Adi bizdimdik
| Adi bizdimdik | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||||
| Elmi təsnifat | |||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| Elmi adı | |||||||||||||||||
| Recurvirostra avosetta (Linn., 1758) | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Adi bizdimdik (lat. Recurvirostra avosetta) — Bizdimdiklər fəsiləsinə aid quş növü.
Mündəricat
- 1 Statusu
- 2 Kateqoriyası
- 3 Genefond əhəmiyyəti
- 4 Qısa təsviri
- 5 Yayılması
- 6 Yaşayış yeri və həyat tərzi
- 7 Sayı
- 8 Məhdudlaşdırıcı amillər
- 9 Əhali üçün əhəmiyyəti
- 10 Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər
- 11 Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər
- 12 Həmçinin bax
- 13 Xarici keçidlər
- 14 İstinadlar
- 15 Ədəbiyyat
Statusu[redaktə | əsas redaktə]
Kateqoriyası[redaktə | əsas redaktə]
(VU). Mənfi təsirlərə həssasdır.
Genefond əhəmiyyəti[redaktə | əsas redaktə]
Azərbaycanda cinsin tək növüdür.
Qısa təsviri[redaktə | əsas redaktə]
İri cüllütlərdən biridir (250-400 q). Dimdiyi nazik, uzun və yuxarıya tərəf çox əyridir. Ayaqları uzun və göyümtüldür. Başının və boynunun üstü qaradır. Qanadlarının üstündə enli qara zolaqlar var [1][2].
Yayılması[redaktə | əsas redaktə]
Avropa, Asiya və Afrikada yayılıb [3]. Azərbaycanda dənizin və daxili su hövzələrinin sahillərində yayılıb [4][5].
Yaşayış yeri və həyat tərzi[redaktə | əsas redaktə]
Şorəkət torpaqlı və dayaz su olan bataqlıqda yaşayır. Azərbaycanda 3 populyasiyası var: miqrasiya dövründə Azərbaycandan keçənlər, burada nəsil verənlər, burada qışlayanlar [6][7]. Azərbaycan şəraitində nəsilvermə xüsusiyyəti öyrənilməyib. Başqa ölkələrin ədəbiyyatına [8] əsasən 5-10 yuvadan ibarət kiçik koloniyalar əmələ gətirir, 3-4 yumurta verir, 24-25 gün kürt yatıb bala çıxarır. Dimdiyini duru lilə batırıb, oradan tapdığı xərçəng, molyusk və başqa onurğasızlarla, bəzən də bitki toxumu ilə yemlənir [9][10].
Sayı[redaktə | əsas redaktə]
1940-ci illərə qədər çoxsaylı qışlayan növ hesab edilib [11][12]. Burada nəsil verməsi qeyd olunmayıb. 1960-1970-ci illərdə Azərbaycanda qışlaması, həm də nəsil verməsi məlum olub [13]. 1994-cü ilin qışında 9470, reproduksiya dövründə 210, 2004-cü ilin qışında isə 6100, reproduksiya dövründə 108 fərdi qeyd olunub (Mustafayev). Beləliklə, qışlama və nəsilvermə dövründə sayında azalma müşahidə olunur.
Məhdudlaşdırıcı amillər[redaktə | əsas redaktə]
Bataqlıqların təsərrüfat sahəsinə çevrilməsi, səs-küyün çoxalması, dayaz subasarlara yırtıcı heyvanların maneəsiz daxil ola bilməsi, növün xüsusi qorunma statusunun yoxluğu.
Əhali üçün əhəmiyyəti[redaktə | əsas redaktə]
Elmi və estetik əhəmiyyəti var.
Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər[redaktə | əsas redaktə]
Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu, Şirvan, Abşeron, Ağgöl Milli Parkları və su-bataqlıq biotoplarında olan yasaqlıqlar əsas yaşama yerləridir. Ramsar, Bern, Bonn konvensiyalarına və AEWA sazişinə daxil edilib.
Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər[redaktə | əsas redaktə]
Nadir quş statusu ilə qorunmalıdır. Yuvaladığı sahələrdə ovçuluq qadağan edilməli, səs-küy azaldılmalı, çaqqal, tülkü, pişik kimi yırtıcıların sayı tənzim olunmalı, növün vəziyyəti əhaliyə izah edilməlidir.
Həmçinin bax[redaktə | əsas redaktə]
Gözəl baladoydaq
Böyükdimdik bozca
Çökükburun ağquyruq
Səhra balakəkliyi
Adi çivdimdik
Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ Tuayev D.Q., Vasilyev. Charadriiformes-Cüllütkimilər dəstəsi. Azərbaycan faunası. VI cild. Quşlar (Non passeriformes). Bakı, “Elm”, 1977, s. 221;
- ↑ Mustafayev Q.T., Sadıqova N.A. Azərbaycanın quşları. Bakı, “Çaşıoğlu”, 2005, s. 181;
- ↑ Дементьев Г.П., Гладков Н.А. (ред.). Птицы Советского Союза. М.Л., “Советская наука”, 1951, том III, с. 274-279;
- ↑ Tuayev D.Q., Vasilyev. Charadriiformes-Cüllütkimilər dəstəsi. Azərbaycan faunası. VI cild. Quşlar (Non passeriformes). Bakı, “Elm”, 1977, s. 221;
- ↑ Mustafayev Q.T., Sadıqova N.A. Azərbaycanın quşları. Bakı, “Çaşıoğlu”, 2005, s. 181;
- ↑ Mustafayev Q.T., Sadıqova N.A. Azərbaycanın quşları. Bakı, “Çaşıoğlu”, 2005, s. 181;
- ↑ Дементьев Г.П., Гладков Н.А. (ред.). Птицы Советского Союза. М.Л., “Советская наука”, 1951, том III, с. 274-279;
- ↑ Дементьев Г.П., Гладков Н.А. (ред.). Птицы Советского Союза. М.Л., “Советская наука”, 1951, том III, с. 274-279;
- ↑ Mustafayev Q.T., Məmmədov A.T. Azərbaycanın kolonial quşları. Bakı, “Nasir”, 2006, s. 59-60;
- ↑ Дементьев Г.П., Гладков Н.А. (ред.). Птицы Советского Союза. М.Л., “Советская наука”, 1951, том III, с. 274-279;
- ↑ Исаков Ю.А., Воробьев К.А. Обзор зимовок и пролета птиц на Южном Каспии // Тр. Всесоюзн. орнитол. Заповедника Гасан-Кули, вып. 1, 1940, с. 119;
- ↑ Тугаринов А.Я., Козлова Е.В. Зимовка птиц в Талыше // Тр. Аз. ФАН ССР. Серия зоология. Баку, 1935, ТОМ XVIII, с. 44-45.
- ↑ Дементьев Г.П., Гладков Н.А. (ред.). Птицы Советского Союза. М.Л., “Советская наука”, 1951, том III, с. 274-279;
Ədəbiyyat[redaktə | əsas redaktə]
1. Mustafayev Q.T., Babayev İ.R. və b. Quşlar sinfi-Aves // Azərbaycanın heyvanlar aləmi. III cild. Onurğalılar. Bakı, “Elm”, 2004, s. 317-318;
2. Mustafayev Q.T., Babayev İ.R. Quşların qorunması (monoqrafiya). Bakı, "Elm", 2012, 255 s.
