ABŞ-yə qanunsuz immiqrasiya
Amerika Birləşmiş Ştatlarına qanunsuz immiqrasiya — ABŞ-nin immiqrasiya qanunlarını pozaraq Birləşmiş Ştatlara miqrasiya prosesidir. Bura ABŞ-yə qanunsuz daxil olmuş əcnəbilər,[1] habelə qanuni yolla daxil olmuş, lakin vizalarının müddəti bitdikdən sonra qalanlar, şərti icazə alanlar, TPS və s. aiddir. Qeyri-qanuni immiqrasiya ABŞ-də 1980-ci illərdən bəri gərgin müzakirə mövzusu olaraq qalmaqdadır.
ABŞ-nin qeyri-qanuni immiqrant əhalisi 2007-ci ilə qədər pik həddinə çatdı. Həmin vaxt bu, 12,2 milyon (ABŞ əhalisinin 4%-i) idi.[2][3] 2016-cı ildəki hesablamalara görə, icazəsiz immiqrantların sayı 10,7 milyon nəfər təşkil edir ki, bu da ölkə əhalisinin 3,3%-ni təşkil edir. Böyük tənəzzüldən bəri, ölkəni tərk edənlərin sayı ölkəyə gələnlərin sayını üstələdi və qeyri-qanuni sərhəd keçidləri 2021-ci ilə qədər, rekord sayda 1,7 milyon insanın cənub sərhədini qeyri-qanuni keçməyə çalışarkən tutulduğu onilliklərdə ən aşağı səviyyədə idi.[4][5][6][7][8] 2007-ci ildən bəri viza müddətinin uzadılması qeyri-qanuni immiqrant əhalinin artımında 2000-ci ildən 2018-ci ilə qədər xeyli azalan qanunsuz sərhəd keçidlərindən daha böyük paya sahib olmuşdur.[9][10] 2012-ci ildə icazəsiz immiqrantların 52%-i Meksikadan, 15%-i Mərkəzi Amerikadan, 12%-i Asiyadan, 6%-i Cənubi Amerikadan, 5%-i Karib hövzəsindən, 5%-i isə Avropa və Kanadadan olub. 2016-cı ildən etibarən icazəsiz yetkin immiqrantların təxminən üçdə ikisi ən azı on il ABŞ-də yaşayıb.
Qeyri-qanuni immiqrasiyanın əleyhdarları iddia edirlər ki, ABŞ-yə qanunsuz yollarla daxil olan insanlar cinayətkar olmaqla yanaşı, həmçinin qanuna tabe olan yerli əhalinin üzərinə sosial və iqtisadi yük salılar. Müxaliflər həmçinin ABŞ-yə qanunsuz yollarla daxil olan qanunsuz mühacirlərin ABŞ vətəndaşlığı və sosial xidmətlərə layiq görülmək əvəzinə deportasiya edilməli olduğunu iddia edirlər.[11][12][13]
Tədqiqatlar göstərir ki, qeyri-qanuni immiqrantlar ABŞ iqtisadiyyatının həcmini artırır, iqtisadi artıma töhfə verir, yerli əhalinin rifahını yüksəldir, topladıqlarından daha çox vergi ödəyir, Amerika firmalarının ofşor işlərinə və xaricdə istehsal olunan malların idxalına həvəsini azaldır və əmtəə və xidmətlərin qiymətlərini aşağı salmaqla istehlakçılara fayda verir.[14] İqtisadçılar hesab edirlər ki, qanunsuz mühacir əhalinin leqallaşdırılması immiqrantların gəlirlərini və istehlakını xeyli artıracaq və ABŞ-nin ümumi daxili məhsulunu artıracaq. Qeyri-qanuni mühacirlərin yerlilərə nisbətən daha az cinayət törətdiyinə dair elmi konsensus var.[15] İnsanları yalnız qeyri-qanuni olaraq ölkədə olduqlarına görə təqib etməmək üçün nəzərdə tutulmuş siyasətləri qəbul edən ziyarətgah şəhərlərinin cinayətə statistik cəhətdən əhəmiyyətli təsiri yoxdur. Tədqiqatlar göstərir ki, immiqrasiya cinayətlərin sayına heç bir təsir göstərmir.
