Çin–Monqolustan münasibətləri
| Çin–Monqolustan münasibətləri | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
|
|||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Çin–Monqolustan münasibətləri — Çin Xalq Respublikası ilə Monqolustan arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr. İki tərəfli əlaqələr 1949-cu ildən başlayır. İki ölkə arasında dövlət sərhədlərinin uzunluğu 4677 km-dir[1].
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Sonuncu min illikdə Monqolustan və Çin arasında çoxlu sayda müharibələr oluşdur. Çinin monqollar tərəfindən işğalı Çingiz xanın hakimiyyəti dönəmindən başlamışdır. 1271-ci ildə Çinin yarısını Yuan sülaləsi idarə edirdi. Monqollar Çini bütünlüklə 1279-ci ildə Qulibay xanın hakimiyyəti dönəmində tamamən itaət altına ala bilirlər. 1616-cı ildə mancuriyadan olan Sin imperiyası Çin və Monqolustanı itaət altına alır. 1911-ci ildə Sin imperiyası dağılır. Bu zaman monqolustan müstəqillik əldə edir. Daxili Monqolustan müstəqil dövlətə birləşmək istəsədə 1919-cu ildə Çin tərəfindən işğal edilir. 1921-ci ildə Monqolustanı Çin işğalından baron R. F. Unqern-Şternberq azad edir. Sonradan Monqolustan özünə SSRİ kimi müttəfiq tapır. 1924-cü ildə Monqolustan Xalq Respublikası təşkil edilir[2][3]. Bu zaman ölkənin ilk konstitutsiyası qəbul edilir.
Sosializm quruculuğu dönəmi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Çin Xalq Respublikası ilə Monqolustan arasında diplomatik əlaqələr 16 oktyabr 1949-cu ildə qururulur. В1962-cu ildə iki ölkə arasında dövlət sərhədləri haqqında anlaşma imzalanır. Sovet-Çin münaqişəsi zamanı Monqolustan SSRİ dövlətini dəstəkləyərək sovet qoşunlarının onun ərazisində yerləşdirilməsinə icazə verir. Bu isə Çin tərəfindən mənfi qarşılanır. İki ölkə arasında münasibətlər 1984-cü ilə gərgin olaraq qalırdı. Bu zaman iki ölkə arasında dövlət sərhədlərinin demarkasiyasına başlanılır. 1986-cı ildə isə ticarət və nəqliyyat sayəsində müqavilə imzalanır. Monqolustan tədricən SSRİ nəzarətindən çıxır. Ancaq yenədə Çinə təhlükə kimi baxılırdı[2][4][5].
Müasir dövr
[redaktə | mənbəni redaktə et]Soyuq müharibə bitdikdən sonra Çin iki ölkə arasında münasibətlərin sabitlənməsi yönündə böyük addım atır. Bir başa Monqolustanın müstəqilliyini tanıdıqlarını və ərazi bütövlüyünə hörmət etdiklərink bəyan edir. 1994-cü ildə Çinin baş naziri Li Pin Monqolustana rəsmi səfər edir. Çin bundan sonra Monqolustanın əsas ticarət tərəfdaşı və investisiya mənbəyi olur. İki ölkə arasında ticarət dövrüyyəsi 1,13 mlrd dollar olur. İki ölkə arasında terrorizmə qarşı mübarizə və təhlükəsizlik məsələrində ortaq mövqe sərgiləyirlər[6][7]. 2014-cü ildə Çinin sədri Si Szinpin Monqolustana səfər etmişdir.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "The World Factbook". 2016-10-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-06.
- ↑ 1 2 "China-Mongolia Boundary" (PDF). International Boundary Study. The Geographer, Bureau of Intelligence and Research (173): 2–6. 1984. 2006-09-16 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- ↑ "Chinese Look To Their Neighbours For New Opportunities To Trade". International Herald Tribune. 1998-08-04. 2013-09-05 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Mongolia-China relations". Library of Congress. 2013-09-05 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Chinese Look To Their Neighbours For New Opportunities To Trade". International Herald Tribune. 2013-09-05 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ ""Pan-Mongolism" and U.S.-China-Mongolia relations". Jamestown Foundation. 2005-06-29. 2013-09-05 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "China breathes new life into Mongolia". Asia Times. 2007-09-12. 2013-09-05 tarixində arxivləşdirilib.