Alabama üçün mənbəyə bax

{{digər məna|Alabama (dəqiqləşdirmə)}}
{{ABŞ ştatı
|Orijinal_adı       = {{Dil-en|Alabama}}
|Rəsmi_adı          = Alabama
|Bayrağı            = Flag of Alabama.svg 
|Bayraq_İzah        = 
|Gerbi              = Seal of Alabama.svg
|Gerb_İzah          = 
|Təxəllüs           = [[Sarı ağacdələn]] ştatı ({{dil-en|The Yellowhammer State}}), [[Diksi]]nin qəlbi ({{dil-en|The Heart of Dixie}}), Pambıq ştatı ({{dil-en|The Cotton State}})
|Şüar               = Hüquqlarımızı müdafiə etməyə cəsarət edirik ({{dil-la|[[Audemus jura nostra defendere]]}})
|Himni              = [[Alabama (mahnı)|Alabama]]
|Xəritə             = Alabama_in_United_States.svg
|Xəritə_İzah        = 
|Rəsmi_Dil          = [[İngilis dili]]
|Danışılan_Dillər   = <small>2010-cu ildə</small><ref>{{cite news |last1=Stephens |first1=Challen |title=A look at the languages spoken in Alabama and the drop in the Spanish speaking population |url=http://www.al.com/news/index.ssf/2015/10/a_look_at_the_drop_in_foreign.html |access-date=21 sentyabr 2016 |work=AL.com |date=19 oktyabr 2015 |archive-date=9 oktyabr 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161009145848/http://www.al.com/news/index.ssf/2015/10/a_look_at_the_drop_in_foreign.html |url-status=live }}</ref>
* [[İngilis dili]] (95,1%)
* [[İspan dili]] (3,1%)
|Demonim            = Alabamalı ({{dil-en|Alabamian<ref>{{cite web |url=http://www.gettysburg.stonesentinels.com/Confederate/AL.php |title=State of Alabama |website=The Battle of Gettysburg |access-date=21 iyul 2014 |archive-date=13 iyul 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140713111010/http://www.gettysburg.stonesentinels.com/Confederate/AL.php |url-status=live}}</ref>, Alabaman<ref>{{cite web |title=Oxford English Dictionary |url=https://www.oed.com/view/Entry/248153?redirectedFrom=alabaman#eid |website=www-oed-com |publisher=Oxford University Press |access-date=30 sentyabr 2020}}</ref>}})
|Paytaxt            = [[Montqomeri (Alabama)|Montqomeri]]
|İriŞəhər           = [[Hantsvill (Alabama)|Hantsvill]] 
|İriMetropoliten    = [[Birminqem metropoliten ərazisi|Böyük Birminqem]]
|ƏraziYer           = 30-cu
|ƏraziABŞ           = 52.419
|Ərazi              = 135.765
|UzunluqABŞ         = 330
|Uzunluq            = 531
|EnABŞ              = 190
|En                 = 305
|SuFaizi            = 3,20
|EnDairəsi1         = 30° 11′ Ş - 35° Ş
|UzunluqDairəsi1    = 84° 53′ Q - 88° 28′ Q
|ƏhaliYer           = 24-cü
|Əhali              = 5.039.877 (2021)<ref name="Bureau 2021">{{cite web|last=Bureau|first=US Census|title=2020 Census Apportionment Results|website=The United States Census Bureau|date=April 26, 2021|url=https://www2.census.gov/programs-surveys/decennial/2020/data/apportionment/apportionment-2020-table02.pdf|access-date=27 aprel 2021|archive-date=26  aprel 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210426194205/https://www2.census.gov/programs-surveys/decennial/2020/data/apportionment/apportionment-2020-table02.pdf|url-status=live}}</ref>
|SıxlıqABŞ          = 99,1 (2020)
|Sıxlıq             = 38,4 (2020)
|SıxlıqYer          = 27-ci
|TəsərrüfatınOrtaGəliri = 52.000$<ref>{{cite web|url=https://www.census.gov/quickfacts/fact/table/AL,US/PST045221|title=US Census Bureau QuickFacts|access-date=30 aprel 2022|archive-date=2022-03-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20220313034211/https://www.census.gov/quickfacts/fact/table/AL,US/PST045221|url-status=live}}</ref>
|GəlirYer           = [[Gəlirinə görə ABŞ-nin ştat və ərazilərinin siyahısı|46-cı]]<ref>{{cite web | url=https://worldpopulationreview.com/state-rankings/median-household-income-by-state | title=Median Household Income by State 2022 | access-date=2022-09-12 | archive-date=2022-09-07 | archive-url=https://web.archive.org/web/20220907051250/https://worldpopulationreview.com/state-rankings/median-household-income-by-state | url-status=live }}</ref>
|ƏnYüksəkYeri       = [[Çiha dağı]]<ref>{{cite ngs|id=DG3595|designation= Cheehahaw|accessdate=20 oktyabr 2011}}</ref><ref name=USGS>{{cite web|url=http://egsc.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html|title=Elevations and Distances in the United States|publisher=United States Geological Survey|year=2001|accessdate=21 oktyabr 2011|archive-date=15 oktyabr 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20111015012701/http://egsc.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html|url-status=dead}}</ref>{{efn|Yüksəklik [[1988-ci il Şimali Amerika Yüksəlik Bazası]]na uyğunlaşdırılıb.}}
|Maksimal yüksəklikABŞ= 2.413
|Maksimal yüksəklik = 735,5
|Orta yüksəklikABŞ  = 500
|Orta yüksəklik     = 150
|ƏnAşağıYeri        = [[Meksika körfəzi]]<ref name=USGS/>
|Minimal YüksəklikABŞ= 0
|Minimal yüksəklik  = 0
|ŞtatlıqdanƏvvəl    = [[Alabama Ərazisi]] 
|ŞtatTarixi         =  14 dekabr 1819
|ŞtatSırası         =  22-ci
|Qubernator         = [[Key Ayvi]] ([[ABŞ Respublikaçılar Partiyası|R]])
|Leytenant-qubernator= [[Uill Eynsuort]] (R)
|Qanunverici         = [[Alabama Qanunverici Hakimiyyəti]]
|YuxarıPalata        = [[Alabama Senatı|Senat]]
|AşağıPalata         = [[Alabama Nümayəndələr Palatası|Nümayəndələr Palatası]] 
|Senatorlar          = [[Tommi Tabervill]] (R)<br>[[Keti Britt]] (R)
|Nümayəndələr        = 6 Respublikaçı<br>1 Demokrat
|SaatQurşağı         =  
|SQ1                 = [[Mərkəzi saat qurşağı|Mərkəzi]] [[UTC]] -6/-5
|SQ1Yer              = [[Alabamada vaxt|Ştatın əsas hissəsi]]
|SQ2                 = [[Şərq saat qurşağı|Şərq]] [[UTC]] -5/-4
|SQ2Yer              = [[Finiks (Alabama)|Finiks]]
|ISOKodu             =  US-AL
|Qısa_adı            =  AL, Ala
|Saytı               =  www.alabama.gov/
|Qeydlər             =  
}}
{{maplink|frame=yes|frame-width=265|type=line|stroke-width=3|text=Alabamanın sərhədlərini göstərən interaktiv xəritə}}

'''Alabama''' ({{Dil-en|Alabama}} {{IPAc-en|,|æ|l|ə|'|b|æ|m|ə|}}) — [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ-nin]] [[Cənubi ABŞ|cənub-şərq bölgəsində]] yerləşən [[Ştat (ABŞ)|ştat]]. Şimalda [[Tennessi]], şərqdə [[Corciya]], cənubda [[Florida]] və [[Meksika körfəzi]], qərbdə [[Missisipi ştatı|Missisipi]] ilə həmsərhəddir. Alabama [[Ərazisinə görə ABŞ-nin ştat və ərazilərinin siyahısı|ərazisinə görə ən böyük 30-cu]],<ref>{{cite web | url=https://beef2live.com/story-ranking-states-area-89-118259 | title=Ranking of U.S. States by Area | access-date=2023-07-01 | archive-date=2022-12-17 | archive-url=https://web.archive.org/web/20221217192443/https://beef2live.com/story-ranking-states-area-89-118259 | url-status=live }}</ref> [[Əhalisinə görə ABŞ-ın ştat və ərazilərinin siyahısı|əhalisinə görə 24-cü]] [[ABŞ ştatlarının siyahısı|ABŞ ştatıdır]].<ref>{{cite web | url=https://worldpopulationreview.com/states | title=US States - Ranked by Population 2022 | access-date=2023-07-01 | archive-date=2022-03-24 | archive-url=https://web.archive.org/web/20220324055635/https://worldpopulationreview.com/states | url-status=live }}</ref>

Alabama [[ABŞ ştat quşlarının siyahısı|ştat quşunun]] şərəfinə ''[[Sarı ağacdələn]] ştatı'' ləqəbini almışdı. Alabama həmçinin "[[Diksi]]nin qəlbi" və "Pambıq ştatı" adı ilə də tanınır. [[ABŞ ştat ağaclarının siyahısı|Ştat ağacı]] [[uzunyarpaq şam]] və [[ABŞ ştat çiçəklərinin siyahısı|ştat çiçəyi]] [[kameliya]]dır. Alabamanın paytaxtı [[Montqomeri (Alabama)|Montqomeridir]] və əhalisinə və ərazisinə görə ən böyük şəhəri [[Hantsvill (Alabama)|Hantsvilldir]].<ref name="al.com">{{Cite web|date=12 avqust 2021|title=Huntsville rockets past Birmingham in Census, now Alabama's largest city|url=https://www.al.com/news/2021/08/huntsville-rockets-past-birmingham-in-2020-census-now-alabamas-largest-city.html|access-date=12 avqust 2021|website=al|language=en|archive-date=12 avqust 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210812230342/https://www.al.com/news/2021/08/huntsville-rockets-past-birmingham-in-2020-census-now-alabamas-largest-city.html|url-status=live}}</ref> Ən qədim şəhəri 1702-ci ildə [[Amerikanın fransız kolonizasiyası|fransız kolonistləri]] ([[Alabamanın kreol əhalisi|Alabama kreolları]]) tərəfindən [[Fransız Luizianası]]nın paytaxatı olaraq əsası qoyulmuş [[Mobil (Alabama)|Mobildir]].<ref name="pelican">{{cite book|last=Thomason|first=Michael|title=Mobile: The New History of Alabama's First City|year=2001|publisher=University of Alabama Press|location=Tuscaloosa|isbn=978-0-8173-1065-3|pages=2–21}}</ref><ref name="meltonmclaurin">{{cite book |title=Mobile the life and times of a great Southern city|author=Melton McLaurin, Michael Thomason|year=1981|edition=1st|publisher=Windsor Publications|location=United States of America|pages=12, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 24, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 41. 42, 43, 44, 45, 46, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 88, 92, 105, 119, 120, 123}}</ref> [[Birminqem metropoliten ərazisi|Böyük Birminqem]] Alabamanın ən böyük metropoliten ərazisi və onun iqtisadi mərkəzidir.<ref>{{Cite web|url=https://www.alabamanewscenter.com/2018/08/31/alabamas-largest-county-looks-to-continue-economic-development-momentum/|title=Alabama's largest county looks to continue economic development momentum|date=31 avqust 2018|access-date=21 sentyabr 2020|archive-date=21 oktyabr 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201021223215/https://alabamanewscenter.com/2018/08/31/alabamas-largest-county-looks-to-continue-economic-development-momentum/|url-status=live}}</ref>

Əvvəlcə bir çox yerli qəbilələrin yaşadığı indiki Alabama fransızlar XVIII əsrin əvvəllərində onu əldə edənə qədər XVI əsrdən başlayaraq İspan ərazisi idi. 1763-cü ildə İngilislər [[ABŞ İstiqlal müharibəsi]]ndə onu itirənə qədər ərazini ələ keçirdilər. İspaniya Mobili 1813-cü ilə qədər [[İspan Qərbi Floridası]]nın bir hissəsi olaraq saxladı. 1819-cu ilin dekabrında Alabama ştat kimi tanındı. Antebellum dövründə Alabama əsas [[ABŞ-də pambıqçılıq|pambıq istehsalçısı]] idi və [[Afroamerikalılar|afroamerikalı]] [[ABŞ-də köləlik|qul]] əməyindən geniş istifadə edilirdi. 1861-ci ildə ştat ABŞ-dən ayrılaraq ilk paytaxtı Montqomeri olan [[Amerika Konfederativ Ştatları]]nın bir hissəsi oldu və 1868-ci ildə yenidən İttifaqa qoşuldu. [[ABŞ Vətəndaş müharibəsi]]ndən sonra, [[kənd təsərrüfatı]] və bəzi [[əmtəə bitkisi|əmtəə bitkiləri]] ştat iqtisadiyyatının əsas hərəkətverici qüvvəsi olduğu üçün Alabama onilliklər boyunca iqtisadi çətinliklərlə üzləşəcəkdi. Digər keçmiş kölə ştatları kimi Alabama qanunvericiləri XIX əsrin sonundan 1960-cı illərə qədər [[Cim Krou qanunları]]nı tətbiq etdilər. [[Selmadan Montqomeriyə yürüşlər|Selmadan Montqomeriyə yürüş]] kimi yüksək səviyyəli tədbirlər 1950-ci və 1960-cı illərdə ştatı [[vətəndaş hüquqları hərəkatı]]nın əsas mərkəzinə çevirdi.

[[İkinci Dünya müharibəsi]] dövründə və bundan sonra ştat iqtisadiyyatı yeni sənaye sahələri ilə [[İqtisadiyyatın şaxələndirilməsi|şaxələndirildikcə]] Albama inkişaf etdi. [[NASA]]-nın [[Hantsvill (Alabama)|Hantsvilldəki]] [[Marşal Kosmik Uçuş Mərkəzi]] [[aerokosmika sənayesi]]ni inkişaf etdirməklə XX əsrin ortalarından sonlarına qədər Alabama ştatının iqtisadi inkişafına kömək etdi. XXI əsrdə Alabama iqtisadiyyatı avtomobil, maliyyə, turizm, istehsal, aerokosmik, mineral hasilatı, səhiyyə, təhsil, pərakəndə satış və texnologiyaya əsaslanır.<ref name="alaindustrial">{{cite web |url=http://www2.dir.alabama.gov/projections/Occupational/Proj2018/Statewide/alabama2008_2018.pdf |title=Alabama Occupational Projections 2008–2018 |website=Alabama Department of Industrial Relations |publisher=State of Alabama |accessdate=22 sentyabr 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130117053325/http://www2.dir.alabama.gov/projections/Occupational/Proj2018/Statewide/alabama2008_2018.pdf |archivedate=17 yanvar 2013 }}</ref>

Ştatın coğrafiyası müxtəlifdir, şimalda dağlıq [[Tennessi vadisi]] və cənubda tarixən əhəmiyyətli bir liman olan [[Mobil körfəzi]] üstünlük təşkil edir. Siyasi baxımdan, [[Dərin Cənub]]un bir hissəsi olaraq, Alabama əsasən [[ABŞ-də mühafizəkarlıq|mühafizəkar]] bir ştatdır və [[Cənubi ABŞ mədəniyyəti|Cənub mədəniyyəti]] ilə tanınır. Alabama daxilində [[Amerika futbolu]], xüsusən [[Kollec futbolu|kollec]] səviyyəsində ştat mədəniyyətinin əsas hissəsidir.

== Etimologiya ==
[[Alabama çayı]] və ştatın Avropa-Amerika adlandırılması çayın yuxarı axarlarında [[Kusa çayı]] ilə [[Tallapusa çayı]]nın [[Suqovuşan|qovuşmasından]] bir qədər aşağıda yaşayan [[Muskoke dili|Muskoke dilli qəbilə]] olan [[Alabamalar]]ın adından qaynaqlanır.<ref name="Read">{{Cite book|last=Read |first=William A. |title=Indian Place Names in Alabama |url=https://archive.org/details/indianplacenames0000read |year=1984 |publisher=University of Alabama Press |isbn=978-0-8173-0231-3 |oclc=10724679}}</ref> [[Alabama dili]]ndə Alabama nəslindən olan bir insan üçün söz ''Albaamo''dur (bəzi dialektlərdə ''Albaama'' və ya ''Albàamo''; cəm halı ''Albaamaha'').<ref>{{Cite book |authors=Sylestine, Cora; Hardy; Heather; and [[Timothy Montler|Montler, Timothy]] |title=Dictionary of the Alabama Language |publisher=University of Texas Press |location=Austin |year=1993 |isbn=978-0-292-73077-9 |url=http://www.ling.unt.edu/~montler/Alabama/ |oclc=26590560 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081024054330/http://www.ling.unt.edu/~montler/Alabama/ |archivedate=24 oktyabr 2008 |df=dmy-all }}</ref> Bu sözün yazılışı tarixi mənbələrdə əhəmiyyətli dərəcədə dəyişir.<ref name="ADAH1"/> İlk istifadəsi 1540-cı ildə [[Ernando de Soto (konkistador)|Ernando de Soto]] ekspedisiyasının üç hesabında görünür : [[İnka Qarsilaso de la Veqa|Qarsilaso de la Veqa]] ''Alibamo'' sözündən istifadə edirdi, Elvas Cəngavəri və Rodriqo Ranjel isə müvafiq olaraq ''Alibamu'' və ''Limamu'' sözlərini bu terminin [[transliterasiya]]sında yazıblar.<ref name="ADAH1"/> Hələ 1702-ci ildə fransızlar tayfanı {{lang|fr|Alibamon}} adlandırırdılar, fransız xəritələrində çayı ''Rivière des Alibamons'' kimi təyin edirdilər.<ref name="Read"/> Adın digər yazılışlarına ''Alibamu'', ''Alabamo'', ''Albama'', ''Alebamon'', ''Alibama'', ''Alibamou'', ''Alabamu'', ''Allibamou''<ref name="ADAH1"/><ref name="Wills">{{Cite book |last=Wills |first=Charles A. |title=A Historical Album of Alabama |year=1995 |publisher=The Millbrook Press |isbn=978-1-56294-591-6 |oclc=32242468 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/historicalalbumo0000will_y2e2}}</ref><ref name="Griffith">{{Cite book |last=Griffith |first=Lucille |title=Alabama: A Documentary History to 1900|url=https://archive.org/details/alabamadocumenta0000grif |year=1972 |publisher=University of Alabama Press|isbn=978-0-8173-0371-6 |oclc=17530914}}</ref> və bəlkə də ''Alabahmu'' daxildir. ABŞ-də [[hindi dilləri]]ndən törəmiş ştat adlarının istifadəsi geniş yayılmışdır; təxminən 26 ştatın yerli Amerika mənşəli adı var.<ref name="Weiss">{{Cite book |last=Weiss |first=Sonia |title=The Complete Idiot's Guide to Baby Names |year=1999 |publisher=Macmillan USA |isbn=978-0-02-863367-1 |oclc=222611214 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/completeidiotsgu00weis_0}}</ref>

Mənbələr sözün mənası ilə bağlı fikir ayrılığına malikdirlər. Bəzi alimlər bu sözün Çokto dilində ''alba'' ('bitkilər' və ya 'alaq otları' mənasını verir) və ''amo'' ('kəsmək', 'bəzəmək' və ya 'toplamaq' mənasını verir) sözlərindən əmələ gəldiyini irəli sürürlər.<ref name="ADAH1"/><ref name="Rogers">{{Cite book |last=Rogers |first=William W.|author2=Robert D. Ward|author3=Leah R. Atkins|author4=Wayne Flynt |title=Alabama: the History of a Deep South State |year=1994 |publisher=University of Alabama Press |isbn=978-0-8173-0712-7 |oclc=28634588}}</ref><ref name="Swanton1">{{Cite journal |last=Swanton |first=John R. |author-link=John R. Swanton |year=1953 |title=The Indian Tribes of North America |journal=Bureau of American Ethnology Bulletin |volume=145 |pages=153–174 |url=http://www.hiddenhistory.com/PAGE3/swsts/alabam-1.htm |access-date=2 avqust 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070804025900/http://www.hiddenhistory.com/PAGE3/swsts/alabam-1.htm |archive-date=4 avqust 2007 |url-status=live |hdl=2027/mdp.39015005395804}}</ref> Mənası 'kolluq təmizləyənlər'<ref name="Rogers"/> və ya 'ot toplayanlar'<ref name="Swanton1"/><ref name="Swanton2">{{Cite journal |last=Swanton |first=John R. |author-link=John R. Swanton |year=1937 |title=Review of Read, Indian Place Names of Alabama|journal=American Speech|pages=212–215|issue=3 |doi=10.2307/452431 |volume=12 |jstor=452431|issn=0003-1283}}</ref> ola bilər, becərilməsi üçün torpağın təmizlənməsi<ref name="Wills"/> və ya dərman bitkilərinin toplanması<ref name="Swanton2"/> nəzərdə tutulur. Ştatda bir çox [[Alabamada hindi mənşəli yer adlarının siyahısı|hindi mənşəli yer adları]] var.<ref>{{cite web |url=http://www.archives.alabama.gov/tours/Previsit_Indian.pdf |title=Southeastern Indian Place Names in what is now Alabama |year=1994 |website=Indian Place Names in Alabama |author=William A. Read |publisher=Alabama Department of Archives and History |access-date=3 oktyabr 2011|archive-date=1 oktyabr 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111001052323/http://www.archives.alabama.gov/tours/Previsit_Indian.pdf |url-status=live}}</ref><ref>{{cite book |title=Native American placenames of the United States |last=Bright |first=William |year=2004 |publisher=University of Oklahoma Press |isbn=978-0-8061-3576-2 |pages=29–559 |url=https://books.google.com/books?id=5XfxzCm1qa4C|access-date=29 oktyabr 2015 |archive-date=17 iyun 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160617172237/https://books.google.com/books?id=5XfxzCm1qa4C |url-status=live}}</ref> Bununla belə, Alabama dilində müvafiq oxşar sözlər yoxdur.

''Jacksonville Republican'' qəzaetində 1842-ci ildə dərc edilən məqalə, 'Burada Dinlənirik' mənası verdiyini önə sürdü.<ref name="ADAH1"/> Bu anlayış 1850-ci illərdə [[Alexander Bofort Mik]]in yazıları vasitəsilə populyarlaşdı.<ref name="ADAH1"/> Muskoq dilləri üzrə mütəxəssislər belə bir tərcüməni dəstəkləmək üçün heç bir dəlil tapmadılar.<ref name="Read"/><ref name="ADAH1"/>

== Tarix ==
{{əsas|Alabama tarixi}}

=== Avropalılardan əvvəlki məskunlar ===
[[Fayl:Moundville Archaeological Site Alabama.jpg|thumb|left|Heyl qraflığındakı [[Maundvil Arxeoloji Parkı]]. 1000–1450-ci illərdə [[Missisipi mədəniyyəti]]nə aid hindular tərəfindən zəbt edilmişdir.]]

