İj (Kama çayının qolu)
İj | |
---|---|
![]() | |
Ölkə | |
Mənsəbi | Kama çayı |
Uzunluğu |
|
Su sərfi | 34,1 m³/s |
Hövzəsinin sahəsi | 8.510 km² |
![]() |
İj çayı — Kama çayının sağ qolu olub, Tatarıstan və Udmurtiya respublikalarının ərazisindən keçir. 1978-ci ildən təbii abidə kimi qorunur.
Axımı[redaktə | əsas redaktə]
İj çayı Böyük və Kiçik İj çaylarının birləşməsi ilə formalaşır. Çay öz mənbəyini Udmur respublikasının İqrin və Yaşkur-Bodin rayonlarının sərhəddində yerləşən Kiçik Ovşor kəndindən götürür. Çay Tatarıstan və Udmur respublikaları ərazisində şimaldan cənuba doğru istiqamətdə axır (Udmur respublikasında çayın uzunluğu 97 km-dir) və 124 km sonra Kama çayına tökülür. İj çayının mənsəbində Nijnekamı su anbarı yerləşir.
Çayın uzunluğu 237 km-dir. (Böyük İj çayıda daxil edilərsə 259 km). Çayın hövzəsi 8510 kv.km, həmçinin İj gölməçəsindən 1640 kv.km çoxdur.
Su hövzəsi yüksək düzənlikdə yerləşir ki, onun da relyefi Sarapul (hipsometrik hündürlüyü 100-150 m) və Mojqin (hipsometrik hündürlüyü 200-250 m) düzənliklərinə ayrılır. Meşəlik dərəcəsi 40%-dir.
Çay qarışıq sularla qidalanır, əsasən yayda yeraltı sularla qidalanır. Çay əsasən noyabr ayının ilk 10 günlüyündə donur və 3,5 ay davam edir.Buzda sürüşmə 5-6 sutka çəkir və aprelin ilk 10 günlüyünə kimi davam edir. İllik bolsusuluğu 55,8% yazda (mart-iyun) olur. Yayda azalır.
Mənası[redaktə | əsas redaktə]
Bulqar dilində İj-çay, udmurt dilində isə qoyun deməkdir.
Qolları[redaktə | əsas redaktə]
Sağ qolu[redaktə | əsas redaktə]
- Bobin
- Aqrız
- Postol
- Piroqov
- Lyuk
- Cur
Sol qolu[redaktə | əsas redaktə]
- Kırıkmas
- Qədim Qenka
- Pozim
- Bojoyka
Yaşayış məntəqələri[redaktə | əsas redaktə]
Çay ətrafındakı yeganə şəhər İjevsk şəhəridir. Şəhər adını İjevsk zavodundan sonra yaranıb. Bununla yanaşı burada çoxlu qəsəbə və kəndlərdə mövcuddur: Yaqan, İj-Bayki
Ədəbiyyat[redaktə | əsas redaktə]
- İj //Böyük Sovet Ensiklopediyası: [30 t]. baş redaktor:A.M.Poxorov1969-1978
- Abaçeva A.A.İj çayının bitki örtüyü. İj Dövlət Universiteti