İspaniya alanosu
| İspaniya alanosu | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Elmi təsnifat | ||||
|
XƏTA: latin parametri doldurulmayıb. |
||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||
|
XƏTA HAQQINDA MƏLUMAT Bu parametr doldurulmayıb: latin |
||||
| ||||
İspaniya alanosu – ispaniyamənşəli, orta və ya böyük ölçülü it cinsi. Tarix boyu müharibə, ovçuluq, mal-qara idarəçiliyi və qoruma kimi müxtəlif məqsədlərlə istifadə edilmişdir. XX əsrdə bu cins yox olmaq təhlükəsi ilə üzləşmiş, lakin bərpa layihələri sayəsində yenidən artırılmışdır. 2004-cü ildə İspaniya hökuməti tərəfindən rəsmi olaraq tanınmışdır.
Tarixi
[redaktə | vikimətni redaktə et]İspaniya alanosu cinsinin mənşəyi tam dəqiq məlum deyil. Bir nəzəriyyəyə görə, bu cinsin ataları V əsrdə alanlar adlı köçəri tayfalar tərəfindən İspaniyaya gətirilmişdir. İlk yazılı qeyd XIV əsrə, XI Alfonso tərəfindən yazılmış "Ov kitabı" əsərinə aiddir. Burada "Alani" adlı ov itlərinin gözəl rənglərə sahib olduğu qeyd edilmişdir.[1]:498 Bu cins İspaniya kəşfiyyatçıları ilə birlikdə Amerikaya aparılmış və yerli əhali ilə müharibələrdə, həmçinin kölə alverinə qarşı tədbirlərdə istifadə edilmişdir. Xuan Ponse de Leonun Beserrilyo adlı müharibə iti də İspaniya alanosu cinsinə aid ola bilər.[2][3] 1816-cı ildə rəssam Fransisko de Qoyyanın "Tavromaxiya" adlı əsərində bu cinsin öküz döyüşlərində istifadə edildiyini göstərən bir litografiya mövcuddur.[4]
XIX əsrdən başlayaraq, İspaniya alanosu cinsi müxtəlif səbəblərdən azalmağa başladı. Öküz döyüşlərində itlərin istifadəsi qadağan edildi, ovçuluqda xarici cinslər üstünlük qazandı və mal-qara idarəçiliyində ənənəvi üsullar modern texnologiyalarla əvəz olundu. Nəticədə, bu cinsə olan tələbat azaldı və sayları sürətlə azaldı. 1980-ci illərdə Bask ölkəsində, Las-Enkartasones dağlarında bu cinsin sağ qalan nümayəndələri aşkar edildi. Bu itlərdən istifadə edilərək bərpa layihələri həyata keçirildi. 1995-ci ildə İspaniya Alanosu Yetiştiricilərinin Milli Assosiasiyası quruldu və 2004-cü ildə cins rəsmi olaraq tanındı.[5]
Xüsusiyyətləri
[redaktə | vikimətni redaktə et]İspaniya alanosu güclü və iri quruluşu ilə seçilən bir it cinsidir. Dişi itlərin boyu 55–60 sm, çəkisi isə 25–30 kq arasında dəyişir. Erkək itlər isə 58–63 sm boya və 30–40 kq çəkiyə sahibdir. Tükləri qısa, sıx və sərtdir. Ən çox rast gəlinən rəng qarışıq zolaqlıdır. Bundan əlavə, açıq sarıdan qırmızıya qədər olan "fawn" rəngləri və qara maskalı kombinasiya da mövcuddur. Üzlərində qara maska tipli işarələr ola bilər. Burun qara rəngdədir, boyun, döş və ayaqlarda ağ işarələr görünə bilər, lakin bu işarələr çox azdır. Baş böyük, kvadrat şəkillidir. Burunun uzunluğu başın ümumi uzunluğunun təxminən 37%-ni təşkil edir. Alt çənə konkav formada, güclü quruluşa malikdir. Qulaqlar yüksək yerləşir və kəsilməmiş halda sallanır. Dəri qalındır, xüsusilə boyun və üz bölgəsində qırışlar mövcuddur. Bu cins qruplar halında ov etməyə öyrəşdiyi üçün digər itlərlə yaxşı sosial münasibət qurur. Onların dözümlülüyü və gücü çətin şəraitlərdə belə özlərini yaxşı göstərmələrini təmin edir.[6]
İstifadəsi
[redaktə | vikimətni redaktə et]İspaniya alanosu orta əsrlərdən başlayaraq müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edilmişdir. Əvvəlcə müharibə itləri kimi tanınmış, sonradan isə vəhşi donuz və maral ovunda, mal-qara idarəçiliyində və qoruma işlərində istifadə olunmuşdur. XIX əsrin sonlarına qədər öküz döyüşlərində geniş yayılmışdır. Bu cins həm fiziki gücü, həm də itaətkarlığı ilə seçilir, bu da onu müxtəlif sahələrdə faydalı edir.[1]
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]
- ↑ 1 2 Miguel Fernández Rodríguez, Mariano Gómez Fernández, Juan Vicente Delgado Bermejo, Silvia Adán Belmonte, Miguel Jiménez Cabras (eds.) (2009). Guía de campo de las razas autóctonas españolas (in Spanish). Madrid: Ministerio de Medio Ambiente y Medio Rural y Marino. ISBN 9788449109461.
- ↑ Selección de Leyendas puertorriqueñas — Becerrillo (in Spanish). University of Florida Digital Library.
- ↑ Stanley Coren (2002). The Pawprints of History: Dogs in the Course of Human Events. New York; London; Toronto; Sydney: Free Press. ISBN 9780743227704.
- ↑ [s.n.] (18 December 2001). Prints in the Goya Exhibit. SMU Meadows School of the Arts. Archived 6 March 2002.
- ↑ "Alano Español". El Mundo del Perro. 22 October 2014.
- ↑ Spanish Alano: RSCE Standard No. 406 (Not Accepted FCI). Real Sociedad Canina de España. Archived 10 August 2019.