Təriflər[redaktə | mənbəni redaktə et]
ABŞ-də əcnəbi əsilli insanların kateqoriyaları bunlardır:
- Birləşmiş Ştatlardan kənarda doğulmuş və vətəndaşlıq almış ABŞ vətəndaşları və ya övladlığa götürmə yolu ilə vətəndaşlar[16]
- ABŞ-də yaşamaq və/və ya işləmək üçün hazırkı statusu olan xarici əsilli qeyri-vətəndaşlar (sənədləşdirilmiş)[17]
- ABŞ-də yaşamaq və/və ya işləmək üçün hazırkı statusu olmayan xarici əsilli qeyri-vətəndaşlar (qeyri-qanuni)
- Ölkəyə girişi qadağan edilən xarici vətəndaşlar (qanunsuz və həmçinin qəbuledilməz)[18]
Son ikisi qeyri-qanuni immiqrantlardır: ABŞ-yə olmaq hüququ verən heç bir qanuni sənədləri olmadığı üçün onlara sənədsiz immiqrantlar və yaxud sənədsiz amerikalılar da deyilir.[19]
Qeyri-vətəndaş olan şəxs dörd haldan biri ilə qeyri-qanuni ola bilər: icazəsiz giriş, işəgötürənin işçinin sənədləşmə haqqını ödəməməsi, vizanın və ya digər icazənin müddəti bitdikdən sonra qalmaq və ya qanuni şərtləri pozmaqla.[20]
Məşhurlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Normal ödənişli vəzifələrini yerinə yetirən məşhurlar bura səyahət etsələr, birdən-birə qeyri-qanuni işlə məşğul ola bilərlər. (bax § In the workforce). Bu internet məşhurlarının artması ilə adi hala çevrildi. Onlar çoxlarının ödənişsiz etdiyi bir işi gördükləri və bir çox səyahətçinin hər gün etdiyindən daha çox avadanlıqla səyahət etmədikləri üçün 1986-cı il İmmiqrasiya İslahatları və Nəzarət Qanununu (IRCA) pozduqlarından xəbərsiz ola bilərlər.[21]
Mədəni istinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bir sıra filmlər və ən azı bir roman 1993-cü ildə Nyu-York Limanında quruya çıxan Çindən qeyri-qanuni mühacirləri daşıyan gəmi olan Qızıl Müəssisənin bədnam səyahətinə əsaslanan hekayələrdən bəhs edir.
Kommersiya filmləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
1996-cı ildə çəkilmiş "Ölümcül Səyahət" filmi ABŞ-yə qeyri-qanuni yollarla girməyə cəhd edən immiqrantların üzləşdiyi təhlükələrdən bəhs edir.[22]
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Amerika Alimləri Federasiyası : Sərhəd Təhlükəsizliyi: ABŞ Beynəlxalq Sərhədində hasarlar (13 yanvar 2005-ci ildə Konqres Araşdırma Xidmətinin hesabatı)
- Dekan Peter Krogh Xarici İşlər Rəqəmsal Arxivindən Latın Amerikası İmmiqrasiyasının ABŞ Münasibətlərinə Təsirləri
- Kaliforniya Universiteti, San Dieqo: Müqayisəli İmmiqrasiya Araşdırmaları Mərkəzi
- Federal Qaydalar Məcəlləsi, Başlıq 8, Əcnəbilər və Vətəndaşlıq
- Birləşmiş Ştatlar Məcəlləsi, Başlıq 8, Əcnəbilər və Vətəndaşlıq
- Pew İspan Mərkəzi: 2006-cı ilin Baharında İmmiqrasiyaya dair Amerika İctimai Rəyinin Vəziyyəti: Əsas Sorğuların İcmalı
- ABŞ-Meksika sərhədində ölüm immiqrasiya gərginliyini əks etdirir Guardian Co UK
- En Tren de la Muerte Archived -də — Dallas Müşahidəçisi
- Federal Ədliyyə Sistemi Ədliyyə Statistikası Bürosunda İmmiqrasiya Cinayətkarları
- Pulitzer mükafatı laureatı Xose Antonio Varqas qeyri-qanuni mühacir kimi "çıxmağı" müzakirə edir "Gəlin immiqrasiya ilə bağlı söhbəti dəyişdirək"
- "İmmiqrasiya qanunu qaçılmazdır" Eco Latino Magazine.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "United States v. Rizo-Rizo, ___ F.4th ___, No. 20-50172" (PDF). Ninth Circuit. Ninth Circuit. October 29, 2021. November 29, 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: December 27, 2022.
