Absorbsiya xərcləri
Absorbsiya xərcləri (ümumi məsrəflərin mənimsənilməsi üsulu, ing. absorption costing) — maya dəyərinin tam bölüşdürülməsi ilə hazır məhsul və ehtiyatların maya dəyərinin uçotu metodu və maya dəyərinin hesablanması sistemi.
Tərifi[redaktə | mənbəni redaktə et]
İngilis professoru Kolin Druri udma maya dəyərini tam xərclərin bölüşdürülməsi ilə məsrəf hesablama sistemi kimi müəyyən edir[1].
Bütün istehsal məsrəfləri istehsal olunmuş məhsullara aid edilir və satılmamış məhsulların ehtiyatları onların istehsalının ümumi maya dəyəri ilə qiymətləndirilir. Qeyri-istehsal məsrəfləri məhsullara aid edilmir, lakin birbaşa dövrün maliyyə nəticəsi ilə bağlıdır və ehtiyatların qiymətləndirilməsindən kənarlaşdırılır[1].
Tənqidi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Birbaşa maya dəyərinin tətbiqi məhsulların qiymətini yalnız dəyişən məsrəflər əsasında müəyyənləşdirərkən qərar qəbul etməyə imkan vermir, çünki bu halda marjinal gəlirin ümumi səviyyəsi müəssisənin sabit xərclərini ödəməyə bilər. Bununla belə, udma maya dəyəri metodu ilə belə, bütün xərclər bölüşdürüldükdə, qaimə xərclərin faktiki paylanma dərəcəsi ilə təxmin etmək çox vaxt mümkün deyil (faktiki satış həcmi çox vaxt planlaşdırılan göstəricilərdən aşağı olur)[1]. Top menecerlərin məhsulların qiymətini təyin edərkən öz sabit məsrəf səviyyəsinə məhəl qoymamaq meyli məsrəf uçotu sistemindən kənarda baş verir.
İstehsalın maya dəyərini hesablamaq üçün udma maya dəyəri metodundan istifadə müəssisəyə, öz məhsullarının satışında açıq-aşkar mövsümilik olduqda, azalma (ehtiyatların yığılması dövründə) və artan mənfəət zamanı itkiləri qeyd etməyə imkan vermir. artım zamanı (aktiv satış zamanı) birbaşa maya dəyərinin hesablanması metodunda olduğu kimi (bütün sabit xərclər dövr ərzində silindikdə və balansda yalnız dəyişən xərclər qeydə alındıqda). Beləliklə, balansda olan inventarların dəyəri faktiki vəziyyəti əks etdirir[1].
Hesab edilir ki, sabit istehsal xərcləri məhsulun maya dəyərinin mühüm elementidir və onlar məhsul vahidinin maya dəyərinə aid edilməli və inventar smetasına daxil edilməlidir[1]. Məhsulun dəyər zənciri davamlı istehsal qaimə məsrəfləri ilə tamamlanır.
Hesab edilir ki, standart maya dəyəri metodu ilə, eləcə də udma maya dəyərinin hesablanması onları müəssisənin xarici maliyyə hesabatları ilə əlaqələndirməyə imkan verir. Müəssisənin maliyyə nəticəsi satılan kəmiyyətə vurulan məhsulların hesablanması ilə müqayisə edilə bilər və beləliklə, müəssisənin daxili və xarici hesabatı xarici istifadəçilər üçün başa düşülən olacaqdır[1].