Əmtəə istehsalı
Əmtəə istehsalı — bütün məhsulların satış üçün yaradıldığı bir təşkilat növüdür. İctimai əmək bölgüsü səbəbindən yaranır və iqtisadi cəhətdən təcrid olunmuş istehsalçılar tərəfindən həyata keçirilir.
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sadə əmtəə istehsalı müstəqil özəl istehsalçı-kəndli və sənətkarlar arasında mübadilə üçün məhsul istehsalıdır. Onun əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:
- İctimai əmək bölgüsü əmtəə istehsalının mövcudluğunun maddi şərti kimi.
- İstehsal vasitələrinə və əmək məhsullarına xüsusi mülkiyyət.
- Mülkiyyətçinin istehsal vasitələri və ictimai ehtiyacların ödənilməsi üçün şəxsi əməyi əmək məhsullarının alqı-satqısı yolu ilə həyata keçirilir.
- İnsanlar arasında iqtisadi əlaqə bazar vasitəsilə həyata keçirilir, yəni sosial xarakter daşıyır.
İnkişaf etmiş əmtəə istehsalı ilə təkcə bütün əmək məhsulları deyil, həm də istehsal amilləri, o cümlədən əmək əmtəəyə çevrilir. Bazar münasibətləri universal xarakter alır. Əşyalar arasında münasibətlər kimi çıxış edən bütün iqtisadi münasibətlər sisteminin refikasiyası baş verir və əmtəə fetişizmi yaranır.
Yeni gücündə əmtəə istehsalı kapitalın ibtidai yığılması prosesində kapitalın tarixdən əvvəlki dövrünü təşkil edən və iki tərəfi özündə birləşdirən kapitalist istehsal üsulunun qurulması ilə əlaqələndirilir:
- İstehsalçılar kütləsinin şəxsən azad, lakin eyni zamanda hər hansı istehsal vasitələrindən məhrum olan insanlara çevrilməsi, eyni vaxtda "yeni məhsulun" — əməyin (kəndlilərin məcburi şəkildə əldən çıxarılması) meydana çıxması ilə.
- Pul sərvətlərinin və istehsal vasitələrinin azlıqların əlində cəmləşməsi (müstəmləkə sistemləri, dövlət kredit sistemləri, vergi sistemləri, proteksionist sistemlər vasitəsilə ilk kapitalistlərin meydana çıxması)[1].
Əlamətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Mübadilənin əsası kimi izafi məhsulların formalaşmasına səbəb olan ictimai əmək bölgüsü
- Əsas iqtisadi qərarların istehsalçılar və istehlakçılar tərəfindən müstəqil qəbul edildiyi zaman təsərrüfat subyektlərinin iqtisadi təcrid edilməsi
- İstehsal azad rəqabət şəraitində həyata keçirilir
- Satış üçün məhsul istehsal etmək
- Malların mübadiləsində ekvivalentlik
- İstehsal və istehlak arasında dolayı, dolayı əlaqələr, məhsulun hərəkəti mərhələlərlə həyata keçirildikdə: istehsal — bölgü — mübadilə — istehlak[2].
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Б.Д.Бабаева. Экономика(Экономическая теория) (5-е издание). Иваново: "Ивановский государственный университет ". Под редакцией Б.Д.Бабаева.
- ↑ "Производство". Национальная экономическая энциклопедия. 2015-11-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-15.