Şahmat üzrə dünya çempionlarının siyahısı

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Maqnus Karlsen, 2013-cü ildən şahmat üzrə dünya çempionu

İlk rəsmi şahmat üzrə dünya çempionu Vilhelm Steynits 1886-cı ildə olub. 1948-ci ildən dünya birinciliyi uğrunda matçların təşkili ilə Beynəlxalq şahmat federasiyası (FİDE) məşğul olmağa başlayıb

1993-cü ildə FİDE arasında ixtilaf nəticəsində Harri Kasparov Professional Şahmat Assosiasiyası (PŞA) təşkil etdi. Buna cavab olaraq FİDE onu dünya çümpionu statusunundan məhrum edir, şahmat tacını digər iddiaçılar arasında yarış keçirərək yeni çempionu təyin edir. Bölünmə nəticəsində iki dünya çempionu peyda olur: Harri Kasparov — PŞA versiyasına əsasən və Anatoli Karpov, FİDE tərəfindən keçirilən turnirin qalibi kimi.

2006-cı ildə FİDE-yə görə çempion Veselin Topalov və PŞA-ya görə çempion Vladimir Kramnik arasında birləşmə matçı keçirilir nəticədə, Kramnik mütləq çempion kimi müəyyənləşir.

Hazırkı dünya çempionu 2013-cü ildən Maqnus Karlsendir.

1886-cı ilə qədər ən güclü şahmatçılar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Şahmat üzrə dünya çempion" statusunu ilk dəfə Vilhelm Steynits 1886-cı ildə alıb. Buna baxmaraq bundan əvvəl də Qərbdə ən güclü sayılan şahmatçılar mövcud olub.

Çempionluq illəri Çempion Həyat illəri Ölkə
1495-ci illər təxmini Luis Ramires Lusena təx. 1465 — təx. 1530
İspaniya
1560–1575 Ruy Lopes de Sequra təx. 1540 — təx. 1580
İspaniya
1575–1587 Ciovanni Leonardo di Bona 1542–1587
Neapol krallığı
1619–1634 Joakino Qreko 1600–1634
Neapol krallığı
1747–1795 Fransua-Andre Danikan Filidor 07.09.1726–31.08.1795
Fransa
1820–1840 Lui Şarl Mae de Laburdonne 1785–13.12.1840 Fransa Fransa
1843–1851 Hovard Staunton təx. 1810–22.06.1874 Böyük Britaniya Birləşmiş Krallıq
1851–1858,

1862–1866

Adolf Andersen 06.07.1818–13.03.1879
Prussiya
1858–1862 Pol Morfi 22.06.1837–10.07.1884 ABŞ ABŞ
1866–1886 Vilhelm Steynits 14.05.1836–12.08.1900
Avstriya-Macarıstan

Qeyd etmək lazımdır ki, son üçündən başqa digərləri şərti olaraq ən güclüdülər buna səbəb XIX əsrin ortalarına qədər kifayət qədər çempionatlar keçirilmədiyinə görə ən yaxşı oyunçuların öz aralarında görüşməməyi bacarıqları obyektiv müqayisə edilə bilməməsini göstərir.

Çempionlar siyahısı

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Çempionluq illəri Şəkli Çempion Ölkə
1886-cı ildən 1993-cü ilə qədər
1 1886–1894
(14 may 1836 – 12 avqust 1900)
Vilhelm Steynits
Avstriya-Macarıstan

ABŞ ABŞ

2 1894–1921
(24 dekabr 1868 – 11 yanvar 1941)
Emanuel Lasker Almaniya Almaniya imperiyası
3 1921–1927
(19 noyabr 1888 – 8 mart 1942)
Xose Raul Kapablanka Kuba Kuba
4 1927–1935

1937–1946

(31 oktyabr 1892 – 24 mart 1946)
Aleksandr Alyoxin Rusiya Rusiya imperiyası

Fransa Fransa Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası RSFSR

5 1935–1937
(20 mart 1901 – 26 noyabr 1981)
Maks Eyve Niderland Niderland
6 1948–1957

1958–1960

1961–1963

(17 avqust 1911 – 5 may 1995)
Mixail Botvinnik SSRİ SSRİ
7 1957–1958
(24 mart 1921 – 27 mart 2010)
Vasili Smıslov SSRİ SSRİ
8 1960–1961
(9 noyabr 1936 – 28 iyun 1992)
Mixail Tal SSRİ SSRİ
9 1963–1969
(17 iyun 1929 – 13 avqust 1984)
Tiqran Petrosyan SSRİ SSRİ
10 1969–1972
(30 yanvar 1937)
Boris Spasski SSRİ SSRİ

Rusiya Rusiya Fransa Fransa

11 1972–1975
(9 mart 1943 – 17 yanvar 2008)
Robert Fişer ABŞ ABŞ
12 1975–1985
(23 may 1951)
Anatoli Karpov SSRİ SSRİ

Rusiya Rusiya

13 1985–1993
(13 aprel 1963)
Harri Kasparov SSRİ SSRİ

Rusiya Rusiya

1993-cü ildən 2006-cı ilə qədər
FİDE-yə əsasən PŞA-ya əsasən
Çempionluq illəri Şəkli Çempion Ölkə Çempionluq illəri Şəkli Çempion Ölkə
12 1993–1999
(23 may 1951)
Anatoli Karpov Rusiya Rusiya 13 1993–2000
(13 aprel 1963)
Harri Kasparov Rusiya Rusiya
14 1999–2000
(18 yanvar 1966)
Aleksandr Xalifman Rusiya Rusiya
15 2000–2002
(11 dekabr 1969)
Vişvanatan Anand Hindistan Hindistan
16 2002–2004
(11 oktyabr 1983)
Ruslan Ponomaryov Ukrayna Ukrayna 14 2000–2006
(25 iyun 1975)
Vladimir Kramnik Rusiya Rusiya
17 2004–2005
(5 dekabr 1979)
Rüstəm Qasımcanov Özbəkistan Özbəkistan
17 2005–2006
(15 mart 1975)
Veselin Topalov Bolqarıstan Bolqarıstan
2006-cı ildən
14 2006–2007
(25 iyun 1975)
Vladimir Kramnik Rusiya Rusiya
15 2007–2013
(11 dekabr 1969)
Vişvanatan Anand Hindistan Hindistan
16 2013 — i.z.
(30 noyabr 1990)
Maqnus Karlsen Norveç Norveç