Adi canavargiləsi
| Adi canavargiləsi | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Daphne mezereum | |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
| Elmi təsnifat | |||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| Elmi adı | |||||||||||||||||
| Daphne mezereum L. | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Adi canavargiləsi (lat. Daphne mezereum) — canavargiləsi cinsinə aid bitki növü.
Təbii yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Rusiyanın meşə zonasında, Avropanın şimalında, Qərbi Sibirdə, Şimali Qafqazda, Zaqafqaziyada və Dağıstanda rast gəlinir.
Botaniki təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Hündürlüyü 1,5 m, möhkəm gövdə və budaqlı, yarpağı tökülən, az budaqlanan koldur. Yarpaqları növbəli,qısa saplaqlı, tünd yaşıl, alt tərəfi göyümtül, kənarları tükcüklü, uzunsov, uzunluğu 3-8 sm, eni 1-2 sm-dir, əks lansetvari, sadə, kənarları bütöv, zoğların uclarında yerləşmişdir. Tumurcuqları növbəli, çoxsaylı, spiral formasında yerləşmiş pulcuqlu, haşiyəlidir, ucda olanların uzunluğu 5-7 mm -dir , yanda olanlar xırdadır. Çiçəkləri ikicinsli, çox vaxt çəhrayı, bəzən ağ və digər çalarlı, ətirli, balvericidir, əsasən keçən ilki tökülən yarpaqların qoltuqlarında, çılpaq zoğlarda dəstələrlə - iki-beş və ya tək oturur. Çiçək yanlığı sadə, dörd bölümlü, diametri 1-1,5 sm-dir, boruvari bitişmiş, ləçəkvari kasayarpaqlardan əmələ gəlmişdir. Çiçək tacı dörd ləçəklidir. Erkəkcikləri 8 ədəd oturaqdır. Erkən yazda çiçəkləyir (aprel-mayın əvvəlində). Meyvəsi parlaq qırmızı, oval, sulu, şarşəkilli, parlaq toxumları olan çəyirdəkdir. Çəyirdəyi tünd qonur, parlaq, oval, enli, uzunluğu 5-6 mm-dir. İyulun axırlarıavqustun əvvəlləri meyvə verir.
Ekologiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tünd iynəyarpaqlı və qarışıq meşələrdə, bəzən enliyarpaqlı meşələrdə bitir. Cənub rayonlarda dağların subalp zolağında rast gəlinir. Yüngül işıqlanmaşəraitində yaxşı böyüyür və budaqlanır. Mülayim iqlimli zonalardayayılmışdır.
Azərbaycanda yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Böyük Qafqazın (Quba) şərqində və qərbində, Kiçik Qafqazın şimalında və mərkəzində geniş rast gəlinir.
İstifadəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bitkinin bütün hissələrində, xüsusilə meyvələrində zəhərli şirə vardır.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Tofiq Məmmədov, “Azərbaycan dendroflorasi” V cild, Baki, “Elm”, 2019, 370 səh.
Sinonimləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Daphne albiflora J.W.Wolf
- Daphne florida Salisb.
- Daphne houtteana Lindl. & Paxton
- Daphne lateriflora Raf.
- Daphne liottardi Vill.
- Mezereum officinarum C.A.Mey.
- Thymelaea mezereum (L.) Scop.
- Thymelaea praecox Gilib.