Əfqanıstan müharibəsi (2001-günümüz)

Əfqanıstan müharibəsi
Əfqanıstan müharibəsi
	; ABŞ ordusunun Əfqanıstana hücumu
Tarix	7 sentyabr 2001-indiyədək
Yeri	Əfqanıstan
Səbəbi	11 sentyabr terror aktları
Nəticəsi	Əl-Qaidə terror qruplaşması ölkədən təmizləndi.; ABŞ-Taliban razılaşmasına əsasən ABŞ öz qoşunlarını Əfqanıstandan çıxarır; Əfqanistan İslam Əmirliyi dağıldı.; Əfqanıstanda ilk demokratik dövlət quruldu.; Vəziristan savaşı; 5,7 milyon Pakistanlı və Fars mültəci heri dönməyə başladı.; Taliban ayaqlanması; Usama Bin Laden öldürüldü.;
Münaqişə tərəfləri
Taliban ; Əl-Qaidə ; UMI ; İslami Cihad Hərəkatı	ABŞ 90,000; Böyük Britaniya 9,500 ; Almaniya 4,900 ; İtaliya 3,816 ; Fransa 3,308 ; Polşa 2,457 ; Rumıniya 1,843 ; Avstraliya 1,550 ; İspaniya 1,481 ; Türkiyə 1,327 ; Daha 40 ölkə;
Komandan(lar)
Taliban Məhəmməd Ömər; Obaidillah Axund; Molla Dadullah; Baht Məhəmməd; Cəlaləddin Xəqani; Siryəddin Xəqani; Təhrik-i Təliban; Əbül-Qani Bəradar; Mövlana Fəzullah; ; Əl-Qaidə Usama bin Ladin; Saif al-Adel; Eymən əz-Zəvahiri; Said əl-Misiri; Məhəmməd Atıf; Əbu Latih əl-libi; Sabar lal Melma; Yunis əl-Mavritani; Cümə Namanqani; Tohir Yo'dosh; Əbu Osman Adil; Hacı Mali Xan; Gülbəddin Hikmətyar; ;	ABŞ Barak Obama; Corc Buş; Con Allen; Devid Petrus; Stenli MCcreydi; Devid Makkierman; Karl Eikenberry; Devid Barno; Dan McNeil; Paul Mikolastok; Tomi Franks; ; Böyük Britaniya Peter Wall; Nik Parker; Devid Riçard; Con Makkel; ; Almaniya Angela Merkel; Gerhard Schörder; Tomas de Maizière; Goetz Gliemerot; Nober Vanheyt; ; Rumıniya Ştefan Dânilâ; Gabriel İgnia; ; Fransa Nikolya Sarkozi; Jak Şirak; Cen-Lüiz Pu; ; Avstraliya Stüard Smit; Aqnus Kampbell; ; İtaliya Macnodel Vecchio; ; İspaniya Gustavo Delgado; ; Türkiyə Hilmi Akın Zorlu; Levent Çolak; ; Əfqanıstan Həmid Kərzai; Bismillah Xan Məhəmmədi; ;
Tərəflərin qüvvəsi
Əfqan Milli Qoruma Gücləri:352,000; ; ; Əfqanıstan İslam Respublikası Terror Təşkilatı ~17,000; ; ;	Təliban:63,500 Əl-Qaidə:11,000 ; İraq Şam İslam Dövləti:4,000(2018)

Əfqanıstan müharibəsi — 2001-ci ildə ABŞ-ın Əfqanıstana hücumundan sonra günümüzə qədər Əfqanıstanda davam edən münaqişələri əhatə edir.

Arxa plan[redaktə | əsas redaktə]

27 may 2014 tarixində ABŞ prezidenti Barak Obama, ABŞ qoşunlarının döyüş missiyasının il sonuna qədər başa çatacağını açıqlamışdır. Geriyə 9,800 nəfərlik bir qrup qalacaq, Əfqan qüvvələri maarifləndiriləcək və məsləhət veriləcək ancaq 2015 tarixindən etibarən koalisiya qüvvələri qara toqquşmalarına qoşulmayacaq. Obama həmçinin 2016-cı ilin sonuna qədər bütün Amerika qoşunlarının ölkədən çəkiləcəyini açıqlamışdır. ^[1]

Ortaq Xüsusi Hərəkat Komandanlığının Taliban və Əl-Qaidəyə qarşı mübarizə edəcəyi və qrupların özlərinə etibarlı bölgələr yaratmasının qarşısına keçiləcəyi bildirilmişdir. ^[2]

Münaqişələr[redaktə | əsas redaktə]

2015 münaqişələri[redaktə | əsas redaktə]

NATO silahlı qüvvələrini geri çəkməsindən sonra Taliban, Əfqan təhlükəsizlik qüvvələrinə hücum etməyə davam etmişdir. 2015-ci ilin may ayında Künduz vilayətinin çöllüklərində toqquşmalar intensivləşib. Xalq köç etməyə başlamış və bu bölgəyə uçuşlar ləğv edilmişdir. ^[3] 22 İyunda Kabildə parlament binası hücuma məruz qalmışdır. ^[4] Avqust ayında isə biri amerikalı əsgər olmaqla cəmi 50 nəfər, təlim düşərgəsinə hücum nəticəsində həyatını itirmişdir. ^[5]

Sentyabr ayında Taliban Künduz vilayətinin mərkəzinə doğru irəliləməyə başlamışdır. Sentyabrın sonunda Taliban rayon mərkəzini ələ keçirmişdir. Beləliklə 2001-ci ildən bəri ilk dəfə böyük bir yaşayış məntəqəsini ələ keçirmiş oldular. Bölgədə qarşıdurmalar davam etməkdədir. ^[6]

2016 münaqişələri[redaktə | əsas redaktə]

Mart[redaktə | əsas redaktə]

26 Martda, Hilmənd vilayətinin Nadali və Marce rayonlarında, ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinə aid pilotsuz uçuş aparatları ilə keçirilən iki ayrı əməliyyatda 30-u Nadali, 70-i Marce rayonundan olmaq üzrə 100 Taliban üzvü öldürüldü.

28 Martda, Əfqanıstan Daxili İşlər Naziri, Milli Təhlükəsizlik Rəisi və Baş Qərargah Rəisi kimi yüksək vəzifəlilərin çağrıldığı parlament binasına Taliban tərəfindən raketli hücum təşkil olunub. Ancaq raketin parlament binasının baxçasına düşməsi nəticəsində ölən və yaralanan olmadı. ^[7]

Sülh müqaviləsi[redaktə | əsas redaktə]

2020-ci ilin fevralın 29-da ABŞ və “Taliban” hərəkatı arasında sülh sazişi imzalanıb. Sazişə əsasən, Birləşmiş Ştatlar və müttəfiqləri 14 ay ərzində öz qoşunlarını Əfqanıstandan çıxarmalıdır. “Taliban” hərəkatı isə öz növbəsində ölkə ərazisini Birləşmiş Ştatlar və müttəfiqlərinin təhlükəsizliyinə təhlükə törədəcək fəaliyyət üçün istifadə etməyəcəkləri barədə zəmanət verib. Sazişə əsasən, “Taliban” hərəkatı və Əfqanıstandakı digər tərəflər arasında danışıqlar və atəşkəs rejimi başlanmalıdır. Danışıqlardan öncə etimadın möhkəmlənməsi üzrə tədbirlər qismində hərəkatın həbsdə olan 5 min üzvü və Əfqanıstan ordusunun taliblərin əsirliyində saxlanılan minə yaxın əməkdaşı azad edilməlidir.^[8]