Müxtəlif mədəniyyətlərə malik [[aborigenlər]] Avropa müstəmləkəçiliyinin gəlişindən əvvəl minlərlə il ərzində ərazidə yaşamışdılar. [[Ohayo çayı]] boyunca şimal-şərq tayfaları ilə ticarət kurqanlar dövründə (e.ə. 1000 –700-ci illər) başladı və [[Şimali Amerikanın kolonizasiyası|avropalılarla əlaqəyə]] qədər davam etdi.<ref name="NewYorkTimesAlmanac">{{cite news |url=http://travel2.nytimes.com/2004/07/15/travel/NYT_ALMANAC_US_ALABAMA.html |title=Alabama |date=11 avqust 2006 |work=The New York Times Almanac 2004 |access-date=23 sentyabr 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131016195242/http://travel2.nytimes.com/2004/07/15/travel/NYT_ALMANAC_US_ALABAMA.html |archive-date=16 oktyabr 2013 |url-status=dead}}</ref>

Aqrar [[Mississipi mədəniyyəti]] 1000-ci ildən 1600-cü ilə qədər ştatın böyük hissəsini əhatə edirdi, onun əsas mərkəzlərindən biri Alabama ştatının [[Maundvill (Alabama)|Maundvill]] şəhərindəki indiki [[Maundvil Arxeoloji Parkı]]nın yerində tikilmişdi.<ref>{{Cite book |last= Welch |first= Paul D. |title= Moundville's Economy |url= https://archive.org/details/moundvillesecono0000welc |publisher= University of Alabama Press |year= 1991 |isbn= 978-0-8173-0512-3 |oclc= 21330955}}</ref><ref>{{Cite book |last= Walthall |first= John A. |title= Prehistoric Indians of the Southeast-Archaeology of Alabama and the Middle South |publisher= University of Alabama Press |year= 1990 |isbn= 978-0-8173-0552-9 |oclc= 26656858}}</ref> Bu, mədəniyyətin mərkəzi olan indiki [[İllinoys]] ştatındakı [[Kahokiya]]dan sonra klassik Orta Missisipi dövrünün ikinci ən böyük kompleksidir. Maundvilldə [[Arxeologiya|arxeoloji]] qazıntılardan əldə edilən [[artefakt]]ların təhlili alimlərin [[Cənub-Şərqi Mərasim Kompleksi]]nin (CŞMK) xüsusiyyətlərini formalaşdırmasının əsasını təşkil edirdi.<ref>{{Cite book |last= Townsend |first= Richard F. |title= Hero, Hawk, and Open Hand |publisher= Yale University Press |year= 2004 |isbn= 978-0-300-10601-5 |oclc= 56633574 |title-link= Hero, Hawk, and Open Hand}}</ref> Məşhur inancın əksinə olaraq, CŞMK-nın  [[Mezoamerika]] mədəniyyəti ilə birbaşa əlaqəsi yoxdur, müstəqil şəkildə inkişaf edib. Mərasim Kompleksi Missisipi xalqlarının dininin əsas komponentini təmsil edir; onların dinini başa düşmək üçün əsas vasitələrdən biridir.<ref>{{Cite book|editor= F. Kent Reilly |editor2= James Garber |title= Ancient Objects and Sacred Realms |publisher= University of Texas Press |year= 2004 |isbn= 978-0-292-71347-5 |others=Foreword by Vincas P. Steponaitis |oclc= 70335213 |title-link= Ancient Objects and Sacred Realms}}</ref>

Avropalılarla əlaqə zamanı indiki Alabamada yaşayan yerli Amerika xalqının tarixi qəbilələri arasında [[İrokez dilləri|İrokez dilli]] xalq olan [[Çerokilər|Çeroki]]; və [[Krik dili|Muskoqi dilli]] Alabama (Alibamu), [[Çikasolar|Çikosa]], [[Çoktolar|Çokto]], Krik və [[Kosatilər|Koasati]] qəbilələri var idi.<ref>{{cite web |url=http://www.accessgenealogy.com/native/alabama/ |title=Alabama Indian Tribes |access-date=23 sentyabr 2006 |year=2006 |website=Indian Tribal Records |publisher=AccessGenealogy.com |archive-url=https://archive.today/20061012073735/http://www.accessgenealogy.com/native/alabama/ |archive-date=12 oktyabr 2006 |url-status=live}}</ref> Eyni böyük dil ailəsinin bir hissəsi olsa da, [[Muskoqlar|Muskoqi tayfaları]] fərqli mədəniyyətlər və dillər inkişaf etdirdilər.

=== Avropalıların məskunlaşması ===
{{Əsas|Yeni Fransa|Fransız Luizianası|Fransız-hindu müharibəsi|Paris müqaviləsi (1763)|Yeni İspaniya|İspan Luizianası|Qərbi Florida|Hindi rezervi (1763)|ABŞ İstiqlal müharibəsi|Paris sülh müqaviləsi (1783)|İspan Qərbi Floridası|Seminol müharibəsi|Adams-Onis müqaviləsi|Qərbi Florida Respublikası|Missisipi Ərazisi}}

İspanlar XVII əsrdə Şimali Amerikanı kəşf edərkən Alabamaya çatan ilk avropalılar idi. Ernando de Sotonun ekspedisiyası 1540-cı ildə [[Mabila]] və ştatın digər yerlərindən keçdi. 160 ildən çox keçəndən sonra fransızlar 1702-ci ildə [[Qədim Mobil]]də bölgənin ilk Avropa qəsəbəsini qurdular.<ref name="US50">{{cite web |url=http://www.theus50.com/alabama/ |title=Alabama State History |access-date=23 sentyabr 2006 |publisher=theUS50.com |archive-url=https://web.archive.org/web/20060825052401/http://www.theus50.com/alabama/ |archive-date=25 avqust 2006 |url-status=live}}</ref> Şəhər 1711-ci ildə Mobilin indiki yerinə köçürülmüşdür. Bu ərazi 1702-ci ildən 1763-cü ilə qədər [[Fransız Luizianası]]nın bir hissəsi kimi fransızlar tərəfindən iddia edilmişdi.<ref name=alahisttmln/>

[[Yeddiillik müharibə]]də fransızlar ingilislərə uduzduqdan sonra o, 1763-cü ildən 1783-cü ilə qədər Britaniyanın [[Qərbi Florida]] əyalətinin bir hissəsi oldu. [[ABŞ İstiqlal müharibəsi]]ndə ABŞ-nin qələbəsindən sonra ərazi ABŞ və İspaniya arasında bölündü. Sonuncu 1783-cü ildən 1813-cü il aprelin 13-də Mobildəki İspan qarnizonunun ABŞ qüvvələrinə təslim olmasına qədər bu qərb ərazisinə nəzarəti saxladı.<ref name=alahisttmln>{{cite web |title=Alabama History Timeline |url=http://www.archives.alabama.gov/timeline/al1801.html |publisher=Alabama Department of Archives and History |access-date=27 iyul 2013 |archive-date=18 iyun 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160618035649/http://www.archives.alabama.gov/timeline/al1801.html |url-status=live}}</ref><ref name="annexed1">{{cite book |last=Thomason |first=Michael |title=Mobile: The New History of Alabama's First City|year=2001 |publisher=University of Alabama Press|location=Tuscaloosa|isbn=978-0-8173-1065-3|page=61}}</ref>

İnqilab dövründə [[Britaniya imperiyası|Britaniya monarxiyasına]] [[Loyalistlər (AB)Ş|sadiq]] olan Tomas Bassett Mobildən kənarda ştatda ilk ağdərili köçkünlərdən biri idi. O, 1770-ci illərin əvvəllərində [[Tombiqbi rayonu]]nda məskunlaşdı.<ref>{{cite web |url=http://www.archives.state.al.us/aha/markers/washington.html |title=Alabama Historical Association Marker Program: Washington County |publisher=Archives.state.al.us |access-date=1 iyun 2011 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110822222441/http://www.archives.state.al.us/aha/markers/washington.html |archive-date=22 avqust 2011}}</ref> Bölgənin sərhədləri təxminən [[Tombiqbi çayı]]ndan bir neçə mil məsafədə olan ərazi ilə məhdudlaşırdı və bugünkü [[Klark qraflığı (Alabama)|Klark qraflığının]] cənubunu, [[Mobil qraflığı (Alabama)|Mobil qraflığının]] ən şimalını və [[Vaşinqton qraflığı (Alabama)|Vaşinqton qraflığının]] çox hissəsini əhatə edirdi.<ref name="oldsw">{{cite book |title=The Old Southwest 1795–1830: Frontiers in Conflict |last=Clark |first=Thomas D. |author2=John D. W. Guice |year=1989 |publisher=University of New Mexico Press |location=Albuquerque |isbn=978-0-8061-2836-8 |pages=44–65, 210–257}}</ref><ref name="colonial mobile">{{cite book |title=Colonial Mobile: An Historical Study of the Alabama-Tombigbee Basin and the Old South West from the Discovery of the Spiritu Sancto in 1519 until the Demolition of Fort Charlotte in 1821 |url=https://archive.org/details/colonialmobilea01hamigoog |last=Hamilton |first=Peter Joseph |year=1910 |publisher=Hougthon Mifflin |location=Boston |oclc=49073155 |pages=[https://archive.org/details/colonialmobilea01hamigoog/page/n361 241]–244}}</ref>

İndiki [[Bolduin qraflığı (Alabama)|Bolduin]] və Mobil qraflıqları 1783-cü ildə [[İspan Qərbi Floridası]]nın, 1810-cu ildə müstəqil [[Qərbi Florida Respublikası]]nın bir hissəsi oldu və nəhayət 1812-ci ildə [[Missisipi Ərazisi]]nə əlavə edildi. İndi Alabamanın şimal üçdə iki hissəsi olan ərazilərin əksəriyyəti Britaniya müstəmləkəsi dövründən başlayaraq [[Yazu torpaqları]] kimi tanınırdı. 1767-ci ildən etibarən [[Corciya Əyaləti]] tərəfindən iddia edildi. İnqilab Müharibəsindən sonra, güclü mübahisələrə baxmayaraq, Corciyanın bir hissəsi olaraq qaldı.<ref>{{cite book |last=Cadle |first=Farris W |title=Georgia Land Surveying History and Law|year=1991 |publisher=University of Georgia Press|location=Athens, Ga.}}</ref><ref name="pickett">{{cite book |last=Pickett |first=Albert James |title=History of Alabama and incidentally of Georgia and Mississippi, from the earliest period|url=https://archive.org/details/historyalabamaa00pickgoog |year=1851 |publisher=Walker and James|location=Charleston|pages=[https://archive.org/details/historyalabamaa00pickgoog/page/n432 408]–428}}</ref>

Mobil və Yazu torpaqlarının ətrafındakı ərazilər istisna olmaqla, indi Alabamanın aşağı üçdə biri olan ərazi 1798-ci ildə təşkil edilərkən Missisipi  Ərazisinin bir hissəsi idi. Yazu torpaqları 1804-cü ildə [[Yazu torpaq qalmaqalı]]ndan sonra əraziyə əlavə edildi.<ref name="pickett"/><ref>{{cite web |title=The Pine Barrens Speculation and Yazoo Land Fraud |url=http://www.aboutnorthgeorgia.com/ang/The_Pine_Barrens_Speculation_and_Yazoo_Land_Fraud |publisher=About North Georgia |access-date=27 iyul 2013 |archive-date=3 noyabr 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131103193838/http://www.aboutnorthgeorgia.com/ang/The_Pine_Barrens_Speculation_and_Yazoo_Land_Fraud |url-status=dead }}</ref> İspaniya 1819-cu ildə [[Adams-Onis müqaviləsi]] ilə onu rəsmi olaraq ABŞ-yə verənə qədər sahilyanı qraflıqlara çevriləcək keçmiş İspan Qərbi Floridası ərazisi üzərində iddiasını saxladı.<ref name="annexed1"/>

=== XIX əsr ===
{{Əsas|Orqanik akt#Orqanik aktların siyahısı|Alabama Ərazisi|İttifaqa qəbul|İttifaqa qəbul tarixinə görə ABŞ ştatlarının siyahısı}}
[[Fayl:Mississippiterritory.PNG|thumb|upright=0.9]]

1817-ci il dekabrın 10-da Missisipi ştatlığa qəbul edilməzdən əvvəl ərazinin daha seyrək məskunlaşmış şərq yarısı ayrıldı və  [[Alabama Ərazisi]] adlandırıldı. [[ABŞ Konqresi]] 3 mart 1817-ci ildə Alabama Ərazisini yaratdı. İndi tərk edilmiş [[Sent-Stivens (Alabama)|Sent-Stivens]] 1817-ci ildən 1819-cu ilə qədər ştat paytaxtı kimi fəaliyyət göstərmişdi.<ref name="eoaststephens">{{cite web |url=http://www.encyclopediaofalabama.org/face/Article.jsp?id=h-1674 |title=Old St. Stephens |website=Encyclopedia of Alabama |publisher=Auburn University |access-date=21 iyun 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110726152101/http://www.encyclopediaofalabama.org/face/Article.jsp?id=h-1674 |archive-date=26 iyul 2011 |url-status=dead}}</ref>

Alabama 14 dekabr 1819-cu ildə 22-ci ştat olaraq qəbul edildi, Konqres ilk [[Müəssislər Məclisi]]nin keçiriləcəyi yer olaraq [[Hantsvill (Alabama)|Hantsvilli]] seçdi. 5 iyul - 2 avqust 1819-cu il tarixlərində nümayəndələr yeni ştat konstitusiyasını hazırlamaq üçün toplaşdılar. Hantsvill 1819-cu ildən 1820-ci ilə kimi hökumətin mərkəzi [[Dallas qraflığı (Alabama)|Dallas qraflığındaki]] [[Kahaba (Alabama)|Kahabaya]] köçənə qədər müvəqqəti paytaxt kimi xidmət etmişdir.<ref>{{cite web |title=Huntsville |url=http://www.encyclopediaofalabama.org/face/Article.jsp?id=h-2498 |website=The Encyclopedia of Alabama |publisher=Alabama Humanities Foundation |access-date=22 yanvar 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130122065945/http://www.encyclopediaofalabama.org/face/Article.jsp?id=h-2498 |archive-date=22 yanvar 2013 |url-status=dead}}</ref>

İndi [[kabus şəhər]] olan [[Kahaba (Alabama)|Kahaba]] 1820-ci ildən 1825-ci ilə qədər ilk daimi ştat paytaxtı idi.<ref name="Cahaw">{{cite web |title=Old Cahawba, Alabama's first state capital, 1820 to 1826 |website=Old Cahawba: A Cahawba Advisory Committee Project |url=http://www.cahawba.com/ |access-date=22 sentyabr 2012 |archive-date=21 avqust 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120821130209/http://www.cahawba.com/ |url-status=live}}</ref> Ştat İttifaqa qəbul edildikdə [[Alabama qızdırması]] torpaq hərisliyi davam edirdi, köçkünlər və torpaq möhtəkirləri pambıq əkilməsi üçün əlverişli münbit torpaqlardan faydalanmaq üçün ştata axışırdılar.<ref name="fever">{{cite web |url=http://www.encyclopediaofalabama.org/face/Article.jsp?id=h-3155 |title=Alabama Fever |author=LeeAnna Keith |date=13 oktyabr 2011 |website=Encyclopedia of Alabama |publisher=Auburn University |access-date=22 sentyabr 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130117053816/http://www.encyclopediaofalabama.org/face/Article.jsp?id=h-3155 |archive-date=17 yanvar 2013 |url-status=dead}}</ref><ref name="adahtalafvr">{{cite web |url=http://www.alabamaheritage.com/vault/kingcotton.htm |title=Alabama Fever |website=Alabama Department of Archives and History |publisher=State of Alabama |access-date=22 sentyabr 2012 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130117053326/http://www.alabamaheritage.com/vault/kingcotton.htm |archive-date=17 yanvar 2013}}</ref> 1820-ci və 1830-cu illərdə sərhədin bir hissəsi olan konstitusiya ağ kişilər üçün ümumi seçki hüququnu təmin etdi.<ref name="SSpaces"/>

[[Fayl:Thornhill 01.jpg|thumb|right|Əsas ev, 1833-cü ildə Qrin qraflığında [[Tornhill (Forkland, Alabama)|Tornhill]]də tikilmişdir. Bu, keçmiş [[Qara Kəmər (Alabama)|Qara Kəmər]] plantasiyasıdır.]]
[[Alabamadakı plantasiyaların siyahısı|Alabamada pambıq plantasiyaları]] genişləndikcə [[Yuxarı Cənub]]dan olan Cənub-Şərqi əkinçilər və tacirlər özləri ilə [[Alabamada köləliyin tarixi|qul]] gətirirdilər. Mərkəzi [[Qara Kəmər (Alabama)|Qara Kəmər]]in iqtisadiyyatı (adını qara, məhsuldar torpağına görə almışdır) sahiblərinin sərvəti əsasən qul əməyindən istifadə edilən böyük pambıq [[Cənubi ABŞ-nin plantasiya kompleksləri|plantasiyaları]] ətrafında qurulmuşdu.<ref name="SSpaces"/> Ərazi həm də [[dolanışıq kənd təsərrüfatı|dolanışıq üçün fermerlərə]] çevrilmiş bir çox yoxsul, hüquqlarından məhrum insanları özünə cəlb edirdi. Alabamanın 1810-cu ildə təxmini əhalisi 10.000 nəfərdən az idi, lakin 1830-cu ilə qədər bu rəqəm artaraq 300.000 nəfərdən çox oldu.<ref name="fever"/> Yerli Amerika qəbilələrinin çoxu 1830-cu ildə Konqres tərəfindən [[Hindilərin sürgün aktı]]nın qəbulundan bir neçə il sonra ştatdan [[Hindilərin sürgünü|tamamilə çıxarıldı]].<ref name="ala">{{cite web |url=http://www.encyclopediaofalabama.org/face/Article.jsp?id=h-1598 |title=Alabama |author=Wayne Flynt |date=9 iyul 2008 |website=Encyclopedia of Alabama |publisher=Auburn University |access-date=22 sentyabr 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120906010441/http://www.encyclopediaofalabama.org/face/Article.jsp?id=h-1598 |archive-date=6 sentyabr 2012 |url-status=dead}}</ref>

1826-cı ildən 1846-cı ilə qədər [[Taskalusa (Alabama)|Taskalusa]] Alabamanın paytaxtı olub. 30 yanvar 1846-cı ildə Alabama qanunverici orqanı paytaxtın Tuskalusadan Montqomeriyə köçürülməsi üçün səsvermə keçirdiyini elan etdi. Yeni paytaxtda ilk qanunvericilik iclası 1847-ci ilin dekabrında toplandı.<ref name="capitols">{{cite web |url=http://www.archives.state.al.us/capital/capitals.html |title=Capitals of Alabama |website=Alabama Department of Archives and History |access-date=8 iyul 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110716220255/http://www.archives.state.al.us/capital/capitals.html |archive-date=16 iyul 2011 |url-status=live}}</ref> [[Filadelfiya]]dan olan [[Stiven Dekatur Button]]un rəhbərliyi altında yeni kapitol binası tikildi. Birinci tikili 1849-cu ildə yandı, lakin 1851-ci ildə eyni yerdə yenidən tikildi. Montqomeridəki bu ikinci kapitol binası bu günə qədər qalır. O, Men ştatının [[Ekseter (Men)|Ekseter]] şəhərindən olan Baraxias Holt tərəfindən hazırlanmışdır.<ref name="alcatalog">{{cite book |last= Gamble |first=Robert|year =1987 |title =The Alabama Catalog: A Guide to the Early Architecture of the State|url= https://archive.org/details/alabamacataloghi0000gamb |pages=[https://archive.org/details/alabamacataloghi0000gamb/page/144 144], 323–324 |publisher =University of Alabama Press|location = University, AL|isbn =978-0-8173-0148-4}}</ref><ref name="alarchitecture">{{cite book |last =Bowsher |first =Alice Meriwether|year =2001 |title =Alabama Architecture|pages=90–91 |publisher =University of Alabama Press|location = Tuscaloosa|isbn =978-0-8173-1081-3}}</ref>

==== Vətəndaş müharibəsi və Yenidənqurma ====
{{Əsas|Sesessiya fərmanı|Amerika Konfederativ Ştatları|Alabama ABŞ vətəndaş müharibəsi dövründə}}

1860-cı ilə qədər əhalinin sayı 964.201 nəfərə yüksəldi, onlardan təxminən yarısı, 435.080 nəfəri qul kimi saxlanılan afroamerikalılar, 2.690 nəfəri isə [[azad rəngli insanlar]] idi.<ref name="adahtmln">{{cite web |url=http://www.archives.alabama.gov/timeline/al1801.html |title=Alabama History Timeline |website=Alabama Department of Archives and History |publisher=State of Alabama |access-date=22 sentyabr 2012 |archive-date=18 iyun 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160618035649/http://www.archives.alabama.gov/timeline/al1801.html |url-status=live}}</ref> 11 yanvar 1861-ci ildə Alabama [[İttifaq (ABŞ)|İttifaqdan]] [[ABŞ-də sesessiya|ayrıldığını]] elan etdi. Bir neçə gün müstəqil respublika olaraq qaldıqdan sonra [[Amerika Konfederativ Ştatları]]na qoşuldu. Konfederasiyanın paytaxtı əvvəlcə Montqomeri idi. Alabama ABŞ Vətəndaş Müharibəsində ciddi şəkildə [[Alabamada ABŞ vətəndaş müharibəsi|iştirak edirdi]]. Ştatda nisbətən az döyüşlər aparılsa da, Alabama müharibə cəhdlərinə təxminən 120.000 əsgər verdi.