- ↑ "5 facts about illegal immigration in the U.S." Pew Research Center (ingilis). November 28, 2018. April 28, 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: January 11, 2019.
- ↑ Blau, Francine D.; Mackie, Christopher, redaktorlar 9. State and Local Effects of Immigration (PDF) // The Economic and Fiscal Consequences of Immigration (ingilis). National Academy of Sciences. 2016-09-21. doi:10.17226/23550. hdl:10919/83151. ISBN 9780309444453. 2022-06-09 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-12-27.
- ↑ "How Much Credit Can President Trump Take for the Secure Border?". Cato Institute (ingilis). 2017-08-08. 2017-08-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-08-23.
- ↑ "Barack Obama, in Austin, says illegal immigration at 40-year low". @politifact (ingilis). 2017-08-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-08-23.
- ↑ "Trump says illegal immigration lowest in 17 years". @politifact (ingilis). 2019-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-08-23.
- ↑ "Are more undocumented immigrants leaving than coming?". @politifact (ingilis). 2017-10-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-31.
- ↑ Sullivan, Eileen; Jordan, Miriam. "Illegal Border Crossings, Driven by Pandemic and Natural Disasters, Soar to Record High". The New York Times. October 22, 2021. 16 November 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 March 2022.
- ↑ Seitz, Amanda; Weissert, Will. "AP FACT CHECK: Visa overstays outpace border crossings". AP NEWS. 2019-01-04. 2022-12-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-01-11.
- ↑ Qiu, Linda. "Border Crossings Have Been Declining for Years, Despite Claims of a 'Crisis of Illegal Immigration'". The New York Times (ingilis). June 20, 2018. December 27, 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: January 11, 2019.
- ↑ "Illegal Immigration - Top Arguments For and Against". ProCon.org (ingilis). 2022-12-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-09-03.
- ↑ "Why Don't Unauthorized Migrants Come Here Legally?". United States Conference of Catholic Bishops (ingilis). 2022-12-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-09-03.
- ↑ Nowrasteh, Alex. "The Most Common Arguments Against Immigration and Why They're Wrong" (PDF). Immigration Research Library. 2022-07-09 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-09-03.
- ↑ "The Impact of Unauthorized Immigrants on the Budgets of State and Local Governments". Congressional Budget Office. December 2007. 2016-07-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-27.
- ↑ Collingwood, Loren; Gonzalez-O'Brien, Benjamin; El-Khatib, Stephen. "Sanctuary cities do not experience an increase in crime". Washington Post. October 3, 2016. October 3, 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 3, 2016.
- ↑ "Citizenship Through Naturalization". US Citizenship and Immigration Services: Department of Homeland Security. April 17, 2019. February 24, 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 27, 2022.
- ↑ "Visas". US Department of State. yanvar 8, 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- ↑ "Title 8 § 1182 – Inadmissible aliens". Cornell University Law School. 2019-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-27.
- ↑ "Undocumented Americans". American Psychological Association (APA). 2022-12-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-11-06.
- ↑ "Inspections Report". Inspections Division, Office of the Inspector General, Department of Justice. 2015-04-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-27.
- ↑ Wong, Sydney. "Influencing Immigration: The Need for Immigration Reform in the Age of Social Media Influencers". Loyola of Los Angeles Entertainment Law Review. Los Angeles: Loyola Marymount University. 42 (1). 2021.
- ↑ O'Connor, John J. "TV Weeknd; 9 African Stowaways And a Homicidal Crew". The New York Times. 14 June 1996. 27 December 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 December 2022.