Addala-Şuxqelmer
| Addala-Şuxqelmer | |
|---|---|
 Dağın mənzərəsi | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Dağ sistemi | Böyük Qafqaz |
| Dağ silsiləsi | Boqos silsiləsi |
| Mütləq hündürlüyü | 4152 m[1] |
| Nisbi hündürlüyü | 1792 m |
| İlk fəthi | 1892-ci il, Qotfrid Mertsbaxer |
| Yerləşməsi | |
| 42° şm. e. 46° ş. u. | |
| Ölkə |
 Rusiya |
| Region | |
| Rayon | |
|
|
|
Addala-Şuxqelmer — Böyük Qafqazın şərq hissəsində, Boqos silsiləsi sistemində, Dağıstanda dağ zirvəsi.
Dağıstanın üçüncü ən yüksək dağ zirvəsidir, hündürlüyü dəniz səviyyəsindən 4151 metr hündürlüyə çatır. Yerlilər dağa Kabbala dağı deyirlər.
Təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Dağın forması zirvəyə doğru uzanan silsilələri xatırladır, buna görə də, Adalla-Şuxqelmer ulduz kimi görünür.[2]
Dağın cənub-qərbində Boçek dağı (4116 m) massivi var, qərbdən Addalaya qədər buzla örtülmüş, Belyakov (Belenqi-mer, 4053 m), Baydukov (Kosaraku-mer dağı, 4097 m), Çkalov (Anchobala-anda, 4150 m) zirvələrinin olduğu bir silsilə yüksəlir. Yarım kilometr şərqdə Tunsada (4013 m) və İjinamer (4025 m) zirvələri yüksəlir. Çoxlu dırmanma marşrutları Adallaya aparır.[3]
Avar və Andi Göysu çaylarının çoxsaylı qolları Addala buzlaqlarından başlayır, dağ bu çayların hövzələrini ayırır.[4]
Addala yaxınlığında Dağıstanın Tsumada rayonunun kəndləri: Honox, Xvarşi, Tindi vardır.
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Dağa ilk dəfə 1892-ci ildə Belenqi dərəsindən Alman alpinist Qotfrid Mertsbaxer olmuşdur. Addala-Şuxqelmerin fəthi Mertsbaxerin ekspedisiyasında sonuncu kəşf idi, bundan əvvəl onlar Qafqazın Alazani vadisinə qədər bir sıra dağ silsilələrini araşdırmışdılar. Dağa qalxmaq onun hündürlüyünün ölçülməsi ilə müşayiət olunurdu. Adallaya qalxan zaman onun hündürlüyü məsələsi aydın deyildi. Yaxınlıqdakı Boçox zirvəsi daha yüksək hesab olunurdu. Alpinistlər, 4140 metr mütləq hündürlüyü müəyyən edərək, Boçox üzərində Adallanın üstünlüyü ilə bağlı mübahisəni həll etdilər. Massifin hündürlüyü yalnız XX əsrin ikinci yarısında yüksək dəqiqlikli ölçü alətlərindən istifadə olunmaqla müəyyən edilmişdir.
Mertsbaxerin qeydlərində dağ Saaratl kimi qeyd olunur, məlum oldu ki, hündür silsilələr ilə ayrılmış müxtəlif kəndlərin sakinləri bu dağı özünəməxsus şəkildə yerli dillərində bu cürə adlandırmışlar.[5]
1935-ci ildə akademik Avqust Letavet və fizik İqor Tamm zirvəyə qalxdılar. Həmin ildə professor Boris Delone də zirvəyə qalxdı.[6]
Hər il yerli alpinistlər zirvəyə qalxırlar.
2009-cu ildə Avrasiya Gümüş mükafatına layiq görülən Addala-Şuxqelmerə eko səyahət haqqında bir film çəkildi.
Maraqlı faktlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Dağın yamacında, 2927 m yüksəklikdə, Rusiya və Avropanın ən yüksək meteoroloji stansiyası olan "Sulak, alp" yerləşir (sərhədi Qafqaz silsiləsi boyuncadır).[7]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Peakbagger.com". 2020-11-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-22.
- ↑ "Достопримечательности Дагестана". 2015-03-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-12-29.
- ↑ "Дагестан — территория туризма" (PDF). 2013-11-02 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-21.
- ↑ "Богосские ледники". 2015-05-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-22.
- ↑ "Экспедиция немецкого географа и альпиниста Готтфрида Мерцбахера в горы Дагестана". 2014-12-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-22.
- ↑ "10 альпинистских экспедиций академика Августа Летавета". 2014-07-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-22.
- ↑ ""Сулак Высокогорная" — вахта мужества". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-22.