[[Fayl:Huntsville Courthouse Square 1864.jpg|thumb|left|1864-cü ildə federal qüvvələr tərəfindən tutulduqdan və işğal edildikdən sonra Hantsvilldəki Məhkəmə Meydanını işğal edən [[İttifaq Ordusu]] qoşunları]]
Alabamanın Hantsvill şəhərindən olan süvari əsgərlər bölüyü [[Natan Bedford Forrest]]in Kentukkinin [[Hopkinsvill (Kentukki)|Hopkinsvill]] şəhərindəki batalyonuna qoşuldu. Bölük qolları, yaxalıqları və köynəkləri sarı rəngli bəzəkli yeni formalar geyinirdi. Bu, onların "Sarı ağacdələn" adı ilə qarşılanmasına səbəb oldu və bu ad daha sonra Konfederasiya Ordusunda bütün Alabama qoşunlarına tətbiq edildi.<ref>[http://www.archives.state.al.us/emblems/st_bird.html Official Symbols and Emblems of Alabama, State Bird of Alabama, Yellowhammer] {{Wayback|url=http://www.archives.state.al.us/emblems/st_bird.html |date=20190102071436 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190102071436/http://www.archives.state.al.us/emblems/st_bird.html |date=2 yanvar 2019}}. Alabama State Archives</ref>

Alabama qulları 1865-ci ildə 13-cü düzəlişlə azad edildi.<ref name="HistDocs">{{cite web |url=http://www.historicaldocuments.com/13thAmendment.htm |title=13th Amendment to the U.S. Constitution: Abolition of Slavery (1865) |access-date=23 sentyabr 2006 |year=2005 |website=Historical Documents |publisher=HistoricalDocuments.com |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061031131251/http://www.historicaldocuments.com/13thAmendment.htm |archive-date=31 oktyabr 2006}}</ref> Alabama 1865-ci ilin mayında müharibənin bitməsindən 1868-ci ildə İttifaqa rəsmi şəkildə bərpa olunana qədər hərbi idarə altında idi. 1867-ci ildən 1874-cü ilə qədər ağdərili vətəndaşların əksəriyyətinin müvəqqəti olaraq səsvermə hüququndan məhrum edilməsi və azad edilmiş şəxslərin hüquqlarının verilməsi ilə bir çox afroamerikalı ştatda siyasi liderlər kimi ortaya çıxdı. Alabama bu dövrdə Konqresdə üç afroamerikalı konqresmen tərəfindən təmsil olunub: [[Ceremayya Haralson]], [[Bencamin Sterlinq Törner]] və [[Ceyms Tomas Reypyr]].<ref name="alrecnstrctn">{{cite web |url=http://www.alabamamoments.alabama.gov/sec24.html |title=Reconstruction in Alabama: A Quick Summary |website=Alabama Moments in American History |publisher=Alabama Department of Archives and History |access-date=22 sentyabr 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120913020916/http://www.alabamamoments.alabama.gov/sec24.html |archive-date=13 sentyabr 2012 |url-status=dead}}</ref>

Müharibədən sonra ştat əsasən kənd təsərrüfatına bağlı olaraq qaldı, iqtisadiyyatı pambıqla bağlı idi. Yenidənqurma zamanı ştat qanunvericiləri 1868-ci ildə ştatın ilk ictimai məktəb sistemini yaradan və qadınların hüquqlarını genişləndirən [[Alabama Konstitusiyası|yeni ştat konstitusiyasını]] ratifikasiya etdilər. Qanunvericilər çoxsaylı ictimai yol və dəmir yolu layihələrini maliyyələşdiriblər, baxmayaraq ki, bu layihələr fırıldaqçılıq və [[mənimsəmə]] iddiaları ilə üzləşib.<ref name="alrecnstrctn"/> Mütəşəkkil [[üsyançılar|üsyançı]], müqavimət qrupları azad edilmişləri və respublikaçıları sıxışdırmağa çalışdı. Qısamüddətli orijinal [[Ku Kluks Klan]]dan başqa, bunlara Solğun Üzlər, [[Ağ Kamelya Cəngavərləri]], [[Qırmızı Köynəklər (ABŞ)|Qırmızı Köynəklər]] və [[Ağ Liqa]] daxildir.<ref name="alrecnstrctn"/>

Alabamada yenidənqurma 1874-cü ildə, Demokratlar saxtakarlıq və zorakılığın üstünlük təşkil etdiyi seçkilər vasitəsilə qanunvericilik və qubernator ofisinə nəzarəti bərpa etdikdə sona çatdı. Onlar 1875-ci ildə başqa bir konstitusiya yazdılar<ref name="alrecnstrctn"/> və qanunverici orqan [[Bleyn düzəlişini]] qəbul edərək, ictimai pullarının dini məktəblərin maliyyələşdirilməsinə sərf olunmasını qadağan etdi.<ref>{{cite web |url=http://www.schoolreport.com/schoolreport/articles/blaine_7_00.htm |title=A Blaine Amendment Update (July 00) |publisher=Schoolreport.com |access-date=1 iyun 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110716014339/http://www.schoolreport.com/schoolreport/articles/blaine_7_00.htm |archive-date=16 iyul 2011 |url-status=dead}}</ref> Elə həmin il [[Seqreqasiya|irqi ayrı-seçkilik]] edən məktəbləri nəzərdə tutan qanun qəbul edildi.<ref name="jimcrowala">{{cite web |url=http://www.classroomhelp.com/till/jimcrowlaws/jimcrowalabama.html |title=Jim Crow Laws in Alabama |website=Emmett Till, It All Began with a Whistle |publisher=Classroomhelp |access-date=22 sentyabr 2012 |archive-date=26 iyun 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120626210219/http://classroomhelp.com/till/jimcrowlaws/jimcrowalabama.html |url-status=live}}</ref> Dəmir yolu sərnişin vaqonları 1891-ci ildə irqi ayrı-seçkiliyə məruz qaldı.<ref name="jimcrowala"/>

=== XX əsr ===
[[Fayl:Birmingham Alabama skyline 1915.jpg|thumb|1915-ci ildə Birminqemdə tikilən binanın konturu]]

1901-ci il yeni Alabama Konstitusiyası, seçici qeydiyyatını çətinləşdirərək, [[ABŞ-də seçki vergiləri|seçki vergisi]] və [[savadlılıq testi]] tələb etməklə, demək olar ki, bütün afroamerikalılar və yerli amerikalılar və on minlərlə yoxsul avropalı amerikalılar da daxil olmaqla əhalinin böyük bir hissəsini effektiv şəkildə [[Yenidənqurma dövründən sonra seçki hüququndan məhrumetmə|seçki hüququndan məhrum edən]] [[seçici qeydiyyatı]] üçün müddəaları ehtiva edirdi.<ref>Morgan Kousser. ''The Shaping of Southern Politics: Suffrage Restriction and the Establishment of the One-Party South'', New Haven: Yale University Press, 1974</ref> 1901-ci il konstitusiyası dövlət məktəblərinin irqi ayrı-seçkiliyi tələb edirdi. 1903-cü ilə qədər Alabamada cəmi 2980 afroamerikalı qeydə alınmışdı, baxmayaraq ki, ən azı 74.000 nəfər [[savadlııq|savadlı]] idi. Bu, 1900-cü ildə səsvermə hüququna malik olan 181.000-dən çox afroamerikalı ilə müqayisədə idi. Sonrakı onilliklərdə bu rəqəmlər daha da azaldı.<ref name="epzzsd"/> Ştat qanunverici orqanı 1950-ci illərdə ictimai obyektlərlə bağlı əlavə irqi seqreqasiya qanunları qəbul etdi: həbsxanalar 1911-ci ildə, 1915-ci ildə xəstəxanalar, 1928-ci ildə tualetlər, otellər və restoranlar və 1945-ci ildə avtobus dayanacağı gözləmə otaqları seqreqasiyaya uğradı.<ref name="jimcrowala"/>

Plantator sinfi yoxsul ağları qaraların səsverməsinin qarşısını almaq üçün bu qanunvericilik səyinə səs verməyə inandırsa da, yeni məhdudiyyətlər, əsasən, kumulyativ sorğu vergisinin tətbiq edilməsi səbəbindən onların da seçki hüququndan məhrum edilməsi ilə nəticələndi.<ref name="epzzsd"/> 1941-ci ilə qədər ağlar bu qanunlarla hüquqlarından məhrum olanların bir qədər çoxunu təşkil edirdi: 600.000 ağdərili, 520.000 afro-amerikalıya qarşı.<ref name="epzzsd">Glenn Feldman. ''The Disfranchisement Myth: Poor Whites and Suffrage Restriction in Alabama''. Athens: University of Georgia Press, 2004, p. 136.</ref> Qaradərililərin demək olar ki, hamısı səsvermə hüququnu itirmişdi. Müəyyən müddəaları ləğv etməyə müvəffəq olan çoxsaylı hüquqi çətinliklərə baxmayaraq, ştatın qanunverici orqanı seçki hüququndan məhrum etmə üçün yenilərini yaradacaqdı. Qaradərililərin siyasi sistemdən kənarlaşdırılması 1965-ci ildə vətəndaş olaraq konstitusiya hüquqlarını həyata keçirmək üçün federal mülki hüquqlar haqqında qanun qəbul edilənə qədər davam etdi.<ref>{{Cite web |url=http://www.encyclopediaofalabama.org/article/h-1248 |title=Segregation (Jim Crow) |website=Encyclopedia of Alabama|access-date=26 may 2018 |archive-date=30 may 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180530141129/http://www.encyclopediaofalabama.org/article/h-1248 |url-status=live}}</ref>

Kənd yerlərində üstünlük təşkil edən Alabama qanunverici orqanı, hüquqlarından məhrum olmuş afroamerikalılar üçün məktəbləri və xidmətləri mütəmadi olaraq az maliyyələşdirdi, lakin bu, onları vergi ödəməkdən azad etmədi.<ref name="SSpaces">{{cite journal |url= http://southernspaces.org/2004/black-belt |title= The Black Belt |access-date =23 sentyabr 2006 |date=19 aprel 2004 |journal= Southern Spaces |publisher= Emory University|doi= 10.18737/M70K6P |last1= Tullos |first1= Allen|doi-access= free |archive-date=11 yanvar 2011 |archive-url= https://web.archive.org/web/20110111023122/http://southernspaces.org/2004/black-belt |url-status= live}}</ref> Qismən Cənubi Afrikalı Amerikalılar üçün təhsilin xroniki maliyyələşdirilməsinə cavab olaraq, [[Rozenvald Fondu]] [[Rosenvald məktəbi|Rosenvald məktəbləri]] kimi tanınan binanın tikintisini maliyyələşdirməyə başladı. Alabamada bu məktəblər layihələndirilib və tikinti xərclərinin üçdə biri Rosenvald fondları tərəfindən ödənilməklə qismən maliyyələşdirilib. Fond yerli icmadan və ştatdan qalan məbləği ödəmək üçün uyğun vəsait toplamağı tələb etdi. Qara sakinlər bir çox kənd yerlərində tikilmiş bu cür məktəblər üçün uyğun vəsait təmin etmək üçün əlavə pul yığaraq, özlərinə iki dəfə vergi ödədilər. Onlar tez-tez torpaq və işçi qüvvəsi bağışlayırdılar.<ref name="rosenwaldal">{{cite web |title=The Rosenwald School Building Fund and Associated Buildings MPS |website=National Register Information System |url=https://npgallery.nps.gov/NRHP/GetAsset/NRHP/64500011_text |access-date=3 oktyabr 2012 |archive-date=2022-06-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220607152915/https://npgallery.nps.gov/NRHP/GetAsset/NRHP/64500011_text |url-status=live }}</ref>

[[Fayl:Mount Sinai School Autauga County July 2011 1.jpg|thumb|left|1919-cu ildə tamamlanan Otoqa qraflığındaki keçmiş [[Maunt-Sinay məktəbi]]. O, ştatda tikilmiş 387 [[Rozenvald məktəbi]]ndən biri idi.]]
1913-cü ildən başlayaraq Alabamada afroamerikalı uşaqlar üçün ilk 80 Rosenvald məktəbi tikildi. 1937-ci ilə qədər ştatda 387 məktəb, yeddi müəllim evi və bir neçə peşə binası tikilmişdir. Ştatda [[Rosenvald Məktəb Binası Fondu və Əlaqəli Binaların Toplu Əmlak Təqdimatı|sağ qalmış məktəb binalarının]] bir neçəsi indi [[Tarixi Yerlərin Milli Reyestri (ABŞ)|Tarixi Yerlərin Milli Reyestrində]] qeyd olunub.<ref name="rosenwaldal"/>

Davam edən irqi ayrı-seçkilik və [[Linç mühakiməsi|linçlər]], kənd təsərrüfatı depressiyası və pambıq əkinlərinin cücərməsi səbəbiylə uğursuzluğu XX əsrin əvvəllərində Alabama kəndlərindən və digər ştatlardan olan on minlərlə afroamerikalının Cənubdan [[Afroamerikalıların böyük köçü|Böyük Köçün]] bir hissəsi kimi şimal və orta qərb şəhərlərində fürsət axtarmasına səbəb oldu.<ref>{{cite book |last1=Hine |first1=Darlene |last2=Hine |first2=William |last3=Harrold |first3=Stanley |title=African Americans: A Concise History |date=2012 |publisher=Pearson Education, Inc. |location=Boston |isbn=9780205806270 |pages=[https://archive.org/details/africanamericans0000hine_i0f5/page/388 388–389] |edition=4th |url=https://archive.org/details/africanamericans0000hine_i0f5/page/388}}</ref><ref>{{Cite news |url=https://www.britannica.com/event/Great-Migration |title=Great Migration {{!}} African-American history|work=Encyclopedia Britannica |access-date=26 may 2018 |archive-date=27 may 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180527024942/https://www.britannica.com/event/Great-Migration |url-status=live}}</ref> Bu mühacirəti əks etdirən Alabamada əhalinin artım tempi (aşağıdakı "İllərə görə əhali" cədvəlinə baxın) 1910-cu ildən 1920-ci ilə qədər təxminən yarıya qədər azaldı.<ref name= "census data">{{cite web|author=Resident Population Data |url=http://2010.census.gov/2010census/data/apportionment-pop-text.php |title=Resident Population Data—2010 Census |publisher=2010.census.gov |access-date=31 yanvar 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110519131122/http://2010.census.gov/2010census/data/apportionment-pop-text.php |archive-date=19 may 2011 |url-status=dead}}</ref>

Eyni zamanda, bir çox kənd əhalisi yeni sənaye işlərində işləmək üçün Birminqem şəhərinə köçdü. Birminqem o qədər sürətli böyümə yaşadı ki, ona "Sehrli şəhər" deyilirdi.<ref>{{Cite web |url=http://www.encyclopediaofalabama.org/article/h-1421 |title=Birmingham {{!}} Encyclopedia of Alabama |website=Encyclopedia of Alabama|access-date=26 may 2018 |archive-date=8 sentyab 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180908221815/http://www.encyclopediaofalabama.org/article/h-1421 |url-status=live}}</ref> 1920-ci ilə qədər Birminqem ABŞ-nin 36-cı ən böyük şəhəri idi.<ref>{{Cite web |url=https://www.census.gov/population/www/documentation/twps0027/tab15.txt |title=Population of the 100 Largest Urban Places: 1920 |website=United States Census Bureau|archive-url=https://web.archive.org/web/20080814041159/http://www.census.gov/population/www/documentation/twps0027/tab15.txt|archive-date=14 avqust 2008|url-status=dead}}</ref> İqtisadiyyatının əsasını ağır sənaye və mədənçilik təşkil edirdi. Onun sakinləri onilliklər ərzində ştatın qanunverici orqanında az təmsil olunmuşdular, o, hər onillik siyahıyaalmadan sonra ştat konstitusiyasının tələb etdiyi kimi, əhali dəyişikliyinə uyğun olaraq yenidən bölünməkdən imtina edirdi. Bu, 1960-cı illərin sonlarına qədər iddia və məhkəmə qərarından sonra dəyişmədi.<ref name=":0">{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=_bq9L27c4fwC&q=birmingham+alabama+underrepresented+in+the+state+legislature&pg=PA149 |title=Defending Constitutional Rights |last=Johnson |first=Frank Minis|date=2001 |publisher=University of Georgia Press|isbn=9780820322858 |access-date=8 noyabr 2020 |archive-date=31 dekabr 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211231203237/https://books.google.com/books?id=_bq9L27c4fwC&q=birmingham+alabama+underrepresented+in+the+state+legislature&pg=PA149 |url-status=live}}</ref>
{{sitat|1940-cı illərdən başlayaraq, məhkəmələr qaradərili seçicilərin səsvermə hüquqlarını tanımaq üçün ilk addımları atmağa başlayanda, Alabama qanunverici orqanı qaradərili seçicilərin hüquqlarından məhrum etmək üçün bir sıra əks addımlar atdı. Qanunvericilik qəbul edildi və seçiçiləri [bunlar əsasən ağdərili seçicilər olduğu üçün] və yerli qeydiyyatçılara seçicilərin qeydiyyatı üçün müraciət edənləri diskvalifikasiya etmək üçün daha geniş imkanlar verən konstitusiya dəyişikliyini ratifikasiya etdilər. Mobildə qaradərili vətəndaşlar [[ABŞ Konstitusiyasına on beşinci dəyişiklik|On beşinci dəyişikliyin]] pozulması olaraq bu dəyişikliyə uğurla etiraz etdilər. Qanunverici orqan həmçinin [[Taskiqi (Alabama)|Taskiqinin]] sərhədlərini qaradərililəri şəhər hüdudlarından kənarlaşdırmaq üçün nəzərdə tutulmuş 28 tərəfli fiqurda dəyişdirdi. Ali Məhkəmə yekdilliklə qərara aldı ki, bu irqi “cerrimenderinq” Konstitusiyanı pozur. 1961-ci ildə,{{Spaces}}... Alabama qanunverici orqanı da yerli seçkilər üçün nömrələnmiş yer tələbləri qoyaraq qara səsin təsirini qəsdən azaldıb.<ref name="vra">James Blacksher, Edward Still, Nick Quinton, Cullen Brown and Royal Dumas. [http://www.protectcivilrights.org/pdf/voting/AlabamaVRA.pdf ''Voting Rights in Alabama (1982–2006)''] {{Wayback|url=http://www.protectcivilrights.org/pdf/voting/AlabamaVRA.pdf |date=20200924102059 }}  {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200924102059/http://www.protectcivilrights.org/pdf/voting/AlabamaVRA.pdf |date=24 sentyabr 2020}}, Renew the VRA.org, July 2006, from discussion in Peyton McCrary, Jerome A. Gray, Edward Still, and Huey L. Perry, "Alabama" in ''Quiet Revolution in the South'', pp. 38–52, Chandler Davidson and Bernard Grofman, eds. 1994.</ref>}}

İkinci Dünya Müharibəsinin tələbləri ilə bağlı sənaye inkişafı ştata vətəndaş müharibəsindən əvvəl görünməmiş rifah səviyyəsi gətirdi.<ref name="SSpaces"/> Kəndli işçilər daha yaxşı iş yerləri və daha yüksək həyat səviyyəsi üçün ştatın ən böyük şəhərlərinə axışdılar. Bu kütləvi işçi axınının bir nümunəsi Mobildə baş verdi. 1940-1943-cü illər arasında 89.000-dən çox insan müharibə ilə əlaqəli sənayelərdə işləmək üçün bu şəhərə köçdü.<ref name="thomason2">{{cite book |last1=Thomason |first1=Michael |title=Mobile : the new history of Alabama's first city |date=2001 |publisher=University of Alabama Press |location=Tuscaloosa |isbn=0-8173-1065-7 |pages=213–217}}</ref> Ştat istehsal və xidmət bazasını inkişaf etdirdikcə pambıq və digər [[Əmtəə bitkisi|əmtəə bikiləri]] əhəmiyyətini itirdi.

1901-ci ildən 1961-ci ilə qədər ştatda kütləvi əhali dəyişikliklərinə baxmayaraq, kəndlilərin üstünlük təşkil etdiyi qanunverici orqan, ştat konstitusiyasının onillik siyahıyaalmaların nəticələrinə görə Nümayəndələr Palatasının və Senatın yerlərini əhaliyə görə yenidən bölüşdürmə tələbinə riayət etməkdən imtina etdi. Onlar kənd təsərrüfatı sahələrində siyasi və iqtisadi hakimiyyəti saxlamaq üçün köhnə nümayəndəliyə sadiq qaldılar. Nəticələrdən biri, Birminqemin sənaye və iqtisadi güc mərkəzini özündə birləşdirən [[Cefferson qraflığı (Alabama)|Cefferson qraflığının]] bütün vergi gəlirlərinin üçdə birindən çoxunu ştata verdiyi, lakin xidmətlərdə mütənasib məbləğ almaması idi. Şəhər maraqları qanunverici orqanda mütəmadi olaraq az təmsil olunurdu. 1960-cı ildə aparılan bir tədqiqat qeyd etdi ki, kəndlilərin hökmranlığı səbəbindən "ümumi ştat əhalisinin təxminən 25%-ni təşkil edən azlıq Alabama qanunverici orqanının əksəriyyətinə nəzarət edir".<ref name=":0" /><ref name="pjhwpa">{{cite web |url=http://elections.gmu.edu/Redistricting/AL.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20071017192719/http://elections.gmu.edu/Redistricting/AL.htm |archive-date=17 oktyabr 2007 |title=George Mason University, United States Election Project: Alabama Redistricting Summary. |access-date=24 oktyabr 2010 |url-status=dead}}</ref>

ABŞ Ali Məhkəməsində ''Beyker Karra qarşı'' (1962) və ''Reynolds Simsə qarşı'' (1964) məhkəmə işində məhkəmə qərar verdi ki, "[[bir səs prinsipi|bir adam, bir səs]]" prinsipi ştat qanunvericilik orqanlarının hər iki palatasının əsasını təşkil etməlidir və onların bölgələri coğrafi qraflıqlara deyil, əhaliyə əsaslanmalıdır.<ref>{{Cite web |url=http://www.encyclopediaofalabama.org/article/h-2023 |title=Reynolds v. Sims |website=Encyclopedia of Alabama|access-date=26 may 2018 |archive-date=27 m 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180527201725/http://www.encyclopediaofalabama.org/article/h-2023 |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite journal|date=1963|title=Baker V. Carr and Legislative Apportionments: A Problem of Standards|jstor=794657|journal=The Yale Law Journal|volume=72|issue=5|pages=968–1040|doi=10.2307/794657|s2cid=249552862|url=https://digitalcommons.law.yale.edu/ylj/vol72/iss5/4|access-date=26 mart 2019|archive-date=26 mar 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190326031411/https://digitalcommons.law.yale.edu/ylj/vol72/iss5/4/|url-status=live}}</ref>

Afroamerikalılar 1950-ci və 1960-cı illərdə vətəndaş hüquqları hərəkatı, o cümlədən hüquqi problemlər vasitəsilə ştatda hüquqdan məhrumetmə və seqreqasiyaya son qoymaq üçün təzyiq göstərməyə davam etdilər. 1954-cü ildə ABŞ Ali Məhkəməsi ''[[Braun Təhsil Şurasına qarşı]]'' məhkəmə işində qərar verdi ki, dövlət məktəbləri [[ABŞ-də deseqreqasiya|deseqreqasiya]] olunmalı idi, lakin Alabama tabe olmaqda gecikdi. 1960-cı illərdə Qubernator [[Corc Uolles]]in rəhbərliyi altında, Alabamanın deseqreqasiya ilə bağlı federal tələblərə əməl olunmasına müqavimət göstərdi.<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=I5JJCAAAQBAJ&q=alabama+brown+v.+board&pg=PT94 |title=Brown v. Board of Education and the Civil Rights Movement |last=Klarman |first=Michael J.|date=31 iyul 2007 |publisher=Oxford University Press|isbn=9780190294588 |access-date=8 noyabr 2020 |archive-date=20 fevral, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210220154843/https://books.google.com/books?id=I5JJCAAAQBAJ&q=alabama+brown+v.+board&pg=PT94 |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news |url=http://www.abajournal.com/magazine/article/september_2_1963_gov._wallace_halts_integration/ |title=2 sentyabr 1963: Gov. Wallace halts integration|work=ABA Journal |access-date=26 may 2018|others=Mark Curriden|archive-date=27 may 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180527023651/http://www.abajournal.com/magazine/article/september_2_1963_gov._wallace_halts_integration/|url-status=live}}</ref> Vətəndaş hüquqları hərəkatının Alabamada diqqətəlayiq hadisələri, o cümlədən [[Montqomeri avtobus xətti insidenti]] (1955-1956), 1961-ci ildə [[Azadlıq süvariləri]] və 1965-ci ildə Selmadan Montqomeriyə yürüşlər olmuşdur.<ref>{{Cite web |url=http://www.encyclopediaofalabama.org/article/s-121 |title=Civil Rights Movement in Alabama Feature |website=Encyclopedia of Alabama|access-date=26 may 2018 |archive-date=27 may 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180527201747/http://www.encyclopediaofalabama.org/article/s-121 |url-status=live}}</ref> Bunlar [[Mülki Hüquqlar Qanunu|1964-cü il Mülki Hüquqlar Aktının]] və [[Səsvermə Hüquqları Aktı|1965-ci il Səsvermə Hüquqları Aktının]] ABŞ Konqresi tərəfindən qəbul edilməsinə və qüvvəyə minməsinə töhfə verdi.<ref name="cra64">{{cite web |url=http://finduslaw.com/civil_rights_act_of_1964_cra_title_vii_equal_employment_opportunities_42_us_code_chapter_21 |title=Civil Rights Act of 1964 |publisher=Finduslaw.com |access-date=24 oktyabr 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101021141154/http://finduslaw.com/civil_rights_act_of_1964_cra_title_vii_equal_employment_opportunities_42_us_code_chapter_21 |archive-date=21 oktyabr 2010 |url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite news |url=https://www.thenation.com/article/alabama-birthplace-of-voting-rights-act-once-again-gutting-voting-rights/ |title=Alabama, Birthplace of the Voting Rights Act, Is Once Again Gutting Voting Rights |last=Berman |first=Ari|date=1 oktyabr 2015|work=The Nation |access-date=26 may 2018|issn=0027-8378 |archive-date=27 may=http://archive.fairvote.org/?page=516 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180527023747/https://www.thenation.com/article/alabama-birthplace-of-voting-rights-act-once-again-gutting-voting-rights/ |url-status=live}}</ref>

1964-cü ildə ştatlarda qanuni seqreqasiya sona çatdı, lakin Cim Krou vərdişləri məhkəmədə xüsusi etiraz edilənə qədər davam etdi.<ref name="USDOJ">{{cite web |url=http://www.usdoj.gov/kidspage/crt/voting.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20070221054512/http://www.usdoj.gov/kidspage/crt/voting.htm |archive-date=21 fevral 2007 |title=Voting Rights |access-date=23 sentyabr 2006 |date=9 yanvar 2002 |website=Civil Rights: Law and History |publisher=U.S. Department of Justice |url-status=dead}}</ref> [[The New York Times]]-a görə, 2017-ci ilə qədər Alabama ştatının afroamerikalılarının çoxu Alabama ştatının Birminqem və Montqomeri kimi şəhərlərində yaşayırdılar. Həmçinin, mərkəzi Alabama boyunca Qara Kəmər bölgəsi "əsasən afroamerikalılardan ibarət yoxsul qraflıqlara ev sahibliyi edir. Bu əyalətlərə Dallas, [[Launds qraflığı (Alabama)|Launds]], [[Marenqo qraflığı (Alabama)|Marenqo]] və [[Perri qraflığı (Alabama)|Perri]] daxildir."<ref name="NYT_2017">{{cite news |title=Alabama Senate Race Between Roy Moore and Doug Jones Ends With More Controversy |first1=Jonathan |last1=Martin |first2=Alan |last2=Blinder |date=12 dekabr 2017}}</ref>

1972-ci ildə, 1901-ci ildən bəri ilk dəfə olaraq, qanunverici orqan onillik siyahıyaalmaya əsaslanaraq Konqresin yenidən bölüşdürülməsini tamamladı. Bu, inkişaf etmiş şəhər ərazilərinə, eləcə də altmış ildən çox müddət ərzində kifayət qədər təmsil olunmayan bütün əhaliyə fayda verdi.<ref name="pjhwpa" /> Ştat nümayəndə palatası və senat dairələrinin həyata keçirilməsi üçün digər dəyişikliklər edildi.

