Ətraf mühitin monitorinqi
 | Bu məqalə Ekoloji monitorinq ilə demək olar ki, eyni mövzudan bəhs edir və hər ikisinin eyni başlıq altında birləşdirilməsi mümkündür. |
Monitorinq (ing. monitoring, lat. monitor) – yad edici, nəzarət edici) – Ekosistemin (ekoloji M.) və biosferin (biosfer M.) dəyişilməsi üzrə yerinə yetirilən uzunmüddətli kompleks müşahidələr və eksperimentlər sistemi.
Xüsusi stansiyalarda (o cümlədən hidrometeoroloji) və biosfer qoruqlarında yerinə yetirilir. Monitorinq antropogen təsir altında olan biosferin və onun ayrı-ayrı elementlərinin vəziyyətinin dəyişməsinə qiymət vermək və onu proqnozlaşdırmağa yönəldilir. Monitorinqin vəzifəsi biosferin davamlığının zəifləməsi və bioloji məhsuldarlığının azalmasına səbəb olan mümkün antropogen yükün həddinin aşmasını vaxtında aşkar etməkdir[1].
Ekosistemdə monitorinq
[redaktə | vikimətni redaktə et]Ekosistemin miqyasına görə lokal monitorinq, regional monitorinq və qlobal monitorinq ayrılır.
- Lokal monitorinq - İnsan fəaliyyətinin təsiri ilə biosferin lokal dəyişməsi ayrı-ayrı bitkilərin fizioloji vəziyyətinin bilavasitə ölçülməsi yolu ilə aparılır:
- Regional Monitorinqdə - əsas obyekt bitki populyasiyası, fitosenoz və bitki qruplaşmasının tipi hesab olunur, bitki örtüyünün növ zənginliyi, quruluşu və sahəsinin dəyişməsi aşkar olunur.
- Qlobal Monitorinqdə - geniş ekosistemlərin dəyişməsi distansion və avtomatik müşahidə metodları (həmçinin aero və kosmik fotoşəkilçəkmək) ilə yerinə yetirilir.
Monitorinqin növləri
[redaktə | vikimətni redaktə et]Monitorinq sistemi ekoloji proqnozlaşdırma üçün ilkin məlumatlar əldə edir. Ətraf mühitin çirklənməsinin öyrənilməsində də monitorinq intensiv inkişaf edir.
Bioloji monitorinq
[redaktə | vikimətni redaktə et]Təbii mühitin müşahidə elementi kimi onun biotası götürülür.
Genetik monitorinq
[redaktə | vikimətni redaktə et]Bu monitorinqdə müxtəlif populyasiyaların genetik əlamətləri müşahidə olunur.
Geofiziki monitorinq
[redaktə | vikimətni redaktə et]Bu monitorinqdə təbii mühit elementlərinin bütün strukturları (biota itisna olmaqla) üzərində müşahidə aparılır.
Beynəlxalq monitorinq
[redaktə | vikimətni redaktə et]Əraziləri eyni mənbədən eyni tipli çirkləndiricilərin təsirinə məruz qalan dövlətlərin apardığı monitorinq.
Milli monitorinq
[redaktə | vikimətni redaktə et]Yalnız bir dövlətin çərçivəsində və marağında həyata keçirilən monitorinq.
Ekoloji monitorinq
[redaktə | vikimətni redaktə et]Təbii mühitin müşahidə elementi kimi ekosistem götürülür.
Xarici keçid
[redaktə | vikimətni redaktə et]- Ekoloji monitorinq Arxivləşdirilib 2017-10-13 at the Wayback Machine
Həmçinin bax
[redaktə | vikimətni redaktə et]İstinad
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ Məmmədov Q.Ş., Xəlilov M.Y. Ensiklopedik ekoloji lüğət Bakı 2008