İqtisadiyyatın monetizasiyası

İqtisadiyyatın monetizasiyası — likvid aktivlərlə doymasını əks etdirən milli iqtisadi sistemin xarakterik xüsusiyyəti. Monetizasiya səviyyəsi maliyyə sisteminin və bütövlükdə iqtisadiyyatın inkişafı ilə müəyyən edilir. Həmçinin iqtisadiyyatın monetizasiyası kapitalın hərəkət azadlığını müəyyən edir.

İqtisadi monetizasiya əmsalı — pul kütləsinin (M2 məcmuu — nağd pul, çeklər, tələb olunan depozitlər və müəssisələrin və ev təsərrüfatlarının banklardakı nağd pul depozitləri) ümumi daxili məhsula (ÜDM) nisbətinə bərabər olan göstəricidir. Bu göstərici iqtisadiyyatın pulla nə dərəcədə təmin olunduğu haqqında təsəvvür yaradır. Bir sıra elmi nəşrlər təkcə M2/ÜDM monetizasiya göstəricisini deyil, həm də M3/ÜDM və M1/ÜDM-ni qiymətləndirir. M1/ÜDM ilə müqayisədə M3/ÜDM nə qədər yüksəkdirsə, ölkədə nağdsız ödənişlər sistemi və iqtisadiyyatın maliyyə potensialı bir o qədər inkişaf etmiş olur. Kiçik fərq onu göstərir ki, bu ölkədə pul əməliyyatlarının əhəmiyyətli hissəsi nağd şəkildə həyata keçirilir və bank sistemi zəif inkişaf etmişdir.

Bəzi iqtisadçılar hesab edirlər ki, monetizasiya əmsalını süni şəkildə (yəni dövlətin qeyri-bazar tədbirləri ilə) artırmaq mümkün deyil. Onun artımı milli iqtisadi siyasətə inamın güclənməsi, iqtisadi artım, milli maliyyə sistemində yığım səviyyəsinin yüksəlməsi fonunda qeyd olunur.

Dövlətin daxili bazardan borc götürmək və sosial proqramları həyata keçirmək qabiliyyəti iqtisadi monetizasiya göstəricisinin dəyərindən asılıdır. İqtisadçılar qeyd edirlər ki, nominal və real pul kütləsi arasındakı fərqlərlə bağlı müəyyən paradoks mövcuddur. Nəzarətsiz pul emissiyası iqtisadiyyatın monetizasiyasının artmasına deyil, azalmasına səbəb olur. İnflyasiya dövründə nominal pul kütləsinin sürətli artımı qiymətlərin və müvafiq olaraq nominal ÜDM-in artmasına gətirib çıxarır ki, bu da pulun kəmiyyətinin artımını üstələyir, bu da monetizasiya əmsalının azalmasına səbəb olur. Artan ÜDM ilə nominal pul kütləsinin artım tempinin azalması milli pula inamı artırır ki, bu da öz növbəsində iqtisadiyyatın monetizasiyasının artmasına səbəb olur.