Alabama XX əsrin sonlarından bəri bəzi dəyişikliklər etdi və nümayəndəliyi artırmaq üçün yeni səsvermə növlərindən istifadə etdi. 1980-ci illərdə çox məqsədli yenidən bölüşdürülmə işi, ''[[Dillard Krenşo qraflığına qarşı]]'' məhkəmə işi, qraflıqlar və məktəb şuraları da daxil olmaqla, 180 Alabama yurisdiksiyasının nümayəndə yerləri üçün ümumi səsverməyə etiraz etdi. Ümumi səsvermə, əksəriyyət bütün yerləri tutmağa meylli olduğu üçün bir qraflıqda hər hansı azlığın səslərini azaldıb. Afroamerikalıların ştatda əhəmiyyətli bir azlığı təşkil etmələrinə baxmayaraq, onlar geniş yurisdiksiyaların əksəriyyətində heç bir nümayəndə seçə bilmədilər.<ref name="vra" />

Bu işin həllinin bir hissəsi olaraq, Alabama ştatının beş şəhəri və qraflığı, o cümlədən, [[Çilton qraflığı (Alabama)|Çilton qraflığı]], çox yerli yurisdiksiyalarda nümayəndələrin seçilməsi üçün [[Proporsional seçki sistemi|kumulyativ səsvermə]] sistemini qəbul etdi. Bu, seçicilərin daha proporsional təmsil olunması ilə nəticələndi. Proporsional təmsilçiliyin başqa bir formasında [[Koneka qraflığı (Alabama)|Koneka qraflığı]] kimi 23 yurisdiksiya [[məhdud səsvermə]]dən istifadə edir.  1982-ci ildə məhdud səsvermə ilk dəfə Koneka qraflığında sınaqdan keçirildi. Bu sistemlərin birgə istifadəsi afroamerikalıların və qadınların yerli idarələrə seçilmə sayını artırdı və nəticədə hökumətlər öz vətəndaşlarını daha çox təmsil etdilər.<ref name="cum">{{cite web |title=Cumulative Elections in Alabama (2004) |url=http://archive.fairvote.org/?page=516 |publisher=FairVote Archives |access-date=11 yanvar 2015 |archive-date=3 fevralhttps://www.al.com/news/birmingham/2016/05/a_roy_moore_timeline 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150203203843/http://archive.fairvote.org/?page=516 |url-status=live}}</ref>

1960-cı illərdən başlayaraq, ştat iqtisadiyyatı artan xarici rəqabət səbəbindən ənənəvi taxta-şalban, polad və toxuculuq sənayesindən uzaqlaşdı. Məsələn, polad işləri 1950-ci ildə 46.314-dən 2011-ci ildə 14.185-ə qədər azaldı.<ref>{{cite book |last1=Bridges |first1=Edwin |title=Alabama: The Making of an American State |date=2016 |publisher=University of Alabama Press |location=Tuscaloosa, AL |page=224}}</ref> Bununla belə, ştat, xüsusilə Hantsvill, 1960-cı ildə Saturn raket proqramının və kosmik gəminin inkişafında əsas obyekt olan [[Marşal Kosmik Uçuş Mərkəzi]]nin açılmasından faydalandı. Avtomobil yığılması kimi texnologiya və istehsal sənayeləri iyirminci əsrin sonlarında ştatın bəzi köhnə sənayelərini əvəz etdi, lakin ştatın iqtisadiyyatı və inkişafı Corciya və Florida kimi bölgədəki digər ştatlardan geri qaldı.<ref>{{cite book |last1=Bridges |first1=Edwin |title=Alabama: The Making of an American State |date=2016 |publisher=University of Alabama Press |location=Tuscaloosa, AL |pages=224–229}}</ref>

=== XXI əsr ===
2001-ci ildə Alabama Ali Məhkəməsinin baş hakimi [[Roy Mur]] Montqomeridəki kapitoliyada [[On qüsurlu hərəkət]] heykəlini quraşdırdı. 2002-ci ildə 11-ci ABŞ Dairə Məhkəməsi heykəlin götürülməsinə qərar verdi, lakin Mur məhkəmə qərarına əməl etməkdən imtina etdi, bu da kapitol ətrafında abidənin saxlanması lehinə etirazlara səbəb oldu. Abidə 2003-cü ilin avqustunda götürülüb.<ref>{{cite web |last1=Faulk |first1=Kent |title=A Roy Moore timeline: From Ten Commandments to senate candidate |url=https://www.al.com/news/birmingham/2016/05/a_roy_moore_timeline_from_ten.html |website=al.com |access-date=6 fevral 2021 |date=8 may 2016 |archive-date=13 avqust 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200813094511/https://www.al.com/news/birmingham/2016/05/a_roy_moore_timeline_from_ten.html |url-status=live}}</ref>

İyirmi birinci əsrdə ştatda bir neçə təbii fəlakət baş verdi. 2004-cü ildə 3-cü kateqoriyaya aid fırtına olan [[İvan qasırğası]] ştatı vurdu və 18 milyard dollardan çox ziyan vurdu. Bu, ştatı müasir tarixində vuran ən dağıdıcı fırtınalardan biri idi.<ref>{{cite web |last1=Morgan |first1=Leigh |title=Remembering Hurricane Ivan 14 years later |url=https://www.al.com/news/erry-2018/09/338f6e161d3228/remembering-hurricane-ivan-14.html |website=al.com |access-date=6 fevral 2021 |date=16 sentyabr 2018 |archive-date=20 fevral 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210220152012/https://www.al.com/news/erry-2018/09/338f6e161d3228/remembering-hurricane-ivan-14.html |url-status=live}}</ref> 2011-ci ilin aprelində 62 tornadodan ibarət [[2011-ci il super partlayışı|super partlayış]] ştatı vurdu və 238 nəfərin ölümünə səbəb oldu və bir çox icmaları məhv etdi.<ref>{{cite web |last1=Leada |first1=Gore |title=April 27, 2011 tornadoes in Alabama: A by-the-numbers look at day of devastation |url=https://www.al.com/sports/g66l-2019/04/4a522b8b4b5305/april-27-2011-tornadoes-in-alabama-a-bythenumbers-look-at-day-of-devastation.html |website=al.com |access-date=6 fevral 2021 |date=27 aprel 2019 |archive-date=14 fevral 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210214052116/https://www.al.com/sports/g66l-2019/04/4a522b8b4b5305/april-27-2011-tornadoes-in-alabama-a-bythenumbers-look-at-day-of-devastation.html |url-status=live}}</ref>

== Coğrafiya ==
{{Əsas|Alabama coğrafiyası}}
{{Həmçinin bax|Alabama qraflıqlarının siyahısı|Alabama geologiyası}}
[[Fayl:Map of Alabama terrain NA.jpg|thumb|right]]
[[Fayl:OnoIslandAl.jpg|thumb|right|Bolduin qraflığında [[Ono adası (Alabama)|Ono adası]]]]
[[Fayl:MonteSanoStateParkhsval.jpg|thumb|Hantsvilldə [[Monte-Sano Ştat Parkı]]]]
[[Fayl:Cathedral Cavern 2019.png|thumb|right|[[Marşall qraflığı (Alabama)|Marşall qraflığında]] [[Katedral mağaraları ştat parkı|Katedral mağaraları]]]]

Ümumi sahəsi {{convert|52419|sqmi|km2|abbr=out|sp=us}} olan Alabama ABŞ-nin otuzuncu ən böyük ştatıdır: ərazinin 3,2%-i sudur, Alabama səth suların miqdarına görə 23-cü yeri tutmaqla yanaşı, həm də ona ABŞ-də ikinci ən böyük daxili su yolu sistemini verir.<ref>{{cite web |url= http://factfinder.census.gov/servlet/GCTTable?_bm=n&_lang=en&mt_name=DEC_2000_SF1_U_GCTPH1R_US9S&format=US-9S&_box_head_nbr=GCT-PH1-R&ds_name=DEC_2000_SF1_U&geo_id=01000US |title= GCT-PH1-R. Population, Housing Units, Area, and Density (areas ranked by population): 2000 |year= 2000 |access-date= 23 sentyabr 2006 |website= Geographic Comparison Table |publisher= U.S. Census Bureau |archive-url= http://webarchive.loc.gov/all/20090403062125/http://factfinder.census.gov/servlet/GCTTable?_bm=n&_lang=en&mt_name=DEC_2000_SF1_U_GCTPH1R_US9S&format=US-9S&_box_head_nbr=GCT-PH1-R&ds_name=DEC_2000_SF1_U&geo_id=01000US |archive-date= 3 aprel 2009 |url-status= dead}}</ref> Quru ərazisinin təxminən beşdə üçü [[Körfəz sahili ovalığı]]nın bir hissəsidir, [[Missisipi çayı]]na və Meksika körfəzinə doğru ümumi enişli zərif düzənlikdir. [[Şimali Alabama]] bölgəsi əsasən dağlıqdır, [[Tennessi çayı]] böyük bir dərəni kəsərək, çoxsaylı kiçik çaylar, axınlar, çaylar, dağlar və göllər yaradır.<ref name="NetState">{{cite web |url=http://www.netstate.com/states/geography/al_geography.htm |title=The Geography of Alabama |website=Geography of the States |publisher=NetState.com |date=11 avqust 2006 |access-date=23 sentyabr 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060917172224/http://www.netstate.com/states/geography/al_geography.htm |archive-date=17 sentyabr 2006 |url-status=live}}</ref>

Alabama şimaldan Tennessi, şərqdən Corciya, cənubdan Florida və qərbdən Missisipi ştatları ilə həmsərhəddir. Alabama, ştatın ən cənub kənarında, Meksika körfəzində sahil xəttinə malikdir.<ref name="NetState"/> Ştat Mobil körfəzində dəniz səviyyəsindən<ref name="usgs">{{cite web|date=29 aprel 2005 |url=http://erg.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html#Highest |title=Elevations and Distances in the United States |publisher=U.S. Geological Survey |access-date=3 noyabr 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080116113632/http://erg.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html |archive-date=16 yanvar 2008 |url-status=dead}}</ref> [[Çiho dağı]]nda {{cvt|2413|ft}}-ə<ref name="NetState" /> qədər [[Send-Mauntin|şimal-şərqdə]] {{convert|2,000|ft|m}}-dan çox dəyişir.<ref name=ngs>{{cite web |url=http://www.ngs.noaa.gov/cgi-bin/ds_mark.prl?PidBox=DG3595 |title=NGS Data Sheet for Cheaha Mountain |publisher=U.S. National Geodetic Survey |access-date=8 iyun 2011 |archive-date=23 iyul 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130723044128/http://www.ngs.noaa.gov/cgi-bin/ds_mark.prl?PidBox=DG3595 |url-status=live}}</ref>

Alabama ərazisi {{convert|22|e6acre|km2}} və ya ştatın ümumi ərazisinin 67%-i olan meşələrdən ibarətdir.<ref>[http://www.alabamaforests.org/Introduction/index.html Alabama Forest Owner's Guide to Information Resources, Introduction] {{Wayback|url=http://www.alabamaforests.org/Introduction/index.html |date=20150427181510 }}, Alabamaforests.org {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20150427181510/http://www.alabamaforests.org/Introduction/index.html |date=27 aprel 2015}}</ref> Körfəz sahili boyunca suburban [[Bolduin qraflığı (Alabama)|Bolduin qraflığı]] həm quru, həm də su sahəsinə görə ştatın ən böyük qraflığıdır.<ref>{{cite web |url=http://factfinder.census.gov/servlet/GCTTable?_bm=y&-context=gct&-ds_name=DEC_2000_SF1_U&-mt_name=DEC_2000_SF1_U_GCTPH1R_ST2S&-CONTEXT=gct&-tree_id=4001&-redoLog=true&-geo_id=04000US01&-format=ST-2 |title=Alabama County (geographies ranked by total population): 2000 |date=2000 |website=Geographic Comparison Table |publisher=U.S. Census Bureau |access-date=14 may 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20081011232646/http://factfinder.census.gov/servlet/GCTTable?_bm=y&-context=gct&-ds_name=DEC_2000_SF1_U&-mt_name=DEC_2000_SF1_U_GCTPH1R_ST2S&-CONTEXT=gct&-tree_id=4001&-redoLog=true&-geo_id=04000US01&-format=ST-2|archive-date=11 oktyabr 2008 |url-status=dead}}</ref>

[[Fayl:NaturalBridgeAl.jpg|thumb|left|[[Vinston qraflığı (Alabama)|Vinston qraflığındakı]] Təbii körpü qayası Qayalıqların şərqindəki ən uzun təbii körpüdür.]]
Alabamada [[Milli Park Xidməti]] tərəfindən idarə olunan ərazilərə [[Aleksandr-Siti]] yaxınlığındakı [[Horsşu-Bend milli hərbi parkı]], [[Fort-Peyn (Alabama)|Fort-Peyn]] yaxınlığındakı [[Litl-River-Kanyon milli yasaqlığı]], [[Fort-Peyn (Alabama)|Bricportdakı]] [[Rassel-Keyv milli abidəsi]], Taskiqidəki [[Taskiqili pilotlar milli tarix abidəsi]] və Taskiqi yaxınlığındakı [[Taskiqi İnstitutu milli tarix abidəsi]] daxildir.<ref>{{cite web |url=http://home.nps.gov/applications/parksearch/state.cfm?st=al |title=National Park Guide |access-date=23 sentyabr 2006 |website=Geographic Search |publisher=National Park Service—U.S. Department of the Interior |location=Washington, D.C |archive-url= https://web.archive.org/web/20060930090713/http://home.nps.gov/applications/parksearch/state.cfm?st=al |archive-date= 30 sentyabr 2006 |url-status=live}}</ref> Bundan əlavə, Alabama ştatında dörd [[Milli meşə (ABŞ)|Milli meşə]] var: [[Koneka milli meşəsi|Koneka]], [[Talladiqa milli meşəsi|Talladiqa]], [[Taskiqi milli meşəsi|Taskiqi]] və [[Vilyam Brokmen Benkhed milli meşəsi|Vilyam Brokmen Benkhed]].<ref>{{cite web |url=http://www.fs.fed.us/r8/alabama/forests/ |title=National Forests in Alabama |access-date=5 oktyabr 2008 |website=USDA Forest Service |publisher=United States Department of Agriculture |archive-url=https://web.archive.org/web/20081007051917/http://www.fs.fed.us/r8/alabama/forests/ |archive-date=7 oktyabr 2008 |url-status=live}}</ref> Alabama, həmçinin [[Natçez-treys park yolu]], [[Selmadan Montqomeriyə milli tarix yolu]] və  [[Gözyaşı yolu|Gözyaşı yolu milli tarix yolu]] ehtiva edir.

Görkəmli təbiət möcüzələrinə aşağıdakılar daxildir: [[Heylivill (Alabama)|Heylivillin]] bir az cənubunda, [[Qayalı dağlar|Qayalıqların]] şərqindəki ən uzun [[təbii körpü]] olan [[Təbii körpü (Alabama)|"Təbii körpü"]] qayası, Katedralə bənzər görünüşünə görə adlandırılan, dünyanın ən böyük mağara girişlərindən və stalaqmitlərindən birinə malik [[Marşall qraflığı (Alabama)|Marşall qraflığında]] [[Katedral mağaraları ştat parkı|Katedral mağaraları]], [[Men]] və Meksika arasındakı ən hündür sahil xətti nöqtəsi olan [[Feyrhop (Alabama)|Feyrhopda]] İkor-Ruj,<ref>{{Cite web|url=https://mobilebaymag.com/coastal-clay/|title=Coastal Clay|first=Breck|last=Pappas|date=14 yanvar 2016|website=Mobile Bay Magazine|access-date=21 sentyabr 2020|archive-date=20 fevral 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210220154038/https://mobilebaymag.com/coastal-clay/|url-status=live}}</ref> ABŞ-də ilk rəsmi qeydə alınmış mağara olan [[Çildersberq (Alabama)|Çildersberqdə]] [[De-Soto mağaraları]],<ref>{{Cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/diglib/legacies/loc.afc.afc-legacies.200002662/|title=DeSoto Caverns Park, Childersburg, Alabama|first=Representative (3rd District) Bob Riley--|last=Collector|date=21 sentyabr 2000|website=lcweb2.loc.gov|access-date=2022-01-01|archive-date=2016-07-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20160702172258/http://lcweb2.loc.gov/diglib/legacies/loc.afc.afc-legacies.200002662/|url-status=live}}</ref> [[Qadsden (Alabama)|Qadsdendə]] 90 futluq şəlaləyə malik [[Nokkalula şəlalələr parkı|Nokkalula şəlalələri]], iki şəlalə, altı təbii körpüyə ev sahibliyi edən və əfsanəvi quldur Cessi Ceymsin sığınacağı kimi xidmət etdiyi iddia edilən [[Fil-Kempbell (Alabama)|Fil-Kempbell]] yaxınlığındakı [[Dizmelz kanyonu]],<ref>{{Cite web|url=http://encyclopediaofalabama.org/article/h-3172|title=Dismals Canyon|website=Encyclopedia of Alabama|access-date=21 sentyabr 2020|archive-date=31 oktyabr 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201031175203/http://encyclopediaofalabama.org/article/h-3172|url-status=live}}</ref> [[Cekson qraflığı (Alabama)|Cekson qraflığında]] 143 futluq çuxura, iki şəlaləyə malik və Amerikada ən çox fotoqrafı çəkilən vəhşi mağaralarından biri olan Stivens-Qap mağarası,<ref>{{Cite web|url=https://www.saveyourcaves.org/preserve?rowid=stephens-gap-callahan-cave-preserve|title=Preserve: Stephens Gap Callahan Cave Preserve|website=www.saveyourcaves.org|access-date=27 iyun 2019|archive-date=20 fevral 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210220153323/https://www.saveyourcaves.org/preserve?rowid=stephens-gap-callahan-cave-preserve|url-status=live}}</ref> Fort-Peyn yaxınlığında ölkənin ən uzun dağ çaylarından biri olan Litl-River-Kanyonu, [[Varrier (Alabama)|Varrier]] yaxınlığında yeraltı hovuz, kor mağara balıqları və 260 milyon illik əhəngdaşı birləşmələrinə malik [[Rikvud mağaraları ştat parkı|Rikvud mağaraları]] və Alabama-Tennessi ştatı sərhəddində [[Jeriko divarları]] kanyonu.

[[Fayl:Cliffs inside the Wetumpka impact crater in Wetumpka, Alabama.jpg|thumb|right|[[Vetampka krateri|Vetampka meteorit kraterinin]] kənarındakı qayalıqlar]]
{{convert|5|mi|km|0|adj=on}} enində meteorit krateri [[Elmor qraflığı (Alabama)|Elmor qraflığında]], Montqomerinin şimalında yerləşir. Bu, [[Vetampka krateri]], "Alabama ştatının ən böyük təbii fəlakəti"nin yeridir. Təxminən 80 milyon il əvvəl əraziyə {{convert|1000|ft|m|adj=on}} enində meteorit düşüb.<ref name="mlvguh">{{cite Earth Impact DB |name= Wetumpka |accessdate =20 avqust 2009 |nocat=1}}</ref> [[Vetampka (Alabama)|Vetampka]] şəhərinin mərkəzindən bir qədər şərqdə yerləşən təpələr, səthin altında müşahidə edilən konsentrik qırılma halqaları və parçalanmış qaya zonaları səbəbindən Vetampka krateri və ya astroblem ("ulduz yarası") kimi etiketlənmiş ərazi ilə əsas süxura partladılmış zərbə kraterinin aşınmış qalıqlarını nümayiş etdirir.<ref>"The Wetumpka Astrobleme" by John C. Hall, Alabama Heritage, Fall 1996, Number 42.</ref> 2002-ci ildə Vyana Geokimya Universiteti ilə birlikdə Kristian Koberl dəlillər dərc etdi və be yeri Yer kürəsində məlum olan 157-ci zərbə krateri olaraq təyin etdi.<ref>{{cite web |last=King |first=David T., Jr. |title=Wetumpka Crater |url=http://www.encyclopediaofalabama.org/face/Article.jsp?id=h-1035 |website=Encyclopedia of Alabama |access-date=13 dekabr 2011 |date=23 aprel 2010 |archive-date=16 fevral 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120216201429/http://www.encyclopediaofalabama.org/face/Article.jsp?id=h-1035 |url-status=live}}</ref>

=== İqlim ===
{{Əsas|Alabamanın iqlimi}}

Ştat [[Keppen iqlim təsnifatı]]na  əsasən [[rütubətli subtropik]] (Cfa) kimi təsnif edilir.<ref>{{cite web |url=http://www.encyclopediaofalabama.org/face/Article.jsp?id=h-1283 |title=Encyclopedia of Alabama: Climate |date=17 avqust 2007 |publisher=University of Alabama |access-date=26 aprel 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100621180731/http://www.encyclopediaofalabama.org/face/Article.jsp?id=h-1283 |archive-date=21 iyun 2010 |url-status=dead}}</ref> Ştatın orta illik temperaturu 64&nbsp;°F (18&nbsp;°C) dərəcədir. Temperatur ştatın cənub hissəsində [[Meksika körfəzi]]nə yaxınlığı ilə əlaqədar daha istiyə meyillidir, şimal hissələrində, xüsusən şimal-şərqdəki [[Appalaç dağları]]nda bir qədər soyuğa meyillidir.<ref name="cprgsw">{{cite web |url=https://www.britannica.com/eb/article-78303/Alabama |title=Alabama Climate |website=Encyclopædia Britannica |access-date=24 oktyabr 2010 |archive-date=16 iyun 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080616140321/https://www.britannica.com/eb/article-78303/Alabama |url-status=live}}</ref> Ümumiyyətlə Alabamanın il boyu çoxlu yağıntıya malik çox isti yayları və mülayim qışları var. Ştata hər il orta hesabla {{convert|56|in|mm}} yağıntı düşür və cənub hissəsində 300 günə qədər uzun bir yetişmə mövsümü olur.<ref name="cprgsw"/>

Alabamada yaylar ABŞ-nin ən isti yayları arasındadır, ştatın bəzi yerlərində yay boyu yüksək temperatur orta hesabla {{convert|90|°F}}-dən artıqdır. Alabama həmçinin [[Tropik siklon|tropik tufanlara və qasırğalara]] meyllidir. Ştatın körfəzdən uzaq əraziləri fırtınaların təsirindən qorunmur, bu fırtınalar çox vaxt içəriyə doğru hərəkət etdikcə və zəiflədikcə çoxlu miqdarda yağış yağdırır.

