Abbe refraktometri

Abbe Refraktometr — maye və bərk mühitlərin sınma əmsalını ölçmək üçün vizual optik cihazdır. Onun fəaliyyəti işığın kiçik sınma əmsalı n ₁ mühitdən böyük sınma əmsalı n ₂ mühitə yayılması zamanı tədqiq olunan qeyri-şəffaf mühit halında tam daxili əks olunma, ya da şəffaf mühitlər halında (tədqiq olunan və məlum) müstəvi ayrılma hüdud sınma bcağının ölçülməsinə əsaslanır. Hər iki üsulda sınma qanunu istifadə olunur. n₁ sin i ₁ = n ₂ sin i ₂ (i₁ düşmə bucağı, i ₂ sınma bucağı). Abbe refraktometr iki düzbucaqlı şüa prizmadan sınma əmsallı n₂ = 1,7 (natriumun sarı xətti ʎ_d = 589,3 nm) üçün prizması cilalanmış hipotenuz tərəfli və tutqunlaşdırılmış hipotenuz tərəfli köməkçi açılan prizmadan 2, müşahidə borusu, hesablama şkalası, xüsusi kompensatordan 6 ibarətdir.

İRF-22 refraktometrinin optik sxemi

Tədqiq olunan mayelər prizmanın hipotenuz tərəfləri arasındakı aralıqda (0,1 mm ətrafında) yerləşdirilir. Bərk şəffaf nümunələr bir cilalanmış müstəvi tərəfə malik olmalıdır, yan tərəflərdən biri isə cilalanmış tərəfə perpendikulyar olmalıdır. Nümunələrə cilalanmış tərəflə ölçü prizmasının hipotenuz tərəfinə sıxlırlar (açılmış köməkçi prizmalar zamanı), onlar arasındakı aralığa (deşiyə(isə sınma əmsalı n_ə olan immersiya mayesinin damcıları daxil edilir ki, onun n₁ < n_ə < n₂ (adətən n_ə= 1,66 olan monobromnaftalin) şərti ödənilsin. Şəffaf maye mühitlərinin ölçülməsində işıq, mühitin ayrılması sərhəddində köməkçi prizmanın kiçik katetindən keçərək istiqamətlənir (keçən işıqda ölçmə), qeyri-şəffaf mühit halında isə prizmasıının tutqun tərəfi onun böyük kateti (əks olunan işıqda ölçmə) işıqlandırılır. Borunun görmə sahəsində işıqlı və tutqun sahələrin ayrılma xəttlərinin çarpaz birləşməsində şkalada bilavasitə n-nin qiyməti hesablanır.

Düzünə baxışın iki dispersiya prizmasından ibarət kompensator (Amiçi prizması) prizmaların əks istiqamətli fırlanması ilə ölçü prizması və nümunənin dispersiyasının müvazinətlənməsinə və ağ işıq mənbəyinin istifadə olunması ilə n₂ qiymətini ölçməyə imkan verir. İRF-22 refraktometri üçün keçən işıq n-nin ölçülmə həddi 1,3–1,7, əksolunmada-1,3–1,57; ölçmə dəqiqliyidir.

Ədəbiyyat

• Иоффе Б. В. "Рефрактометрические методы химии",3 изд.Л.1983
• Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası
• ФЭС