mental Floss. 7 February 2012. İstifadə tarixi: 20 May 2019.
- ↑ Subramanian, R. Disaster Management (ingilis). Vikas Publishing House. ISBN 978-93-5271-870-2.
- ↑ Glantz, Mickey. Climate Affairs (ingilis). Island Press. 2003-05-16. ISBN 978-1-55963-919-4.
- ↑ Yadigar Sadıqlı. "1972-ci ildə İranda baş vermiş dəhşətli çovğun haqqında məqalə" (Azərbaycan dili). 10 fevral, 2022. (#archive_missing_date) tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 sentyabr 2023.
- ↑ "Missing Put at 6,000 in Iranian Blizzard". The New York Times. 11 February 1972. səh. 4.
- ↑ "Thousands Missing in Iran Snow". Oakland Tribune. 10 February 1972. səh. 1.
- ↑ Yadigar Sadıqlı. "1972-ci ildə İranda baş vermiş dəhşətli çovğun haqqında məqalə" (Azərbaycan dili). 10 fevral, 2022. (#archive_missing_date) tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 sentyabr 2023.