Cənubi Alabamada çoxlu [[tufan]] müşahidə edilir. Mobil Körfəz ətrafında yerləşən Körfəz sahilində ildə orta hesabla 70-80 ildırımlı gün qeydə alınır. Bu fəaliyyət əyalətdə bir qədər şimala doğru azalır, lakin hətta ştatın ən uzaq şimalında ildə təxminən 60 gün ildırım müşahidə edilir. Bəzən şiddətli tufanlar tez-tez [[şimşək]] və böyük [[Dolu (yağıntı)|dolu]] ilə birlikdə olur; ştatın mərkəzi və şimal hissələri bu tip fırtınalara daha həssasdır. Alabama ildırım vurması nəticəsində ölənlərin sayına görə doqquzuncu,  adambaşına ildırım vurması nəticəsində ölənlərin sayına görə onuncu yeri tutur.<ref>{{cite web |title=Lightning Fatalities, Injuries and Damages in the United States, 2004–2013 |url=http://www.lightningsafety.noaa.gov/stats/04-13state_fatality_rates.pdf |access-date=26 aprel 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140427010029/http://www.lightningsafety.noaa.gov/stats/04-13state_fatality_rates.pdf |archive-date=27 aprel 2014}}</ref>

[[Fayl:Phil Campbell tornado damage.jpg|thumb|left|Ştatboyu [[2011-ci il super partlayışı|27 aprel 2011-ci ildə tornado partlayışından]] sonra [[Fil-Kempbell (Alabama)|Fil-Kempbelldə]] tornadonun vurduğu ziyan]]
[[Milli İqlim Məlumat Mərkəzi]]nin 1 yanvar 1950-ci ildən 2013-cü ilin iyununa qədər olan statistik məlumatlara görə, Alabama, [[Oklahoma]] və [[Ayova]] ilə birlikdə digər ştatlara görə ən çox təsdiqlənmiş [[Fujita şkalası|F5]] və [[Təkmilləşdirilmiş Fujita şkalası|EF5]] tornadolarına malikdir.<ref>{{cite web |title=LIST: States with the most F5/EF5 tornadoes since 1950; Ohio high on list |url=http://www.newsnet5.com/weather/weather-news/kshb-list-states-with-the-most-ef5-tornadoes |access-date=26 aprel 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140426232719/http://www.newsnet5.com/weather/weather-news/kshb-list-states-with-the-most-ef5-tornadoes |archive-date=26 aprel 2014}}</ref> Bir neçə uzun müddət davam edən F5 / EF5 tornadoları Alabama ştatında 1950-ci ildən bəri digər ştatlara görə daha çox tornado ölümlərinə səbəb olub. Ştat [[1974-cü il super partlayışı]]ndan təsirinə məruz qaldı və 2011-ci il super partlayışı çoxlu dağıntılar törətdi. 2011-ci il super partlayışı ştatda rekord miqdarda tornado yaratdı.  Onların sayı 62-yə çatıb.<ref>{{cite web |last=Oliver |first=Mike |title=April 27's record tally: 62 tornadoes in Alabama |date=4 avqust 2011 |url=http://blog.al.com/spotnews/2011/08/april_27s_record_tally_62_torn.html |publisher=al.com |access-date=4 noyabr 2012 |archive-date=9 noyabr 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121109185256/http://blog.al.com/spotnews/2011/08/april_27s_record_tally_62_torn.html |url-status=live}}</ref>

Tornadoların pik mövsümü ştatın şimal hissələri ilə cənub hissələrində fərqlənir. Alabama, adətən şiddətli bahardan başqa, noyabr və dekabr aylarında ikinci tornado mövsümü olan dünyada nadir yerlərdən biridir. Şimal hissəsi - Tennessi çayı vadisi boyunca - ən həssasdır. Tornadolardan ən çox təsirlənən Alabama və Missisipi ərazisi bəzən Cənub Düzənliklərinin [[Tornado xiyabanı]]ndan fərqli olaraq [[Diksi xiyabanı]] adlanır.

Cənub-Şərqi Birləşmiş Ştatların əksər hissəsində olduğu kimi, Alabamada qışlar ümumiyyətlə mülayim keçir, yanvar ayının orta temperaturu Mobildə {{convert|40|°F}} və Birminqemdə təxminən {{convert|32|°F}} olur. Alabama ştatının çox hissəsində qar nadir hadisə olsa da, Montqomerinin şimalındakı ştat ərazilərinə hər qış bir neçə dəfə qar yağa bilir, bir neçə ildən bir arabir orta dərəcədə güclü qar yağır. Tarixi qar yağışı hadisələrinə [[1963-cü il Yeni il gecəsi qar fırtınası]] və [[1993-cü ildə Əsrin fırtınası]] daxildir. Birminqem bölgəsi üçün illik orta qar yağışı ildə {{convert|2|in|mm}} təşkil edir. Körfəzin cənub sahillərində qar daha az yağır, bəzən bir neçə il heç qar yağmır.

Alabama ştatının ən yüksək temperaturu {{convert|112|°F}} 5 sentyabr 1925-ci ildə [[Sentervill (Alabama)|Sentervillin]] qeyri-korporativ icmasında qeydə alınıb.  30 yanvar 1966-cı ildə [[Nyu-Market (Alabama)|Nyu-Marketdə]] {{convert|-27|°F}} ilə rekord aşağı temperatur qeydə alınıb.<ref>{{cite web |url=http://www.accuracyproject.org/recordtemps.html |title=Record high and low temperatures for all 50 states |website=Internet Accuracy Project |publisher=accuracyproject.org |access-date=3 noyabr 2012 |archive-date=17 yanvar 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130117053325/http://www.accuracyproject.org/recordtemps.html |url-status=live}}</ref>
{{Alabama iqlim cədvəli}}

=== Flora və fauna ===
{{Əsas|Alabama suda-quruda yaşayanlarının siyahısı|Alabama məməlilərinin siyahısı|Alabama sürünənlərinin siyahısı}}
[[Fayl:CahabaRiverNWR1.jpg|thumb|[[Kahaba Çayı Milli Təbiət Qoruğu]]nda, [[Kahaba çayında]] [[Hymenocallis coronaria|Kahaba zanbaqları]] (''Hymenocallis coronaria'') stendi]]

Alabama şimalda Tennessi vadisi, [[Appalaç platosu]] və [[Ridc-ənd-Vali]]dən mərkəzdə [[Pidmont platosu]], [[Keynbreyk (Alabamanın bölgəsi)|Keynbreyk]] və Qara Kəmər, cənubda [[Körfəz sahili ovalığı]] və Meksika körfəzi boyunca çimərliklərə qədər müxtəlif [[Flora (botanika)|flora]] və [[Fauna (zoologiya)|faunaya]] ev sahibliyi edir. Ştat ümumi [[biomüxtəliflik]] diapazonuna görə adətən ölkədə ən yuxarı sıralarda yer alır.<ref name="alawildlife">{{cite book |title=Alabama Wildlife: Volume One |last=Mirarchi |first=Ralph E. |year=2004 |publisher=University of Alabama Press |location=Tuscaloosa, Alabama |isbn=978-0-81735-1304 |pages=1–3, 60}}</ref><ref name="outalawildlife">{{cite web |url=http://www.outdooralabama.com/watchable-wildlife/what/ |title=Alabama Wildlife and their Conservation Status |website=Outdoor Alabama |publisher=Alabama Department of Conservation and Natural Resources |access-date=16 oktyabr 2012 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121015045607/http://www.outdooralabama.com/watchable-wildlife/what/ |archive-date=15 oktyabr 2012}}</ref>

Alabama subtropik iynəyarpaqlı meşə biomundadır və bir vaxtlar ştatdakı meşələrin ən böyük hissəsini təşkil edən nəhəng şam meşələri ilə öyünürdü.<ref name="alawildlife"/> Hazırda florasının müxtəlifliyinə görə ölkədə beşinci yerdədir. 4000-ə yaxın [[Qıjıkimilər|pteridofit]] və [[Toxumlu bitkilər|spermatofit]] bitki növünə ev sahibliyi edir.<ref>{{cite web |url=http://www.floraofalabama.org/ |title=About the Atlas |website=Alabama Plant Atlas |publisher=Alabama Herbarium Consortium and University of West Alabama |access-date=16 oktyabr 2012 |archive-date=29 oktyabr 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121029023054/http://www.floraofalabama.org/ |url-status=live}}</ref>

Ştatdakı [[Yerli növlər|yerli]] heyvan növlərinə 62 [[Məməlilər|məməli]] [[Bioloji növ|növü]],<ref name="outalamam">{{cite web |url=http://www.outdooralabama.com/mammals |title=Mammals |website=Outdoor Alabama |publisher=Alabama Department of Conservation and Natural Resources |access-date=22 may 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525205745/http://www.outdooralabama.com/mammals |archive-date=25 may 2017 |url-status=dead}}</ref> 93 sürünən növü,<ref name="outalarep">{{cite web |url=http://www.outdooralabama.com/reptiles |title=Reptiles |website=Outdoor Alabama |publisher=Alabama Department of Conservation and Natural Resources |access-date=22 may 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525205947/http://www.outdooralabama.com/reptiles |archive-date=25 may 2017 |url-status=dead}}</ref> 73 [[Suda-quruda yaşayanlar|amfibiya]] növü,<ref name="outalaamphi">{{cite web |url=http://www.outdooralabama.com/Amphibians-0 |title=Amphibians |website=Outdoor Alabama |publisher=Alabama Department of Conservation and Natural Resources |access-date=May 22, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525210052/http://www.outdooralabama.com/Amphibians-0 |archive-date=May 25, 2017 |url-status=dead}}</ref> təxminən 307 yerli [[Şirin su balıqları|şirin su balığı]] növü<ref name="alawildlife"/> və ilin ən azı bir hissəsini ştatda keçirən 420 quş növü daxildir.<ref name="outalabird">{{cite web |url=http://www.outdooralabama.com/Birds |title=Birds |website=Outdoor Alabama |publisher=Alabama Department of Conservation and Natural Resources |access-date=22 may 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525210156/http://www.outdooralabama.com/Birds |archive-date=25 may 2017 |url-status=dead}}</ref> Onurğasızlara 97 [[Çay xərçəngləri|çay xərçəngi]] növü və 383 [[Molyusklar|molyusk]] növü daxildir.  Bu molyusk növlərindən 113-ü heç vaxt ştatdan kənarda toplanmamışdır.<ref name="outalamollusk">{{cite web |url=http://www.outdooralabama.com/mollusks |title=Alabama Snails and Mussels |website=Outdoor Alabama |publisher=Alabama Department of Conservation and Natural Resources |access-date=22 may 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525210608/http://www.outdooralabama.com/mollusks |archive-date=25 may 2017 |url-status=dead}}</ref><ref name="outalacray">{{cite web |url=http://www.outdooralabama.com/crayfish |title=Crayfish |website=Outdoor Alabama |publisher=Alabama Department of Conservation and Natural Resources |access-date=22 may 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525210652/http://www.outdooralabama.com/crayfish |archive-date=25 may 2017 |url-status=dead}}</ref>

=== Metropoliten əraziləri ===
{{Əsas|Alabamanın metropoliten ərazilərinin siyahısı}}
{|class="wikitable"
|+ Kombinə olunmuş statistika əraziləri<ref name="auto">{{cite web |title=Metropolitan and Micropolitan Statistical Areas Population Totals and Components of Change: 2020-2021 |url=https://www.census.gov/data/tables/time-series/demo/popest/2020s-total-metro-and-micro-statistical-areas.html |publisher=United States Census Bureau |access-date=6 aprel 2022 |archive-date=2022-06-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220629175327/https://www.census.gov/data/tables/time-series/demo/popest/2020s-total-metro-and-micro-statistical-areas.html |url-status=live }}</ref>
|-
! Sıra
! Kombinə olunmuş statistika ərazi
! Əhali (2021-cii il təxmini)
! Əhali (2020-ci il siyahıyalınma)
|-
|1
|[[Birminqem metropoliten ərazisi|Birminqem–Huver–Talladiqa]]
|align=center |1.350.646
|align=center |1.290.744
|-
|2
|[[Çattanuqa–Klivlend–Dalton kombinə olunmuş statistika ərazisi|Çattanuqa–Klivlend–Dalton]]<ref group="KSƏ">Alabamada sadəcə Cekson qraflığı (2019-cu il əhalisi: 51.626; 2010-cu il əhalisi: 53.227) Çattanuqa KSƏ-yə daxildir.</ref>
| align="center" |1.000.303
| align="center" |951.434
|-
|3
|[[Mobil metropoliten ərazisi|Mobil–Dafni–Feryhop]]
| align="center" |661.964
| align="center" |612.38
|-
|4
|[[Hantsvill-Dekeyter-Albertvill kombinə olunmuş statistika ərazisi|Hantsvill–Dekeyter–Albertvill]]
| align="center" |648.217
| align="center" |571.422
|-
|5
|[[Kolumbus–Obern–Opelayka kombinə olunmuş statistika ərazisi|Kolumbus–Obern–Opelayka]]<ref group="KSƏ">Alabamada sadəcə only Li, Rassell və Çembers qraflıqları (2019-cu il ümumi əhali: 255.757; 2010-cu il ümumi əhali: 227.409) Kolumbus KSƏ-yə daxildir.</ref>
| align="center" |503.124
| align="center" |448.035
|-
|6
|[[Dotan–Enterprays–Ozark kombinə olunmuş statistika ərazisi|Dotan–Enterprays–Ozark]]
| align="center" |200.333
| align="center" |195.890
|}
{{reflist|group="KSƏ"}}

{| class="wikitable"
|+ Metropoliten əraziləri<ref name="auto"/>
|-
! Sıra
! Metropoliten ərazisi
! Əhali (2021-ci il təxmini)
! Əhali (2020-ci il siyahıyalınma)
|-
|1
|[[Birminqem metropoliten ərazisi|Birminqem-Huver]]
| align="center" |1.114.262
| align="center" |1.115.289
|-
|2
|[[Hantsvill metropoliten ərazisi|Hantsvill]]
| align="center" |502.728
| align="center" |491.723
|-
|3
|[[Mobil metropoliten ərazisi|Mobil]]
|align=center |429,536
|align=center |430,573
|-
|4
|[[Montqomeri metropoliten ərazisi|Montqomeri]]
| align="center" |385.798
| align="center" |386.047
|-
|5
|[[Taskalusa metropoliten ərazisi|Taskalusa]]
| align="center" |268.191
| align="center" |268.674
|-
|6
|[[Bolduin dairəsi (Alabama)|Dafni-Feryhop-Foli]]
| align="center" |239.294
| align="center" |231.767
|-
|7
|[[Obern metropoliten ərazisi|Obern-Opelayka]]
| align="center" |177.218
| align="center" |174.241
|-
|8
|[[Dekeyter metropoliten ərazisi (Alabama)|Dekeyter]]
| align="center" |156.758
| align="center" |156.494
|-
|9
|[[Dotan metropoliten ərazisi|Dotan]]
| align="center" |151.618
| align="center" |151.007
|-
|10
|[[Florens-Masl-Şouls metropoliten ərazisi|Florens-Masl-Şouls]]
|align=center |147,970
|align=center |147,137
|-
|11
|[[Anniston-Oksford metropoliten ərazisi|Anniston-Oksford-Ceksonvill]]
| align="center" |115.972
| align="center" |116.441
|-
|12
|[[Qadsden mteropoliten statistika ərazisi|Qadsden]]
| align="center" |103.162
| align="center" |103.436
|}

=== Şəhərlər ===
{{Əsas|Alabama bələdiyyələrinin siyahısı}}
[[Fayl:A bronze replica (one-fifth size) of the Statue of Liberty, Birmingham, Alabama LCCN2010639411.tif|thumb|right|upright=0.9|Vestaviya-Hillzdəki Azadlıq Parkında Azadlıq heykəlinin replikası]]
[[Fayl:Dauphin St Mobile Al.jpg|thumb|right|upright=0.9|Dofin küçəsi, Mobil]]
[[Fayl:Lake Guntersville Lighthouse.jpg|thumb|right|upright=0.9|[[Qantersvill gölü]]ndəki mayak]]
[[Fayl:HSV Saturn V.jpg|thumb|right|upright=0.9|Hantsvilldə Saturn V raketinin replikası]]

{|class="wikitable"
|+ Ən böyük şəhərlər<ref name="al.com"/>
|-
!scope="col"| Sıra
!scope="col"| Şəhər
!scope="col"| Əhali<br /><small>(2020-ci il)</small>
!scope="col"| Qraflıq(lar)
|-
|scope="row" style="text-align:right"| 1
| [[Hantsvill (Alabama)|Hantsvill]]
|style="text-align:right"| {{formatnum:215006}}
| [[Medison qraflığı (Alabama)|Medison]], [[Laymstoun qraflığı (Alabama)|Laymstoun]], [[Morqan qraflığı (Alabama)|Morqan]]
|-
|scope="row" style="text-align:right"| 2
| [[Birminqem (Alabama)|Birminqem]]
|style="text-align:right"| {{formatnum:200733}}
| [[Cefferson qraflığı (Alabama)|Cefferson]], [[Şelbi qraflığı (Alabama)|Şelbi]]
|-
|scope="row" style="text-align:right"| 3
| [[Montqomeri (Alabama)|Montqomeri]]
|style="text-align:right"| {{formatnum:200603}}
| [[Montqomeri qraflığı (Alabama)|Montqomeri]]
|-
|scope="row" style="text-align:right"| 4
| [[Mobil (Alabama)|Mobil]]
|style="text-align:right"| {{formatnum:187041}}
| [[Mobil qraflığı (Alabama)|Mobil]]
|-
|scope="row" style="text-align:right"| 5
| [[Taskalusa (Alabama)|Taskalusa]]
|style="text-align:right;" |{{formatnum:99600}}
| [[Taskalusa qraflığı (Alabama)|Taskalusa]]
|-
|scope="row" style="text-align:right"| 6
| [[Huver (Alabama)|Huver]]
|style="text-align:right"| {{formatnum:92606}}
| Cefferson, Şelbi
|-
|scope="row" style="text-align:right"| 7
| [[Obern (Alabama)|Obern]]
|style="text-align:right"| {{formatnum:76143}}
| [[Li qraflığı (Alabama)|Li]]
|-

|scope="row" style="text-align:right"| 8

| [[Dotan (Alabama)|Dotan]]
|style="text-align:right"| {{formatnum:71072}}
| [[Hyuston qraflığı (Alabama)|Hyuston]], [[Deyl qraflığı (Alabama)|Deyl]], [[Henri qraflığı (Alabama)|Henri]]
|-
|scope="row" style="text-align:right"| 9
| [[Dekeyter (Alabama)|Dekeyter]]
|style="text-align:right"| {{formatnum:57938}}
| Morqan, Laymstoun
|-
|scope="row" style="text-align:right"| 10
| [[Medison (Alabama)|Medison]]
|style="text-align:right"| {{formatnum:56933}}
| Medison, Laymstoun
|-
|scope="row" style="text-align:right"| 11
| [[Florens (Alabama)|Florens]]
|style="text-align:right"| {{formatnum:40184}}
| [[Loderdeyl qraflığı (Alabama)|Loderdeyl]]
|-
|scope="row" style="text-align:right"| 12
| [[Vestaviya-Hillz (Alabama)|Vestaviya-Hillz]]
|style="text-align:right"| {{formatnum:39102}}
| Cefferson, Şelbi
|-
|scope="row" style="text-align:right"| 13
| [[Feniks-Siti (Alabama)|Feniks-Siti]]
|style="text-align:right"| {{formatnum:38816}}
| [[Rassell qraflığı (Alabama)|Rassell]]
|-
|scope="row" style="text-align:right"| 14
| [[Prattvill (Alabama)|Prattvill]]
|style="text-align:right"| {{formatnum:37781}}
| [[Otoqa qraflığı (Alabama)|Otoqa]], [[Elmor qraflığı (Alabama)|Elmor]]
|-
|scope="row" style="text-align:right"| 15
| [[Qadsden (Alabama)|Qadsden]]
|style="text-align:right"| {{formatnum:33945}}
| [[Etova qraflığı (Alabama)|Etova]]
|}

==Əhali==
{{Əsas|Alabama əhalisi}}
[[Fayl:Alabama population map.png|thumb|Alabama əhalisinin sıxlığı, 2010-cu il]]

{{US Census population
|1800= 1250
|1810= 9046
|1820= 144317 |1820n= {{refn|1=Forstall, Richard L. (1996). ''[https://www2.census.gov/library/publications/decennial/1990/population-of-states-and-counties-us-1790-1990/population-of-states-and-counties-of-the-united-states-1790-1990.pdf#page=21 Population of States and Counties of the United States: 1790 to 1990]''. Washington: U.S. Bureau of the Census, pp. 8–11. ISBN 0-934213-48-8. İstifadə tarixi 19 may 2021. Due to the late arrival of returns from the counties of [[Lawrence County, Alabama|Lawrence]], [[Perry County, Alabama|Perry]], and [[Washington County, Alabama|Washington]], the population of the state for 1820 was incorrectly listed as 127,901 in the official state total.{{refn|group=subnote|1=The relevant note on p. 10 erroneously switches the population values for Perry and Washington counties. The correct values can be found on [https://www2.census.gov/library/publications/decennial/1820/1820a-02.pdf#page=109 page 121] of the final census report for 1820.}}}}
|1830= 309527
|1840= 590756
|1850= 771623
|1860= 964201
|1870= 996992
|1880= 1262505
|1890= 1513401
|1900= 1828697
|1910= 2138093
|1920= 2348174
|1930= 2646248
|1940= 2832961
|1950= 3061743
|1960= 3266740
|1970= 3444165
|1980= 3893888
|1990= 4040587
|2000= 4447100
|2010= 4779736
|2020= 5024279
|estimate=5039877
|estyear=2021
|align-fn=center
|footnote=Mənbələr: 1910–2020<ref name="Census2010">[https://www.census.gov/data/tables/time-series/dec/popchange-data-text.html Historical Population Change Data (1910–2020)] {{Wayback|url=https://www.census.gov/data/tables/time-series/dec/popchange-data-text.html |date=20210429012609 }} {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20210429012609/https://www.census.gov/data/tables/time-series/dec/popchange-data-text.html |date=29 aprel 2021}}</ref>
}}

[[Fayl:Alabama counties by race.svg|thumb|280x280px|2020-ci il ABŞ siyahıyaalınmasına görə Alabama qraflıqlarının irqi çoxluğa görə xəritəsi{{Collapsible list
| title = Legend|{{col-begin}}{{col-2}}

'''Qeyri-hispanik ağ'''

{{legend|#dd7e6b|40–50%}}

{{legend|#cc4125|50–60%}}

{{legend|#a61c00|60–70%}}

{{legend|#85200c|70–80%}}

{{legend|#5b0f00|80–90%}}

{{legend|#410b00|90%+}}

{{col-2}}

'''Qara və ya afroamerikalı'''

{{legend|#ffe599|40–50%}}

{{legend|#ffd966|50–60%}}

{{legend|#bf9000|70–80%}}

{{legend|#7f6000|80–90%}}

{{col-end}}
}}]]

[[ABŞ əhalisinin siyahıyaalınması (2020)|2020-ci il ABŞ əhalisinin siyahıyaalınmasına]] əsasən, Alabama əhalisi 1 aprel 2020-ci ildə 5.024.279 nəfər olub ki, bu da [[ABŞ əhalisinin siyahıyaalınması (2010)|2010-cu il siyahıyaalınmasından]] sonra 244.543 və ya 5,12% artım deməkdir.<ref>{{cite web |url=https://www.census.gov/2010census/popmap/ipmtext.php?fl=01 |title=2010 Census Interactive Population Search |publisher=2010.census.gov |access-date=20 dekabr 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141230025253/http://www.census.gov/2010census/popmap/ipmtext.php?fl=01 |archive-date=30 dekabr 2014 |url-status=dead}}</ref> Bura 121.054 nəfərlik son siyahıyaalmadan sonra təbii artım (381.403 ölüm çıxılmaqla 502.457 doğum ) və ştata 104.991 xalis miqrasiya hesabına artım daxildir.<ref name=census_cum>{{cite web |title=Annual Estimates of the Population for the United States, Regions, States, and Puerto Rico: April 1, 2010 to July 1, 2012 |url=https://www.census.gov/popest/data/national/totals/2012/index.html |publisher=U.S. Census Bureau|format=[[comma-separated values|CSV]] |access-date=24 dekabr 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20090205023552/http://www.census.gov/popest/states/tables/NST-EST2008-04.csv|archive-date=5 fevral 2009 |url-status=dead}}</ref>

ABŞ-dən kənardan gələn [[ABŞ-yə immiqrasiya|immiqrasiya]] 31.180 nəfərin xalis artması ilə nəticələndi və ölkə daxilindəki miqrasiya 73.811 nəfər xalis qazanc əldə etdi.<ref name=census_cum/> Ştatda 108.000 əcnəbi (ştat əhalisinin 2.4%-i) var idi ki, onlardan 22,2%-i sənədsiz idi (24.000). Alabama, 2020-ci ilə qədər 25,8% ilə ABŞ ştatları arasında 5-ci ən yüksək afroamerikalı əhalisinə sahibdir.

