Çığırtı
Çığırtı (həmçinin qışqırıq, bağırtı) — yüksək səs siqnalı yaratmağa yönəlmiş psixomotor fəaliyyət.
Heyvanlarda çığırtı informasiyanın ötürülməsinin vacib formalarından biri olduğu halda, insanlarda çığırtı orqanizmin stressə yönəlmiş ümumi fizioloji reaksiyası və diskomfortu ifadə etməklə yanaşı, emosiyaların ifadə formasıdır.[1] Çığırtının yaranması prosesində əsas rolu tənəffüs sistemi oynayır.[2]
İnsan çığırtılarının səslənməsi onların yaş və cins xüsusiyyətlərindən asılıdır. Körpələrin qışqırıqları strukturlaşdırılmışdır və spektroqramda normal ağlama ilə bağlı kənarlaşmalar patologiyanı göstərə bilər. Uşaqların çığırtısının ümumi səbəbi diqqəti cəlb etməkdir.[3] Yetkin insanlarda, normal nitqlə müqayisədə, çığırtı formantları daha yüksək tezliklərdə ifadə edilir, e və u kimi sait cütləri üçün baş məsafələri isə azalır. Kişilər tərəfindən çıxarılan çığırtı səsinin tezliyi orta hesabla qadın çığırtılarından daha aşağıdır . Yaşlı insanlar öz eşitmə itkisini aradan qaldırmaq üçün çox vaxt çığırtıdan istifadə edirlər . Normal söhbət zamanı yaranan səs-küy səviyyəsi 60-70 dB, qışqırarkən isə onun dəyərləri 90-110 dB diapazonuna çatır .
Çığırtının mühüm sosial-mədəni məqsədi var. O fanatlar, aktyorlar və hərbi qulluqçular tərəfindən müxtəlif məqsədlər üçün istifadə olunur . Məsələn, Kansas City Chiefs futbol klubunun azarkeşləri 2013-cü ilin oktyabrında 137,5 dB səs-küy səviyyəsinə çataraq dünya yüksəklik rekordu qoydular.[4]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Fernando Poyatos. Paralanguage: A Linguistic and Interdisciplinary Approach to Interactive Speech and Sound. 92 (Amsterdam studies in the theory and history of linguistic science: Current issues in linguistic theory). John Benjamins Publishing. 1993. ISBN 9027235279.
- ↑ Т. В. Базжина. Исследование детских криков: взгляд лингвиста четверть века спустя. Лаборатория психологии и психофизиологии творчества, Институт психологии РАН. 2008.
- ↑ "Ein lautstarkes Signal: Schreien" (alman). kindergesundheit-info.de. 2013-10-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-10-18.
- ↑ "NFL: Kansas City Chiefs fans break world crowd noise record" (ingilis). BBC Sport. 2013-10-15. 2013-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-10-18.