İnka tarixi

"İnka" termini "günəş" sözündən götürülmüşdür. Onların mədəniyyətinin tarixi 1200–1572-ci illəri əhatə edir. İnkalar ölkəsi qitənin cənub-qərbindən cənuba bir neçə min kilometrə qədər uzanırdı. Öz çiçəklənmə dövründə bu ərazidə 15–16 milyon insan yaşayırdı. İmperiyanın paytaxtı və simvolu Kusko şəhəri idi. Bu şəhər daşdan və qızıldan tikilmiş nağıl kimi idi. Şəhər İnklərin iqamətgahı idi. Ən yüksək hakimiyyət orqanları, ibadət mərkəzləri, şəhər xidmətləri burada yerləşirdi. 16-cı əsrdə şəhərin 200.000 əhalisi və 25 yaşayış evi var idi. Evlər parlaq boyalarla boyanmış, mərmər və jasperlə bəzədilmişdir. Evlərin qapı və pəncərələri qızılı çərçivələrlə bəzədilib. Şəhərdə su kanalı və kanalizasiya sistemi də var idi. Kuskonun mərkəzində "Festival Meydanı" var idi. Meydan bəşər tarixində ən böyük (350 addım uzunluğunda) qızıl zəncirlə həmsərhəd idi. Yaxınlıqdakı küçələr müqəddəs yerlər və məbədlərlə əhatə olunmuşdu. Bunlardan ən əhəmiyyətlisi Günəş məbədi idi.

İnka iqtisadiyyatı

İnka iqtisadiyyatının əsasını heyvandarlıq və əkinçilik təşkil edirdi. Peruda yetişdirilən məhsulları da istehsal etdilər. Təbii şərait onları suvarma qurğuları üçün əlverişli edir- — kanallar, arxlar və s. tikməyə məcbur olurdular. Torpaq əllə və taxtalarla şumlanırdı. Sənətkarlıq yaxşı təşkil olunmuşdu. Kuskoda bacarıqlı dulusçular, silah ustaları, zərgərlər və toxucular yaşayıb işləyirdilər. İnklər metallurgiya sahəsində də uğur qazandılar. Toxuculuq sənəti arasında xüsusi yer tuturdu. Bu ölkədə ticarət əlaqələri dövlət mübadiləsi ilə əvəz olundu. Müxtəlif iqlim zonalarından fərqli məhsullar təqdim etdilər. Əsas mübadilə forması kimi on gündən bir yarmarkalar təşkil edilirdi. Kusko şəhəri ən mühüm iqtisadi və mədəni mərkəz idi.

Elm

İnkalara 4 il ərzində bütün elmlər ən zəruri təhsil ocaqlarında öyrədilirdi.

Arxeoloji abidələr

İnklərin dünyaca məşhur arxeoloji abidələrindən biri Cənubi Amerikanın möcüzəsi sayılan Maçu Piçu qalası (1500) olmuşdur. Maçu Piçu "dünyanın səkkizinci möcüzəsi", "Cənubi Amerikanın əsas möcüzəsi" adlanır. 1983-cü ildə YUNESKO İnka mədəniyyətinin incisi Maçu Piçunu bəşəriyyətin mədəni nailiyyəti elan etdi. Bu şəhərin qalıqları ümumən İnka mədəniyyətinin, Hindu sivilizasiyasının ən yüksək yaradıcı məhsulu, şəhər mədəniyyətinin qalıqlarıdır. Şəhərin mərkəzi olan Akropol müqəddəs bir yer idi. Günəş Məbədi, Günəş Rəsədxanası var. Günəş məbədi İnka tanrısının məbədi hesab olunurdu. Ənənəyə görə, baş keşiş Vilyaka Umanın sarayı da burada yerləşirdi. Üç Pəncərə Məbədi Akropolun şərq hissəsində yerləşir. Bu məbədin kimin şərəfinə tikildiyi məlum deyil. Hazırkı ad məbədin üç böyük trapesiya pəncərəsi ilə əlaqələndirilir.

Kral məhəlləsi

Kral məhəlləsi 15-ci əsrin sonu və 17-ci əsrin əvvəllərində inşa edilmişdir. Terreon məbədi də həmin illərdə tikilmişdir. O, dairəvi bürclərə bənzəyir. Qala quyuda oyulmuşdur və bu qayanın üzərində çoxlu kiçik qurbangahlar var. Terreonun cənubunda şahzadənin sarayı yerləşir. Göründüyü kimi, İnka imperiyası dövründə bu saray "hakim qadın"ın iqamətgahı olub. Kral sarayı da bu ərazidə yerləşirdi və iki binadan ibarət idi. Şəhərin üçüncü məhəlləsi kiçik, sadə yaşayış binalarından ibarət idi. Görünür, bu məhəllədə Saray qulluqçuları yaşayıblar. Burada məhkəmə və həbsxana olduğuna inanılır. Maçu Piçu ilk tədqiqatçısı Hayrem Bingen bir sıra mağaralarda dəfnlər tapdı. Burada şəhər hakimlərinin mumiyalarının yerləşdiyi güman edilir. İmperator hökmdarlarının mumiyalarının İspaniyanın Kusko şəhərini işğalından sonra buraya gətirildiyi güman edilir.

Xarici keçidlər

• [1]

İstinadlar

• https://elmtehsil.com/elm-ve-heyat/ink-sivilizasiyasi/182. İstifadə tarixi: 16 iyul 2022.