Alabama ştatının [[əhali mərkəzi]] Çilton qraflığında [[Cemison (Alabama)|Cemison]] qəsəbəsinin kənarında yerləşir.<ref>{{cite web |title=Population and Population Centers by State—2000 |publisher=United States Census Bureau |access-date=3 dekabr 2008 |url=https://www.census.gov/geo/www/cenpop/statecenters.txt |archive-url=https://web.archive.org/web/20081218235101/http://www.census.gov/geo/www/cenpop/statecenters.txt |archive-date=18 dekabr 2008 |url-status=dead}}</ref>

=== Əcdadlar ===
{| class="wikitable sortable"; text-align:right; font-size:80%;"
|+ style="font-size:90%" | [[ABŞ əhalisinin siyahıyaalınması (2020)|2020-ci il siyahıyaalınmasına]] əsasən etnik tərkib
|-
! İrq və etnik mənsubiyyət<ref>{{cite web |url=https://www.census.gov/library/visualizations/interactive/race-and-ethnicity-in-the-united-state-2010-and-2020-census.html |title=Race and Ethnicity in the United States: 2010 Census and 2020 Census |author=<!--Not stated--> |date=12 avqust 2021 |website=census.gov |publisher=United States Census Bureau |access-date=26 avqust 2021 |archive-date=2021-08-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210815165418/https://www.census.gov/library/visualizations/interactive/race-and-ethnicity-in-the-united-state-2010-and-2020-census.html |url-status=live }}</ref>
! colspan="2" data-sort-type=number |Təklikdə
! colspan="2" data-sort-type=number |Ümumi
|-
| [[Qeyri-hispanik vəya qeyri-latın ağlar|Ağ (qeyri-hispanik)]]
|align=right| {{bartable|63,1|%|2||background:gray}}
|align=right| {{bartable|66,5|%|2||background:gray}}
|-
| [[Afroamerikalılar|Afroamerikalı (qeyri-hispanik)]]
|align=right| {{bartable|25,6|%|2||background:mediumblue}}
|align=right| {{bartable|26,9|%|2||background:mediumblue}}
|-
| [[Hispanik və Latın amerikalılar|Hispanik vəya Latın]]{{efn|Persons of Hispanic or Latino origin are not distinguished between total and partial ancestry}}
|align=right| {{bartable}}
|align=right| {{bartable|5,3|%|2||background:green}}
|-
| [[Amerika asiyalıları|Asiyalı]]
|align=right| {{bartable|1,5|%|2||background:purple}}
|align=right| {{bartable|2,0|%|2||background:purple}}
|-
| [[ABŞ-də yerli amerikalılar|Yerli]]
|align=right| {{bartable|0,5|%|2||background:gold}}
|align=right| {{bartable|2,2|%|2||background:gold}}
|-
| [[Amerika okeaniyalıları|Okeaniyalılar]]
|align=right| {{bartable|0,1|%|2||background:pink}}
|align=right| {{bartable|0,1|%|2||background:pink}}
|-
| Digər
|align=right| {{bartable|0,3|%|2||background:brown}}
|align=right| {{bartable|0,8|%|2||background:brown}}
|}

{| class="wikitable sortable collapsible" style="font-size: 90%;"
|+ Tarixi irqi demoqrafiya
|-
! İrqi tərkib !! 1990<ref>{{Cite web|url=https://www.census.gov/population/www/documentation/twps0056/twps0056.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20141224151538/http://www.census.gov/population/www/documentation/twps0056/twps0056.html|url-status= dead|title=Historical Census Statistics on Population Totals By Race, 1790 to 1990, and By Hispanic Origin, 1970 to 1990, For The United States, Regions, Divisions, and States|archive-date=24 dekabr 2014}}</ref> !! 2000<ref>{{cite web |url=http://censusviewer.com/state/AL |title=Population of Alabama—Census 2010 and 2000 Interactive Map, Demographics, Statistics, Quick Facts—CensusViewer |website=censusviewer.com |access-date=21 iyul 2015 |archive-date=17 avqust 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140817102305/http://censusviewer.com/state/AL |url-status=live}}</ref>!! 2010<ref>{{cite web |url=https://www.census.gov/programs-surveys/decennial-census/decade.2010.html |title=2010 Census Data|author1=Center for New Media and Promotions |website=census.gov |access-date=21 iyul 2015 |archive-date=22 may 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170522200920/https://census.gov/programs-surveys/decennial-census/decade.2010.html |url-status=live}}</ref> 
|-
| [[Ağ amerikalılar|Ağ]] || 73,6% || 71,1% || 68,5%

|-
| [[Afroamerikalılar|Qara]] || 25,3% || 26% || 26,2%

|-
| [[Amerika asiyalıları|Asiyalı]] || 0,5% || 0,7% || 1,1%

|-
| [[ABŞ-də yerli amerikalılar|Yerli]] || 0,4% || 0,5% || 0,6%

|-
| [[Yerli havaylılar]] və [[Okeaniyalılar|digər okeaniyalılar]] || — || — || 0,1%

|-
| [[ABŞ əhalisinin siyahıyaalınmasıda irq və etnik mənsubiyyət|Digər irq]] || 0,1% || 0,6% || 2%

|-
| [[Çoxirqli amerikalılar|İki və daha artıq irqli]] || — || 1% || 1,5%
|}

Alabamada "[[Amerika Birləşmiş Ştatları|Amerikalı]]" əcdadlara istinad edənlər böyük əksəriyyəti  [[İngilislər|İngilis]] mənşəlidir, lakin [[ingilis amerikalılar]]ın kökləri çox uzun müddət, bir çox hallarda on altıncı yüzilliyin əvvəllərindən bəri Şimali Amerikada olduğu üçün sadəcə olaraq [[Amerika Birləşmiş Ştatları|Amerikalı]] əcdadlarına sahib olduqlarını qəbul edirlər. Demoqraflar hesab edir ki, Alabamada insanların minimum 20-23%-i əsasən [[İngilis amerikalılar|ingilis]] əcdadlarındandır və bu rəqəmin yəqin ki, daha yüksək olduğunu bildirirlər. 1980-ci il siyahıyaalınmasında Alabamada 1,139,976 nəfər özlərini [[İngilis amerikalılar|ingilis]] mənşəli olduqlarına istinad etmələri onları o zamankı 2.824.719 nəfərlik ştat əhalisinin 41%-i və ən böyük etnik qrupu etdi.<ref>{{Cite web |url=https://www.census.gov/population/www/censusdata/files/pc80-s1-10/tab03.pdf |title=Ancestry of the Population by State: 1980 - Table 3<!-- Bot generated title --> |access-date=18 fevral 2018 |archive-date=24 fevral 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120224233043/http://www.census.gov/population/www/censusdata/files/pc80-s1-10/tab03.pdf |url-status=live }}</ref><ref>Stanley Lieberson and Lawrence Santi, 'The Use of Nativity Data to Estimate Ethnic Characteristics and Patterns', ''Social Science Research'', Vol. 14, No. 1 (1985), pp. 44–46.</ref><ref>Stanley Lieberson and Mary C. Waters, 'Ethnic Groups in Flux: The Changing Ethnic Responses of American Whites', ''Annals of the American Academy of Political and Social Science'', Vol. 487, No. 79 (September 1986), pp. 82–86.</ref>

2011-ci ildə Alabama ştatının 1 yaşından kiçik əhalisinin 46,6%-i azlıqlar idi.<ref>{{cite news |url=http://www.cleveland.com/datacentral/index.ssf/2012/06/americas_under_age_1_populatio.html |title=Americans under age 1 now mostly minorities, but not in Ohio: Statistical Snapshot |last=Exner |first=Rich |work=The Plain Dealer |date=3 iyun 2012 |access-date=5 avqust 2012 |archive-date=14 iyul 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160714084214/http://www.cleveland.com/datacentral/index.ssf/2012/06/americas_under_age_1_populatio.html |url-status=live}}</ref> 2006-2008-ci il siyahıyaalınması məlumatlarına əsasən Alabamada ən böyük hesab edilən əcdad qrupları amerikalı (13,4%), [[İrland amerikalılar|irland]] (10,5%), [[İngilis amerikalılar|ingilis]] (10,2%), [[Alman amerikalılar|alman]] (7,9%) və [[şotland-irland]]dır (2,5%).<ref name="factfinder.census.gov">{{cite web |publisher= Factfinder.census.gov |url= http://factfinder.census.gov/servlet/ADPTable?_bm=y&-geo_id=04000US01&-qr_name=ACS_2008_3YR_G00_DP3YR2&-ds_name=&-_lang=en&-redoLog=false |title= Alabama—Selected Social Characteristics in the United States: 2006–2008 |access-date= 24 oktyabr 2010 |archive-url= https://archive.today/20200211182250/http://factfinder.census.gov/servlet/ADPTable?_bm=y&-geo_id=04000US01&-qr_name=ACS_2008_3YR_G00_DP3YR2&-ds_name=&-_lang=en&-redoLog=false |archive-date= 11 fevral 2020 |url-status= dead}}</ref>

Şotlandlar-irlandlar Amerika inqilabından əvvəl Britaniya adalarından köçən ən böyük qeyri-ingilis mühacir qrupu idi və bir çoxları Cənubda məskunlaşdılar, daha sonra inkişaf etdikcə Dərin Cənuba köçdülər.<ref>David Hackett Fischer, Albion's Seed: Four British Folkways in America, New York: Oxford University Press, 1989, pp.361–368</ref>

1984-cü ildə Davis-Strong Aktı əsasında ştatın qanunverici orqanı [[Alabama Hindularla İşlər Komissiyası]]nı yaratdı.<ref name="aiac">[http://www.aiac.state.al.us/tribes.aspx "Alabama Indian Affairs Commission"] {{Wayback|url=http://www.aiac.state.al.us/tribes.aspx |date=20131003045646 }} {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20131003045646/http://www.aiac.state.al.us/tribes.aspx |date=3 oktyabr 2013}}, State of Alabama, İstifadə tarixi: 28 sentyabr 2013</ref> Ştat daxilində yerli amerikalı qrupları getdikcə etnik qruplar kimi tanınmalarını tələb edir və ayrı-seçkiliyə son qoymağa çalışırdılar. Köləliyin və əlaqəli irqi seqreqasiyanın uzun tarixini nəzərə alaraq, bəzən qarışıq irqə mənsub olan yerli amerikalı xalqlar öz mədəni məmsubiyyətlərinə hörmət edilməsində israr edirdilər. Keçmişdə ştat cəmiyyətin ağ və qara olmaqla ikiyə parçalanmasını tətbiq etməyə çalışarkən, onların özünü identifikasiyası çox vaxt diqqətdən kənarda qalırdı. Ştat ştatda əsasən Cənub-Şərqi Amerikanın [[Beş Mədəni Qəbilə]]sindən olan doqquz Amerika hindu qəbiləsini [[ABŞ-də ştat tərəfindən tanınan qəbilələr|rəsmi olaraq tanıdı]].<ref>{{cite web |url=http://aiac.alabama.gov/ByLaws.aspx |title=AIAC Bylaws |website=Alabama Indian Affairs Commission |publisher=State of Alabama |access-date=22 sentyabr 2012 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120918101025/http://aiac.alabama.gov/ByLaws.aspx |archive-date=18 sentyabr 2012 |df= mdy}}</ref> Ştat hökuməti 2000-ci ildə Kolumb Gününün Amerika Hindu İrsi Günü kimi birgə qeyd olunması da daxil olmaqla, yerli amerikalıların ştata verdiyi töhfələrin tanınmasını təşviq etdi.<ref>{{Cite web|url=http://www.aiac.state.al.us/ProcIndianHeritageDay.aspx|archive-url=https://web.archive.org/web/20131003045701/http://www.aiac.state.al.us/ProcIndianHeritageDay.aspx|url-status= dead|title=Proclamation|archive-date=3 oktyabr 2013|website=www.aiac.state.al.us}}</ref>

=== Dil ===
2000-ci ildəki 96,1%-dən cüzi azalma olmaqla Alabama sakinlərinin əksəriyyəti (beş yaş və daha böyülərin 95,1%-i) 2010-cu ildə evdə yalnız ingiliscə danışırdı. Alabama İngilis dili əsasən [[Cənubi ABŞ ingilis dili|cənubidir]] və Tennessi sərhədindən götürülən Cənubi Midlend nitqi ilə əlaqədardır. Əsas Cənub nitq bölgəsində son ''r'' səsinin düşməsi müşahidə olunur, məsələn, "bird" sözünün "boyd" kimi tələffüzü. Ştatın şimal üçdə bir hissəsində "form" və "orb" ilə müvafiq olaraq həmqafiyə "arm" və "barb" tələffüzünə malik Cənubi Midlend var. Alabama İngilis dilində unikal sözlərə aşağıdakılar daxildir: redworm ([[Soxulcanlar|soxulcan]] {{dil-en|earthworm}}), peckerwood ([[Ağacdələnlər|ağacdələn]] {{dil-en|woodpecker}}), snake doctor və snake feeder ([[Müxtəlifqanadlı iynəcələr|müxtəlifqanadlı iynəcə]] {{dil-en|dragonfly}}), tow sack ([[giş kisə]] {{dil-en|burlap bag}}), plum peach ([[Adi şaftalı|şaftalı]] {{dil-en|clingstone}}), French harp ([[armonika]] {{dil-en|harmonica}}) və dog irons ([[andiron]] {{dil-en|andirons}}).

{|class="wikitable sortable" style="margin-left:1em; float:center"
|+ Alabamada ən çox istifadə edilən qeyri-ingilis dillər
|-
! Dil !! Əhalinin faizi<br><small>(2010-cu ilə olan məlumata əsasən)</small>
|-
| İspan|| 2,2%
|-
| Alman || 0,4%
|-
| Fransız ([[Fransız dilinin kajun dialekti|kajun]] və [[Patua dili|patua]] daxil olmaqla) || 0,3%
|-
| Çin, [[Vyetnam dili|vyetnam]], [[Koreya dili|koreya]], ərəb, [[Afrika dilləri]], yapon və italyan (birlikdə)|| 0,1%
|}

=== Din ===
[[Fayl:Highlands UMC Birmingham Dec 2012 2.jpg|thumb|Birminqemdəki Highlands Birləşmiş Metodist Kilsəsi, Five Points South Historic District-in bir hissəsi]]
[[Fayl:Temple B'Nai Sholom Dec2009 01.jpg|thumb|upright|Hantsvilldəki [[Bney Şalom məbədi]], 1876-cı ildə qurulmuşdur. Bu, ştatda davamlı istifadədə olan ən qədim sinaqoq binasıdır.]]
[[Fayl:Islamic Center of Tuscaloosa.jpg|thumb|upright|Taskalusa İslam Mərkəzi]]

2008-ci ildə [[Cəmiyyətdə və Mədəniyyətdə Dünyəviliyin Öyrənilməsi İnstitutu|Amerika Dini İdentifikasiya Sorğusunda]] Alabama respondentlərinin 86%-i dinlərini xristian, o cümlədən 6%-i katolik, 11%-i isə heç bir dinə malik olmadığını bildirdi.<ref name=ARIS2008>{{cite web |url=http://b27.cc.trincoll.edu/weblogs/AmericanReligionSurvey-ARIS/reports/ARIS_Report_2008.pdf |title=American Religious Identification Survey (ARIS) 2008 |author1=Barry A. Kosmin |author2=Ariela Keysar |year=2009 |publisher=Trinity College |location=Hartford, Connecticut, USA |page=20 |access-date=8 may 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090407053149/http://b27.cc.trincoll.edu/weblogs/AmericanReligionSurvey-ARIS/reports/ARIS_Report_2008.pdf |archive-date=7 aprel 2009 |url-status=dead}}</ref> Digər ənənələrin tərkibi 0,5% mormon, 0,5% yəhudi, 0,5% müsəlman, 0,5% buddist və 0,5% hindudur.<ref>{{cite web |url=http://religions.pewforum.org/maps |title=Religion in America: U.S. Religious Data, Demographics and Statistics—Pew Research Center|date=11 may 2015 |website=Pew Research Center's Religion & Public Life Project |access-date=21 iyul 2015 |archive-date=7 iyul 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130707085300/http://religions.pewforum.org/maps |url-status=live}}</ref>

{| class="wikitable sortable" font-size:80%;"
|+ style="font-size:100%" | Alabamada dini mənsubiyyət (2014)<ref>{{cite web |url=http://www.pewforum.org/religious-landscape-study/state/alabama/ |title=Religious Landscape Study|date=11 may 2015 |access-date=18 dekabr 2015|archive-date=15 may 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150515002129/http://www.pewforum.org/religious-landscape-study/state/alabama/|url-status=live}}</ref>
|-
! Mənsubiyyət
! colspan="2"|Əhalinin %-i
|-
| Xristian
|align=right| {{bartable|86||2||background:darkblue}}
|-
| style="text-align:left; text-indent:15px;"| [[Protestant]]
|align=right| {{bartable|78||2||background:mediumblue}}
|-
| style="text-align:left; text-indent:30px;"| [[Evangelik protestantlıq|Evangelik protestant]]
|align=right| {{bartable|49||2||background:lightblue}}
|-
| style="text-align:left; text-indent:30px;"| [[Meynstrim protestantlığı|Meynstrim protestantı]]
|align=right| {{bartable|13||2||background:lightblue}}
|-
| style="text-align:left; text-indent:30px;"| [[Qara Kilsə]]
|align=right| {{bartable|16||2||background:lightblue}}
|-
| style="text-align:left; text-indent:15px;"| [[Roma-Katolik kilsəsi|Roma-Katolik]]
|align=right| {{bartable|7||2||background:mediumblue}}
|-
| style="text-align:left; text-indent:15px;"| [[Mormonlar|Mormon]]
|align=right| {{bartable|1||2||background:mediumblue}}
|-
| style="text-align:left; text-indent:15px;"| [[Yehovanın Şahidləri]]
|align=right| {{bartable|0,1||2||background:mediumblue}}
|-
| style="text-align:left; text-indent:15px;"| [[Şərqi Ortodoks Kilsəsi|Pravoslav]]
|align=right| {{bartable|0,1||2||background:mediumblue}}
|-
| style="text-align:left; text-indent:15px;"| Digər xristian
|align=right| {{bartable|0,1||2||background:mediumblue}}
|-
| [[Dinsizlik|Mənsubiyyətsiz]]
|align=right| {{bartable|12||2||background:purple}}
|-
| style="text-align:left; text-indent:15px;"|Xüsusi heç bir şey
|align=right| {{bartable|9||2||background:#A020F0}}
|-
| style="text-align:left; text-indent:15px;"| [[Aqnostisizm|Aqnostik]]
|align=right| {{bartable|1||2||background:#A020F0}}
|-
| style="text-align:left; text-indent:15px;"| [[Ateizm|Ateist]]
|align=right| {{bartable|1||2||background:#A020F0}}
|-
| Xristian olmayan inanclar
|align=right| {{bartable|1||2||background:darkgreen}}
|-
| style="text-align:left; text-indent:15px;"| Yəhudi
|align=right| {{bartable|0,2||2||background:lightgreen}}
|-
| style="text-align:left; text-indent:15px;"| [[Müsəlman]]
|align=right| {{bartable|0,2||2||background:lightgreen}}
|-
| style="text-align:left; text-indent:15px;"| [[Buddist]]
|align=right| {{bartable|0,2||2||background:lightgreen}}
|-
| style="text-align:left; text-indent:15px;"| [[Hindust]]
|align=right| {{bartable|0,2||2||background:lightblue}}
|-
| style="text-align:left; text-indent:15px;"| Digər xristian olmayan inanclar
|align=right| {{bartable|0,2||2||background:lightgreen}}
|-
| Bilmir vəya cavab vermir
|align=right| {{bartable|1||2||background:#A020F0}}
|-
| Cəmi || {{bartable|100||2||background:grey}}
|}

Alabama çoxsaylı protestant xristianların yaşadığı [[İncil kəməri]]nin ortasında yerləşir. Alabama ABŞ-nin ən dindar ştatlarından biri kimi qəbul edilir və əhalinin təxminən 58%-i müntəzəm olaraq kilsəyə gedir.<ref>{{cite web |url=http://www.signonsandiego.com/uniontrib/20060502/news_lz1n2thelist.html |title=Church or synagogue attendance by state |website=The San Diego Union-Tribune |access-date=21 iyul 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120513103435/http://www.signonsandiego.com/uniontrib/20060502/news_lz1n2thelist.html |archive-date=13 may 2012}}</ref> Ştat əhalisinin əksəriyyəti özünü Evangelik protestant kimi qəbul edir. 2010-cu ilə olan məlumata əsasən Alabamada üç ən böyük məzhəb qrupu [[Cənubi Baptist Konvensiyası]], [[Birləşmiş Metodist Kilsəsi]] və [[Qeyri-məzhəbli xristianlıq|qeyri-məzhəbli]] Evangelist Protestantdır.<ref>{{cite web |url=http://www.thearda.com/rcms2010/r/s/01/rcms2010_01_state_name_2010.asp |publisher=The Association of Religion Data Archives |title=State membership Report |access-date=7 noyabr 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131012074403/http://www.thearda.com/rcms2010/r/s/01/rcms2010_01_state_name_2010.asp |archive-date=12 oktyabr 2013 |url-status=dead}}</ref>

Alabamada Cənubi Baptist Konvensiyası 1.380.121 nəfərlə ən çox tərəfdara malikdir, bunu 327.734 tərəfdarı olan Birləşmiş Metodist Kilsəsi, 220.938 tərəfdarı ilə qeyri-məzhəbli Evangelist Protestant və 150.647 tərəfdarı ilə Katolik Kilsəsi izləyir. Bir çox Baptist və Metodist konqreqasiyaları XIX əsrin əvvəllərində [[Böyük Oyanış]]da, təbliğçilərin cənubda prozelitizasiyası zamanı quruldu. [[Tanrının Məclisləri]]nin təxminən 60.000 üzvü, [[Məsihin Kilsələri]]nin isə təxminən 120.000 üzvü var idi. XVIII əsrin şotland-irland mühacirləri və onların nəsilləri ilə sıx əlaqəli olan [[Presviterianlıq|Presviterian kilsələrinin]] ümumi üzvləri 75.000-ə yaxın idi ([[Amerikadakı Presviterian Kilsəsi|APK]] - 108 konqreqasiyada 28.009 üzv, [[Presviterian Kilsəsi (ABŞ)|PK (ABŞ)]] - 147 konqreqasiyada 26.247 üzv,<ref>{{cite web |url=http://www.thearda.com/rcms2010/r/s/01/rcms2010_01_state_name_2010.asp |publisher=The Association of Religion Data Archives |title=Maps & Reports |access-date=21 iyul 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131012074403/http://www.thearda.com/rcms2010/r/s/01/rcms2010_01_state_name_2010.asp |archive-date=12 oktyabr 2013 |url-status=dead}}</ref> [[Kamberland Presviterian Kilsəsi]] - 59 konqreqasiyada 6.000 üzv, [[Amerikadakı Kamberland Presviterian Kilsəsi]] - 5.000 üzv və əlli konqreqasiya ilə birlikdə [[Ecvoter Presviterian Kilsəsi|EPK]] və 230 üzvü və doqquz konqreqasiyası olan İslahedilmiş Presviterianlar Cəmiyyəti).<ref name="thearda">{{cite web |url=http://www.thearda.com/mapsReports/reports/state/01_2000.asp |title=State Membership Reports |year=2000 |access-date=15 iyun 2010 |publisher=thearda.com |archive-url=https://web.archive.org/web/20100829192301/http://www.thearda.com/mapsReports/reports/state/01_2000.asp |archive-date=29 avqust 2010 |url-status=dead}}</ref>

2007-ci ildə keçirilən sorğuda respondentlərin təxminən 70%-i Xristian [[İncil]]lərinin dördünün hamısının adını çəkə bildi. Dini üstünlük verdiyini bildirənlərin 59%-i inanclarını “tam başa düşdüyünü” və əlavə öyrənməyə ehtiyac duymadıqlarını söylədilər.<ref>{{cite news |first=Kirsten |last=Campbell |work=Mobile Register |title=Alabama rates well in biblical literacy |date=25 mart 2007 |page=A1 |publisher=Advance Publications, Inc}}</ref> 2007-ci ildə keçirilən sorğuda Alabamalıların 92%-i ştatdakı kilsələrə ən azı müəyyən qədər inandıqlarının bildirdilər.<ref>{{cite web |url=http://www.myaea.org/PDFfile/Confidence+in+State+Institutions07.pdf |title=Confidence in State and Local Institutions Survey |publisher=Capital Survey Research Center |access-date=2 iyun 2007 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070614184507/http://www.myaea.org/PDFfile/Confidence%20in%20State%20Institutions07.pdf |archive-date=14 iyun 2007}}</ref><ref>{{Cite news |first=David |last=White |title=Poll says we feel good about state Trust in government, unlike some institutions, hasn't fallen |date=1 aprel 2007 |work=Birmingham News |page=13A}}</ref>

Daha az sayda olsa da, İudaizm, [[İslam]], [[Hinduizm]], [[Buddizm]], [[Siqhizm]], [[Bəhailik]] və [[Unitar Universalizm]] də daxil olmaqla bir çox digər dini inanclar da əyalətdə təmsil olunur.<ref name="thearda"/>

Yəhudilər indiki Alabamada 1763-cü ildən, [[Səfərad yəhudiləri]]nin Londondan köçdükləri Mobilin müstəmləkəçilik dövründən mövcuddur.<ref name="shomayim">{{cite book |title=The Gates of Heaven : Congregation Sha'arai Shomayim, the first 150 years, Mobile, Alabama, 1844–1994 |last=Zietz |first=Robert |year=1994 |publisher=Congregation Sha'arai Shomayim|location=Mobile, Alabama |pages=1–7}}</ref> Ştatdakı ən qədim yəhudi icması Mobildəki [[Şaarai Şomayim İcması]]dır. O, 25 yanvar 1844-cü ildə ştat qanunverici orqanı tərəfindən rəsmi olaraq tanındı.<ref name="shomayim"/> XIX və XX əsrlərdə sonrakı mühacirlər Şərqi Avropadan gələn [[Aşkenazi yəhudiləri]] idi. Ştatdakı yəhudi məzhəblərinə iki [[Ortodoks iudaizm|ortodoks]], dörd [[Mühafizəkar iudaizm|mühafizəkar]], on [[Reformist iudaizm|reformist]] və bir [[Humanist iudaizm|humanist]] sinaqoq daxildir.<ref>{{cite web |url=http://www.kosherdelight.com/USA/Alabama/AlabamaSynagogues.shtml |title=Synagogues in Alabama |publisher=Kosher Delight |access-date=8 sentyabr 2012 |archive-date=17 yanvar 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130117053313/http://www.kosherdelight.com/USA/Alabama/AlabamaSynagogues.shtml |url-status=live }}</ref>

2011-ci ilə qədər çoxu İslamı qəbul edən afroamerikalılar tərəfindən tikilən 31 məscid mövcud olan Alabamada müsəlmanların sayı artır.<ref name="2011muslim">{{cite news |title=Survey: U.S. Muslims grow by 30 percent since 2000 |author=Kay Campbell |url=http://www.al.com/living/index.ssf/2012/02/survey_us_muslims_grow_by_30_p.html |newspaper=The Huntsville Times |date=29 fevral 2012 |access-date=8 sentyabr 2012 |archive-date=19 iyul 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120719215839/http://www.al.com/living/index.ssf/2012/02/survey_us_muslims_grow_by_30_p.html |url-status=live}}</ref>

Ştatda bir neçə hindu məbədi və mədəniyyət mərkəzi hindli mühacirlər və onların nəsilləri tərəfindən yaradılmışdır, ən məşhurları Birminqemdəki Şri Svaminarayan Mandir, [[Pelam (Alabama)|Pelamdakı]] Birminqem Hindu Məbədi və Mədəniyyət Mərkəzi, [[Kepşau (Alabama)|Kepşaudakı]] Şimali Alabama Hindu Mədəniyyət Mərkəzi və Taskalusadakı Hindu Mandir və Mədəniyyət Mərkəzidir.<ref>{{cite web |url=http://www.garamchai.com/templesSE.htm |title=Hindu Temples in the South East: catering to the needs of NRI and Indians in US |website=GaramChai |access-date=22 sentyabr 2012 |archive-date=22 sentyabr 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120922084948/http://www.garamchai.com/templesSE.htm |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web |url=http://hindumandir.cc/index.php?option=com_content&view=article&id=33&Itemid=42 |title=History of Hindu Mandir & Cultural Center |website=Hindu Mandir & Cultural Center |access-date=22 sentyabr 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130117053326/http://hindumandir.cc/index.php?option=com_content&view=article&id=33&Itemid=42 |archive-date=17 yanvar 2013 |url-status=dead}}</ref>

[[Theravada]] buddistləri üçün altı Dharma mərkəzi və təşkilatı var.<ref>{{cite web |url=http://www.manjushri.com/Centers/alabama.htm |title=Dharma Centers and Organizations in Alabama |website=Manjushri Buddhist Community |publisher=AcuMaestro |access-date=22 sentyabr 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130117053327/http://www.manjushri.com/Centers/alabama.htm |archive-date=17 yanvar 2013 |url-status=dead}}</ref> Ən çox monastır Buddist məbədləri Mobil qraflığının cənubunda, [[Bayu-La-Batr (Alabama)|Bayu-La-Batr]] yaxınlığında cəmləşmişdir. Bu ərazi 1970-ci illərdə və sonrakı illərdə [[Hind-Çin qaçqın böhranı|Kamboca, Laos və Vyetnamdan qaçqın axınını]] cəlb etmişdir.<ref>{{cite web |url=http://www.journalofamericanhistory.org/projects/katrina/Gaillard.html |title=After the Storms: Tradition and Change in Bayou La Batre |author=Frye Gaillard |date=Dekabr 2007 |website=Journal of American History |publisher=Organization of American Historians |access-date=22 sentyabr 2012 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121201013011/http://www.journalofamericanhistory.org/projects/katrina/Gaillard.html |archive-date=1 dekabr 2012}}</ref> Bayu-La-Batrın on mil radiusunda dörd məbəd vardır.<ref>{{cite news |url=http://blog.al.com/living-press-register/2011/10/for_vietnamese_buddhists_in_so.html |title=For Vietnamese Buddhists in South Alabama, A Goddess of Mercy Is A Powerful Figure |author=Roy Hoffman |newspaper=Press-Register |date=22 oktyabr 2011 |access-date=22 sentyabr 2012 |archive-date=17 noyabr 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121117144248/http://blog.al.com/living-press-register/2011/10/for_vietnamese_buddhists_in_so.html |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://blog.al.com/living-press-register/2009/08/a_welcome_gateway_to_the_far_e.html |title=A Welcome Gateway to the Far East |author=Debbie M. Lord |newspaper=Press-Register |date=29 avqust 2009 |access-date=22 sentyabr 2012 |archive-date=19 noyabr 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121119120248/http://blog.al.com/living-press-register/2009/08/a_welcome_gateway_to_the_far_e.html |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=http://blog.al.com/live/2012/05/buddhist_monk_killed_temple_le.html |title=Buddhist Monk Killed Temple Leader During Argument Over Food, Prosecutor Says |author=Katherine Sayre |newspaper=Press-Register |date=17 may 2012 |access-date=22 sentyabr 2012 |archive-date=17 noyabr 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121117013740/http://blog.al.com/live/2012/05/buddhist_monk_killed_temple_le.html |url-status=live}}</ref>

Alabamada bəhailik tərəfdarlarının ilk icması 1896-cı ildə Çikaqodan Feyrhopa köçən Paul K. Diley tərəfindən yaradılmışdır. Alabamada bəhai mərkəzləri Birminqem, Hantsvill və [[Florens (Alabama)|Florens]]də mövcuddur.<ref>{{cite web |url=http://www.shoalsbahais.com/About-Us.html |title=Bahais of the Shoals |website=shoalsbahais.com |access-date=21 iyul 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150511002203/http://www.shoalsbahais.com/About-Us.html |archive-date=11 may 2015 |url-status=dead}}</ref>

===Səhiyyə===
2018-ci ildə Alabamada gözlənilən ömür uzunluğu 75,1 il olub, ölkə üzrə ortalama olan 78,7 yaşdan aşağıdır və ölkədə gözlənilən ömür uzunluğuna görə ən axırıncı üçüncü yerdədir. Gözlənilən ömür uzunluğunun azalmasına səbəb ola biləcək amillər ana ölümü, intihar və silahlı cinayətlərdir.<ref>{{cite web |title=Here are which states have the longest life expectancies — and which have the shortest |url=https://www.yahoo.com/lifestyle/which-states-longest-life-expectancies-shortest-life-expectancies-160420160.html |website=www.yahoo.com |access-date=11 mart 2021 |date=11 mart 2021 |archive-date=2021-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210311225343/https://www.yahoo.com/lifestyle/which-states-longest-life-expectancies-shortest-life-expectancies-160420160.html |url-status=live }}</ref>

2008-ci ildə [[Xəstəliklərə Nəzarət və Profilaktika Mərkəzləri]]nin tədqiqatı göstərdi ki, Alabamada piylənmə bir problemdir, 26% ilə 29% nisbətinə malik on qraflıq istisna olmaqla əksər qraflıqlarda yetkinlərin 29%-dən çoxu obezdir.<ref>{{cite web |url=https://www.cdc.gov/diabetes/pubs/factsheets/countylvlestimates.htm |title=County Level Estimates of Obesity—State Maps |year=2008 |publisher=Centers for Disease Control and Prevention |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140331230945/http://www.cdc.gov/diabetes/pubs/factsheets/countylvlestimates.htm |archive-date=31 mart 2014}}</ref> Ştat sakinləri, digər beş ştatda yaşayanlarla birlikdə, asudə vaxtlarında ən az fiziki aktivlik nümayiş etdirdilər.<ref>{{cite web |url=https://www.cdc.gov/media/releases/2011/p0216_physicalinactivity.html |title=Highest Rates of Leisure-Time Physical Inactivity in Appalachia and South |year=2008 |publisher=Centers for Disease Control and Prevention |access-date=8 sentyabr 2017 |archive-date=7 iyul 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170707145314/https://www.cdc.gov/media/releases/2011/p0216_physicalinactivity.html |url-status=live}}</ref> Alabama və ümumilikdə ABŞ-nin cənub-şərqi, ölkədə yetkinlərin 10%-dən artığı olmaqla, böyüklərdə başlayan [[II tip şəkərli diabet|diabetin]] ən yüksək hallarından birinə malikdir.<ref>{{cite web |url=http://apps.nccd.cdc.gov/DDTSTRS/Index.aspx?stateId=1&state=Alabama&cat=prevalence&Data=data&view=TO&trend=prevalence&id=1 |title=Alabama—Percentage of Adults(aged 18 years or older) with Diagnosed Diabetes, 1994–2010 |year=2010 |publisher=Centers for Disease Control and Prevention |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111018105633/http://apps.nccd.cdc.gov/DDTSTRS/Index.aspx?stateId=1&state=Alabama&cat=prevalence&Data=data&view=TO&trend=prevalence&id=1 |archive-date=18 oktyabr 2011}}</ref><ref>{{cite web |url=http://apps.nccd.cdc.gov/DDT_STRS2/NationalDiabetesPrevalenceEstimates.aspx?mode=DBT |title=CDC national chart on diabetes |publisher=Apps.nccd.cdc.gov |access-date=1 iyun 2011 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111015110228/http://apps.nccd.cdc.gov/DDT_STRS2/NationalDiabetesPrevalenceEstimates.aspx?mode=DBT |archive-date=15 iyun 2011}}</ref>

14 may 2019-cu ildə Alabama, zorlama və qohumluq əlaqəsi istisna olmaqla, "ciddi sağlamlıq riski olmadığı təqdirdə" hamiləliyin istənilən mərhələsində abortu qadağan edən [[İnsan Həyatının Mühafizəsi Aktı]]nı qəbul etdi. Qanun abort edən həkimləri 10 ildən 99 ilə qədər həbs cəzası ilə cəzalandırır.<ref>{{Cite news |url=https://www.theguardian.com/us-news/2019/may/14/abortion-bill-alabama-passes-ban-six-weeks-us-no-exemptions-vote-latest |title=Alabama abortion ban: Republican senate passes most restrictive law in US |last=York |first=Erin Durkin Jessica Glenza in New |date=15 may 2019 |work=The Guardian |access-date=15 may 2019 |issn=0261-3077 |archive-date=15 may 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190515023534/https://www.theguardian.com/us-news/2019/may/14/abortion-bill-alabama-passes-ban-six-weeks-us-no-exemptions-vote-latest |url-status=live}}</ref> Qanun əvvəlcə növbəti noyabrda qüvvəyə minməli idi, lakin 29 oktyabr 2019-cu ildə ABŞ Dairə hakimi Mayron Tompson 1973-cü ildə [[ABŞ Ali Məhkəməsi]]nin [[Rou Ueydə qarşı]] işi ilə ziddiyyət təşkil etdiyi üçün qanunun qüvvəyə minməsinə mane oldu.<ref>{{cite web |last1=Chandler |first1=Kim |title=Federal judge blocks Alabama's strict abortion ban |url=https://apnews.com/dae2aa0b0796432daa146bbc6128643b |publisher=Associated Press |access-date=9 noyabr 2019 |location=Montgomery |date=29 oktyabr 2019 |archive-date=8 noyabr 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191108185459/https://apnews.com/dae2aa0b0796432daa146bbc6128643b |url-status=live }}</ref> 24 iyun 2022-ci ildə ABŞ Ali Məhkəməsi [[Dobbs Cekson Qadın Sağlamlığı Təşkilatına]] qarşı işdə Rou Ueydə qarşı işini ləğv etdikdən sonra hakim Tompson qərarını ləğv edərək qanunun qüvvəyə minməsinə icazə verdi.<ref>{{cite web |url=https://bloximages.newyork1.vip.townnews.com/waaytv.com/content/tncms/assets/v3/editorial/d/ad/dad08b38-f403-11ec-b63f-6308c50f258e/62b62b6dda8ef.pdf.pdf |title=YASHICA ROBINSON vs STEVEN MARSHALL Court Docket |website=bloximages.newyork1.vip.townnews.com |access-date=2022-09-12 |archive-date=2022-06-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220628092229/https://bloximages.newyork1.vip.townnews.com/waaytv.com/content/tncms/assets/v3/editorial/d/ad/dad08b38-f403-11ec-b63f-6308c50f258e/62b62b6dda8ef.pdf.pdf |url-status=live }}</ref>

==İqtisadiyyat==
{{həmçinin bax|Alabama iqtisadiyyatı‎|Adambaşına düşən gəlirə görə Alabama yerlərinin siyahısı}}

Ştatda aerokosmik, təhsil, səhiyyə, bank işinə və müxtəlif ağır sənaye sahələrinə, o cümlədən avtomobil istehsalı, mineralların çıxarılması, polad istehsalı və [[Metal quraşdırma|quraşdırmaya]] sərmayə qoyulub. 2006-cı ilə qədər Alabamada bitki və heyvan istehsalı 1,5 milyard $ dəyərində qiymətləndirilirdi. Əvvəlki əsrin əsasən kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatından fərqli olaraq, bu, ştatın ümumi daxili məhsulunun yalnız bir faizini təşkil edirdi. Torpaq inşaatçılara, taxta-şalban şirkətlərinə və iri əkinçilik konqlomeratlarına satıldığı üçün 1960-cı illərdən bəri şəxsi təsərrüfatların sayı sabit sürətlə azalmışdır.<ref>{{cite web |url=http://encyclopediaofalabama.org/face/Article.jsp?id=h-2330 |title=Food Production in Alabama |last1=Ijaz |first1=Ahmad |last2=Addy |first2=Samuel N. |date=6 iyul 2009 |website=The Encyclopedia of Alabama |publisher=Auburn University |access-date=22 sentyabr 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130117053325/http://encyclopediaofalabama.org/face/Article.jsp?id=h-2330 |archive-date=17 yanvar 2013 |url-status=dead}}</ref>

[[Fayl:RTJattheshoals.jpg|thumb|left|[[Robert Trent Jones Golf Trail]] ştatda böyük iqtisadi təsirə malikdir.]]
2008-ci ildə qeyri-kənd təsərrüfatı sahəsində məşğulluq idarəçilik sahəsində 121.800, biznes və maliyyə əməliyyatlarında 71.750, kompüter və riyaziyyatla əlaqəli sahədə 36.790, memarlıq və mühəndislikdə 44.200, həyat, fiziki və sosial elmlərdə 12.410, icma və sosial xidmətlərdə 32,260 nəfər; hüquqi sahələrdə 12.770, təhsil, təlim və kitabxana xidmətlərində 116.250, incəsənət, dizayn və media peşələrində 27.840, səhiyyədə 121.110, yanğınsöndürmə, hüquq-mühafizə və təhlükəsizlikdə 44.750, qida hazırlanması və təqdim edilməsində 154.040, bina və ərazinin təmizlənməsi və təmirində 76.650, şəxsi qayğı və xidmətlərdə 53.230 nəfər, satışda 244.510, ofis və idarəetmə dəstəyində 338.760, əkinçilik, balıqçılıq və meşə təsərrüfatında 20.510, tikinti və mədənçıxarma, qaz və neft hasilatında 120.155, quraşdırma, texniki xidmət və təmirdə 106.280, istehsalda 224.110 və nəqliyyat və material daşınmasında 167.160 nəfər olmuşdur.<ref name="alaindustrial"/>

[[Fayl:Center Court of the Riverchase Galleria.jpg|thumb|upright|Cənub-şərqdəki ən böyük ticarət mərkəzlərindən biri olan Huverdəki Riverchase Galleria.]]
ABŞ [[İqtisadi Təhlil Bürosu]]nun məlumatına görə, 2008-ci ildə [[Ümumi region daxili məhsul|ümumi ştat məhsulu]] 170 milyard $ və ya adambaşına 29.411 $ təşkil edib. Alabama ştatının 2012-ci ildə ÜDM-i əvvəlki ilə nisbətən 1,2% artıb. Ən böyük artım informasiya sahəsində baş verib.<ref>{{cite web |url=https://www.bea.gov/newsreleases/regional/gdp_state/gsp_newsrelease.htm |title=GDP by State (2008) |date=2 iyun 2009 |website=Bureau of Economic Analysis, Regional Economic Accounts |access-date=9 oktyabr 2009 |archive-date=26 avqust 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090826143618/https://www.bea.gov/newsreleases/regional/gdp_state/gsp_newsrelease.htm |url-status=live }} [https://www.bea.gov/newsreleases/regional/gdp_state/2009/pdf/gsp0609.pdf full release with tables] {{Wayback|url=https://www.bea.gov/newsreleases/regional/gdp_state/2009/pdf/gsp0609.pdf |date=20170630210541 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170630210541/https://www.bea.gov/newsreleases/regional/gdp_state/2009/pdf/gsp0609.pdf |date=30 iyun 2017}}</ref> 2010-cu ildə ştatın adambaşına düşən gəliri 22,984 $ olub.<ref>{{cite web |url=http://quickfacts.census.gov/qfd/states/01000.html |title=United States Census Bureau |access-date=25 fevral 2012 |website=State and County Quick Facts |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120226182304/http://quickfacts.census.gov/qfd/states/01000.html |archive-date=26 fevral 2012}}</ref>

2015-ci ilin aprel ayında ştatda mövsümi düzəliş edilmiş işsizlik səviyyəsi 5,8% təşkil edib.<ref>{{cite web |title=Local Area Unemployment Statistics—Alabama |website=Bureau of Labor Statistics |url=http://data.bls.gov/cgi-bin/surveymost?la+01 |access-date=15 iyun 2013 |archive-date=9 fevral 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140209183335/http://data.bls.gov/cgi-bin/surveymost?la+01 |url-status=live}}</ref> Bu, ölkə üzrə mövsümi düzəliş edilmiş 5.4% nisbəti ilə müqayisə edilib.<ref>{{cite web |title=Bureau of Labor Statistics Data |url=http://data.bls.gov/cgi-bin/surveymost?bls |publisher=United States Department of Labor |access-date=July 6, 2015 |archive-date=24 oktyabr 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131024023419/http://data.bls.gov/cgi-bin/surveymost?bls |url-status=live}}</ref>

Alabamada minimum əmək haqqı yoxdur və 2016-cı ilin fevralında bələdiyyələrin minimum əmək haqqı təyin etməsinə mane olan qanun qəbul edilib. (Birminqem şəhər sərəncamı onların haqqını 10,10 $ qaldırdı.)<ref>{{cite news |url=https://www.theguardian.com/us-news/2016/feb/26/alabama-passes-law-banning-minimum-wage-increase |title=Alabama passes law banning cities and towns from increasing minimum wage |first=Jana |last=Kasperkevic |date=26 fevral 2016 |newspaper=The Guardian |access-date=13 dekabr 2016 |archive-date=11 fevral 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170211161330/https://www.theguardian.com/us-news/2016/feb/26/alabama-passes-law-banning-minimum-wage-increase |url-status=live}}</ref>

2018-ci ilə görə, Alabama ABŞ-dəki ştatlar arasında altıncı ən yüksək yoxsulluq səviyyəsinə malikdir.<ref>{{cite web |url=http://alabamapossible.org/ap_povertyfactsheet_2018_web/ |title=AP_PovertyFactSheet_2018_Web |first=Kristina |last=Scott |access-date=4 sentyabr 2018 |archive-date=4 sentyabr 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180904192109/http://alabamapossible.org/ap_povertyfactsheet_2018_web/ |url-status=live}}</ref> 2017-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Xüsusi Məruzəçisi [[Filip Alston]] Alabamanın bəzi kənar hissələrini gəzdi və ətraf mühit şəraitinin inkişaf etmiş dünyada görmədiyi hər yerdən daha kasıb olduğunu söylədi.<ref>{{Cite news | last=Ballesteros | first=Carlos | title=Alabama Has the Worst Poverty in the Developed World, U.N. Official Says | url=https://www.newsweek.com/alabama-un-poverty-environmental-racism-743601 | newspaper=Newsweek | date=10 dekabtr 2017 | access-date=4 sentyabr 2018 | archive-date=8 sentyabr 2018 | archive-url=https://web.archive.org/web/20180908163319/https://www.newsweek.com/alabama-un-poverty-environmental-racism-743601 | url-status=live}}</ref>

===Ən böyük işəgötürənlər===
[[Fayl:Enterprise lifted.jpg|thumb|upright|[[Enterprayz kosmik məkiyi]] 1978-ci ildə Marşal Kosmik Uçuş Mərkəzində sınaqdan keçirilir.]]
[[Fayl:Hyundai Motor Manufacturing Alabama Highsmith 01.jpg|thumb|2010-cu ildə Montqomeridə Hyundai Motor Manufacturing Alabama.]]
[[Fayl:Shelbyhallcomputing.JPG|thumb|Şelbi zalı, Mobildə [[Cənubi Alabama Universiteti]]ndə Hesablama Məktəbi.]]

2011-ci ilin aprelində Alabamada ən çox işçi işəgötürən beş işəgötürən olub :<ref name="bbjournal">Aneesa Macmillan. "[http://www.bizjournals.com/birmingham/blog/2011/04/top-of-the-list-alabamas-largest.html Top of the List: Alabama's largest employers] {{Wayback|url=http://www.bizjournals.com/birmingham/blog/2011/04/top-of-the-list-alabamas-largest.html |date=20110426110530 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110426110530/http://www.bizjournals.com/birmingham/blog/2011/04/top-of-the-list-alabamas-largest.html |date=26 aprel 2011}}" (22 aprel 2011). ''Birmingham Business Journal''.</ref>
{| class="wikitable"
|-
! İşəgötürən
! İşçilər
|-
| [[Redstoun-Arsenal]]
| 25.373
|-
| [[Birminqemdəki Alabama Universiteti]] ([[BAU Xəstəxanası]] daxil olmaqla)
| 18.750
|-
| [[Maksvell hərbi-hava bazası]]
| 12.280
|-
| [[Alabama hökuməti|Alabama ştatı]]
| 9.500
|-
| [[Mobil qraflığı ictimai məktəb sistemi]]
| 8.100
|}

Növbəti iyirmi ən böyük işəgötürən, 2011-ci il tarixinə :<ref>{{cite web |url=http://www.americanregistry.com/recognition/alabamas-largest-employers/116523 |title=Alabama's Largest Employers |date=Aprel 2011 |website=Birmingham Business Journal |publisher=American Registry |access-date=19 sentyabr 2012 |archive-date=17 yanvar 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130117053326/http://www.americanregistry.com/recognition/alabamas-largest-employers/116523 |url-status=live }}</ref>

{| class="wikitable"
|-
! İşəgötürən
! Məkan
|-
| [[Anniston Hərbi Deposu]]
| [[Anniston (Alabama)|Anniston]]
|-
| [[AT&T]]
| Çoxşöbəli
|-
| [[Obern Universiteti]]
| [[Obern (Alabama)|Obern]]
|-
| Baptist Tibb Mərkəzi Cənubi
| [[Montqomeri (Alabama)|Montqomeri]]
|-
| [[Birminqem şəhər məktəbləri]]
| [[Birminqem (Alabama)|Birminqem]]
|-
| [[Birminqem (Alabama)|Birminqem şəhəri]]
| Birminqem
|-
| DCH səhiyyə sistemi
| [[Taskalusa (Alabama)|Taskalusa]]
|-
| [[Hantsvill şəhər məktəbləri]]
| [[Hantsvill (Alabama)|Hantsvill]]
|-
| [[Hantsvill Xəstəxana Sistemi]]
| Hantsvill
|-
| [[Hyundai Motor Manufacturing Alabama]]
| Montqomeri
|-
| Infirmary səhiyyə sistemi
| [[Mobil (Alabama|Mobil]]
|-
| [[Cefferson qraflığı məktəbləri (Alabama)|Cefferson qraflığı təhsil şurası]]
| Birminqem
|-
| [[Marşal Kosmik Uçuş Mərkəzi]]
| Hantsvill
|-
| [[Mercedes-Benz U.S. International]]
| [[Vens (Alabama)|Vens]]
|-
| [[Montqomeri ictimai məktəbləri]]
| Montqomeri
|-
| [[Regions Financial Corporation]]
| Çoxşöbəli
|-
| [[Boeing]]
| Çoxşöbəli
|-
| [[Alabama Universiteti]]
| Taskalusa
|-
| [[Cənubi Alabama Universiteti]]
| Mobil
|-
| [[Walmart]]
| Çoxşöbəli
|}

=== Kənd təsərrüfatı ===
Alabama ştatının kənd təsərrüfatı məhsullarına quşçuluq və [[yumurta]], mal-qara, balıq, bitki əkmə məhsulları, [[yerfındığı]], pambıq, [[ABŞ-də qarğıdalı istehsalı|qarğıdalı]] və [[sorqo]] kimi taxıl, tərəvəz, süd, [[soya]] və şaftalı daxildir. "[[ABŞ ştat və ərazi ləqəblərinin siyahısı|Pambıq ştatı]]" kimi tanınsa da, Alabama müxtəlif hesabatlara görə [[ABŞ-də pambıq istehsalı|milli pambıq istehsalında]] səkkizinci və onuncu sıralardadır,<ref>{{cite web |url=http://cber.cba.ua.edu/pdf/ab2005q4.pdf |title=Alabama and CBER: 75 Years of Change |access-date=23 sentyabr 2006 |year=2005 |website=Alabama Business |publisher=Center for Business and Economic Research, Culverhouse College of Commerce, The University of Alabama |archive-url=https://web.archive.org/web/20060927141609/http://cber.cba.ua.edu/pdf/ab2005q4.pdf |archive-date=27 sentyabr 2006 |url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.aces.edu/dept/nass/bulletin/2005/pg05.pdf |title=State Highlights for 2004–2005 |access-date=23 sentyabr 2006 |year=2005 |website=Alabama Cooperative Extension System |publisher=USDA, NASS, Alabama Statistical Office |archive-url=https://web.archive.org/web/20060921005808/http://www.aces.edu/dept/nass/bulletin/2005/pg05.pdf |archive-date=21 sentyabr 2006 |url-status=dead}}</ref> [[Texas]], Corciya və Missisipi ilk üçlükdə yer alır.

=== Akvakultura ===
[[Akvakultura]] Alabama iqtisadiyyatının böyük bir hissəsidir.<ref name=":1">Hanson, TE. 2015. Economics of Aquaculture Production in Alabama. United States Department of Agriculture. Project No. ALA016-1-10022. Available from: https://reeis.usda.gov/web/crisprojectpages/0222158-economics-of-aquaculture-production-in-alabama.html {{Wayback|url=https://reeis.usda.gov/web/crisprojectpages/0222158-economics-of-aquaculture-production-in-alabama.html |date=20210924191911 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210924191911/https://reeis.usda.gov/web/crisprojectpages/0222158-economics-of-aquaculture-production-in-alabama.html |date=24 sentyabr 2021}}</ref> Alabamalılar 1960-cı illərin əvvəllərində akvakultura ilə məşğul olmağa başladılar.<ref name=":2">{{Cite journal |last1=Pine |first1=H.J. |last2=Boyd |first2=C.E. |date=2011 |title=Stream Salinization by Inland Brackish-Water Aquaculture |url=https://doi.org/10.1080/15222055.2011.545580 |journal=North American Journal of Aquaculture |volume=73 |issue=2 |pages=107–113|doi=10.1080/15222055.2011.545580 }}</ref> ABŞ-də [[Naxa balığı akvakulturası|fermada yetişdirilən naxa balığı]] Amerikada 8-ci ən məşhur dəniz məhsuludur.<ref name=":3">{{Cite web |last1=Hanson |first1=Terry |last2=Roy |first2=Luke |last3=Kelly |first3=Anita |date=2021 |title=2020 Alabama Farm-Raised Catfish Industry Highlights |url=https://www.aces.edu/blog/topics/aquaculture/alabama-farm-raised-catfish-industry-highlights/?cn-reloaded=1 |url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20210924191858/https://www.aces.edu/blog/topics/aquaculture/alabama-farm-raised-catfish-industry-highlights/?cn-reloaded=1 |archive-date=24 sentyabr 2021}}</ref> 2008-ci ilə qədər Alabamada təxminən 4000 insan naxa sənayesində işləyirdi və Alabama 132 milyon funt balıq istehsal etdi.<ref name=":1" /> 2020-ci ildə Alabama ABŞ-nin fermada yetişdirilən naxa balığının {{frac|1|3}} hissəsini istehsal etdi.<ref name=":3" /> 2020-ci ildə Alabamada yetişdirilən naxa balığının ümumi satışı 307 milyon $-a bərabər idi, lakin 2020-ci ilə qədər Alabamalıların ümumi məşğulluğu 2.442-yə düşdü.<ref name=":3" />

2000-ci illərin əvvəlindən 2020-ci ilə qədər Alabami naxa balığı sənayesi 250 ferma və 4 emalçıdan 66 fermaya və 2 emalçıya qədər azaldı.<ref name=":3" /> Bu azalmanın səbəbləri arasında yem qiymətlərinin artması, naxa balığı alternativləri, [[COVID-19]]-un restoran satışlarına təsiri, xəstəlik və balıq ölçüsü daxildir.<ref name=":3" />

=== Sənayə ===
Alabama ştatının sənaye məhsullarına dəmir və polad məhsulları (çuqun və polad boru daxil olmaqla); kağız, [[taxta-şalban]] və ağac məhsulları; mədənçilik (əsasən kömür); plastik məhsullar; avtomobillər və yük maşınları; və [[geyim]] daxildir. Bundan əlavə, Alabama, əsasən, [[NASA]]-nın Marşal Kosmik Uçuş Mərkəzinin yerləşdiyi Hantsvill bölgəsində və qərargahı [[Redstoun-Arsenal]]da yerləşən [[ABŞ Ordusu Material Komandanlığı]]nda [[Aerokosmika sənayesi|aerokosmik]] və [[Elektronika|elektron]] məhsullar istehsal edir.

[[Fayl:Mercedes Benz US International 01.jpg|thumb|Taskalusa qraflığındakı [[Mercedes-Benz U.S. International]], ştat əraizisində yerləşən ilk avtomobil təsisi idi.]]

1990-cı illərdən bəri Alabama ştatının iqtisadi artımının böyük hissəsi ştatın avtomobil sənayesinin genişlənməsi ilə bağlıdır. Ştatda [[Honda Manufacturing of Alabama]], [[Hyundai Motor Manufacturing Alabama]], [[Mercedes-Benz U.S. International]] və [[Toyota Motor Manufacturing Alabama]], eləcə də onların müxtəlif təchizatçıları yerləşir. 1993-cü ildən bəri avtomobil sənayesi ştatda 67.800-dən çox yeni iş yeri yaratmışdır. Alabama hazırda avtomobil ixracına görə ölkədə 4-cü yerdədir.<ref>{{cite web |url=http://www1.eere.energy.gov/vehiclesandfuels/facts/2008_fotw539.html |title=Vehicle Technologies Program: Fact #539: October 6, 2008, Light Vehicle Production by State |publisher=.eere.energy.gov |date=6 oktyabr 2008 |access-date=24 oktyabr 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081006202740/http://www1.eere.energy.gov/vehiclesandfuels/facts/2008_fotw539.html |archive-date=6 oktyabr 2008 |url-status=dead}}</ref>

Avtomobil istehsalçıları 2012-ci ildə ştatda sənaye genişlənməsinin təxminən üçdə birini təşkil edib.<ref>{{cite news |last=McCreless |first=Patrick |title=Automakers account for about a third of the state's industrial expansion |url=http://www.annistonstar.com/view/full_story/20677539/article-Automakers-account-for-about-a-third-of-the-state-s-industrial-expansion?instance=home_news#ixzz2DioLu4sx |newspaper=The Anniston Star |date=31 oktyabr 2012 |access-date=15 iyun 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131022035218/http://www.annistonstar.com/view/full_story/20677539/article-Automakers-account-for-about-a-third-of-the-state-s-industrial-expansion?instance=home_news#ixzz2DioLu4sx |archive-date=22 oktyabr 2013}}</ref> Ştatın avtomobil zavodlarında istehsal olunan səkkiz model 2012-ci ildə ümumilikdə 74.335 avtomobilin cəmi satışını təşkil edib. Bu dövrdə ən güclü model satışları [[Hyundai Elantra]] kompakt avtomobili, [[Mercedes-Benz GL-Class]] idman avtomobili və [[Honda Ridgeline]] idman yük maşını idi.<ref>{{cite news |last=Kent |first=Dawn |title=U.S. auto sales see gains in March, as Alabama-made models rise 4 percent |url=http://www.al.com/business/index.ssf/2013/04/us_auto_sales_see_gains_in_mar.html |access-date=15 iyun 2013 |publisher=AL.com |date=2 aprel 2013 |archive-date=18 may 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518041759/http://www.al.com/business/index.ssf/2013/04/us_auto_sales_see_gains_in_mar.html |url-status=live }}</ref>

[[Fayl:Airbus Mobile Engineering Center.jpg|thumb|left|Mobil Brukley Aeropleksində Airbus Mobil Mühəndislik Mərkəzi]]
Polad istehsalçıları [[Outokumpu]], [[Nucor]], [[SSAB]], [[ThyssenKrupp]] və [[U.S. Steel]]-in Alabama ştatında müəsisələri var və 10.000-dən çox işçi çalışır. 2007-ci ilin may ayında Alman polad istehsalçısı ThyssenKrupp, 4,65 milyard birləşmiş [[Paslanmaz polad|paslanmaz]] və [[Yüksək karbonlu polad|karbon polad]] emalı müəssisəsi üçün Mobil qraflığında [[Kalvert (Alabama)|Kalverti]] seçdi.<ref>{{Cite news |url=http://blog.al.com/live/2007/05/mobile_county_wins_thyssenkrup.html |title=ThyssenKrupp's Alabama incentive package tops $811 million |newspaper=Press-Register |date=11 may 2007 |access-date=22 iyul 2011 |archive-url=https://archive.today/20110726144848/http://blog.al.com/live/2007/05/mobile_county_wins_thyssenkrup.html |archive-date=26 iyul 2011 |url-status=live}}</ref> ThyssenKrupp-un paslanmaz polad bölməsi olan Inoxum, Kalvert zavodunun paslanmaz istehsalı hissəsi də daxil olmaqla, 2012-ci ildə Finlandiyanın Outokumpu paslanmaz polad şirkətinə satıldı.<ref>{{cite news |title=New owners of ThyssenKrupp stainless steel division plan visit in June |work=Press-Register |date=31 may 2012 |url=http://blog.al.com/press-register-business/2012/05/new_owners_of_thyssenkrupp_sta.html |access-date=15 iyun 2013 |archive-date=22 oktyabr 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131022053114/http://blog.al.com/press-register-business/2012/05/new_owners_of_thyssenkrupp_sta.html |url-status=live }}</ref> ThyssenKrupp zavodunun qalan hissəsi 2013-cü ilin mart ayında [[ArcelorMitta]]l və [[Nippon Steel]] tərəfindən 1,6 milyard dollara təqdim edilmiş yekun təkliflərə malik idi. [[Companhia Siderúrgica Nacional]] Kalvertdə dəyirman üçün birləşmiş təklif, üstəgəl Braziliyadakı ThyssenKrupp dəyirmanının əksər payı üçün 3,8 milyard dollarlıq təklif təqdim etdi.<ref>{{cite news |title=Report: ThyssenKrupp gets final bids for Steel Americas plants |publisher=AL.com |date=1 mart 2013 |url=http://www.al.com/business/index.ssf/2013/03/report_thyssenkrupp_gets_final.html |access-date=15 iyun 2013 |archive-date=7 may 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130507103651/http://www.al.com/business/index.ssf/2013/03/report_thyssenkrupp_gets_final.html |url-status=live }}</ref> 2013-cü ilin iyul ayında zavod ArcelorMittal və Nippon Steel şirkətlərinə satıldı.<ref>{{cite web |url=http://www.stahl-online.de/index.php/alabama-ende-2014-bei-voller-kapazitaet/ |title=Alabama: Ende 2014 bei voller Kapazität—stahl-online.de |website=stahl-online.de |access-date=21 iyul 2015 |archive-date=24 sentyabr 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150924105627/http://www.stahl-online.de/index.php/alabama-ende-2014-bei-voller-kapazitaet/ |url-status=dead}}</ref>

Hunt Consolidated, Inc.-in törəmə şirkəti olan [[Hunt Refining Company]] Taskalusada yerləşir və orada neft emalı zavodu fəaliyyət göstərir. Şirkətin həmçinin Mobil, Melvin və Maundvildə terminalları fəaliyyət göstərir.<ref>"[http://www.linkedin.com/company/hunt-refining-company Hunt Refining Company] {{Wayback|url=http://www.linkedin.com/company/hunt-refining-company |date=20120518071518 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120518071518/http://www.linkedin.com/company/hunt-refining-company |date=18 may 2012}}". Linkedin.</ref> [[JVC|JVC America, Inc.]] Taskalusada [[Disk|optik disklərin]] replikasiyası və qablaşdırılması zavodunu idarə edir.<ref>"[https://web.archive.org/web/20130117053326/http://www.jvc-america.com/about/plant_locations.aspx Company Overview]". JVC America, Inc.</ref>

[[Goodyear Tire and Rubber Company]] Qadsdendə 1400 nəfərə yaxın işçisi olan böyük bir zavodu idarə edir. 1929-cu ildən fəaliyyət göstərir.

Mobildə [[Airbus A320|Airbus A320 ailəsi]] təyyarələrinin yığılması zavodunun tikintisi 2 iyul 2012-ci ildə Mobil Konvensiya Mərkəzindən [[Airbus]] baş icraçı direktoru [[Fabris Bregier]] tərəfindən rəsmi olaraq elan edildi. Planlara A319, A320 və A321 təyyarələrinin yığılması üçün [[Mobil Brukley Aeropleksi|Brukley Aeropleksində]] 600 milyon dollarlıq zavod daxildir. Tikintiyə 2013-cü ildə başlanılıb, onun 2015-ci ilə qədər istismara verilməsi və 2017-ci ilə qədər ildə 50-yə qədər təyyarə istehsal edilməsi planlaşdırılmışdı.<ref name="apconfirm">{{cite news |title=Airbus to Build 1st US Assembly Plant in Alabama |agency=Associated Press |author=Melissa Nelson-Gabriel |date=2 iyul 2012 |url=https://abcnews.go.com/US/wireStory/officials-ala-airbus-plant-employ-1000-16690789 |access-date=2 iyul 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120703090843/https://abcnews.go.com/US/wireStory/officials-ala-airbus-plant-employ-1000-16690789 |archive-date=3 iyul 2012 |url-status=dead}}</ref><ref name="bbcconfirm">{{cite news |title=Airbus confirms its first US factory to build A320 jet |work=BBC News |date=2 iyul 2012 |url=https://www.bbc.co.uk/news/business-18675711 |access-date=2 iyul 2012 |archive-date=2 iyul 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120702182124/http://www.bbc.co.uk/news/business-18675711 |url-status=live }}</ref> Montaj təsisi şirkətin ABŞ daxilində tikilən ilk fabrikidir.<ref>{{cite news|title=EADS to Build United States Assembly Line for Airbus A320|url=https://www.nytimes.com/2012/07/03/business/global/eads-to-build-airbus-assembly-line-in-mobile-ala.html|work=The New York Times|access-date=2 iyul 2012|author=Nicola Clark|date=2 iyul 2012 |archive-date=2 iyul 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120702213020/http://www.nytimes.com/2012/07/03/business/global/eads-to-build-airbus-assembly-line-in-mobile-ala.html|url-status=live}}</ref> 2013-cü il fevralın 1-də açıqlandı ki, Airbus müəssisənin tikintisinə nəzarət etmək üçün Alabamada yerləşən [[Hoar Construction]] şirkətini işə götürüb.<ref name=airbusasby>{{cite web |title=Airbus Appoints Program Manager for its Mobile Assembly Line |url=http://www.airbus.com/newsevents/news-events-single/detail/airbus-appoints-program-manager-for-its-mobile-assembly-line/ |publisher=Airbus |access-date=7 fevral 2013 |archive-date=6 fevral 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130206110927/http://www.airbus.com/newsevents/news-events-single/detail/airbus-appoints-program-manager-for-its-mobile-assembly-line/ |url-status=dead}}</ref> Fabrik rəsmi olaraq 14 sentyabr 2015-ci ildə açıldı və 53 hektar düz otlaqda bir milyon kvadrat fut ərazini əhatə etdi.<ref>{{cite news|author1=Arielle Emmett|title=Airbus Lands In Alabama|url=http://www.airspacemag.com/flight-today/airbus-in-mobile-180959124/|access-date=18 mart 2017|publisher=Air & Space Smithsonian|date=İyun 2016|archive-date=2017-03-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20170319114411/http://www.airspacemag.com/flight-today/airbus-in-mobile-180959124/|url-status=live}}</ref>

=== Turizm və əyləncə ===
[[Fayl:GulfShoresAlBeachJuly08B.jpg|thumb|Alabama çimərlikləri ştatın əsas turizm yerlərindən biridir.]]

[[Business Insider]]-ə görə, Alabama 2014-cü ildə ən çox ziyarət edilən ştatlar arasında 14-cü yerdə qərarlaşıb.<ref>{{Cite web|url=https://www.businessinsider.com/the-most-popular-us-states-for-tourism-2014-10|title=A Detailed Look At How Americans Travel Within The US|first=Jennifer|last=Polland|website=Business Insider|access-date=20 iyun 2019|archive-date=20 iyun 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190620204823/https://www.businessinsider.com/the-most-popular-us-states-for-tourism-2014-10|url-status=live}}</ref> 2017-ci ildə ştata təxminən 26 milyon turist səfər edib və 14,3 milyard dollar xərcləyib, ştatda birbaşa və ya dolayı yolla 186ş900 iş yeri təmin edilib,<ref>{{Cite web|url=https://www.al.com/news/2018/05/tourist_spending_in_alabama_hi.html|title=Tourist spending in Alabama hit all-time high in 2017|date=23 may 2018|website=al|access-date=20 iyun 2019|archive-date=20 iyun 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190620204823/https://www.al.com/news/2018/05/tourist_spending_in_alabama_hi.html|url-status=live}}</ref> bura 589 milyon dollar xərcləyən 362.000 xarici turist daxildir.<ref>{{Cite web|last=Nusbaum|first=Lydia|date=30 noyabr 2018|title=International travel agents descend on Alabama|url=https://www.wsfa.com/2018/11/30/international-travel-agents-descend-alabama/|access-date=18 mart 2021|website=WSFA 12 News|archive-date=15 iyun 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210615194200/https://www.wsfa.com/2018/11/30/international-travel-agents-descend-alabama/|url-status=live}}</ref>

Ştat dünyanın hər yerindən ziyarətçiləri cəlb edən müxtəlif attraksionlara, təbii xüsusiyyətlərə, parklara və tədbirlərə ev sahibliyi edir, xüsusən də [[Qalf-Şors (Alabama)|Qalf-Şorsun]] ictimai çimərliklərində keçirilən illik [[Hangout Musiqi Festivalı]]; dünyanın on ən böyük [[Şekspir festivalı]]ndan biri olan [[Alabama Şekspir Festivalı]];<ref name="encyclo">{{cite encyclopedia |url=http://www.encyclopediaofalabama.org/face/Article.jsp?id=h-1023 |title=Alabama Shakespeare Festival (ASF) |author=Jim Volz |date=21 fevral 2007 |encyclopedia=The Encyclopedia of Alabama |publisher=Auburn University |access-date=3 aprel 2012 |archive-date=8 mart 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120308041406/http://encyclopediaofalabama.org/face/Article.jsp?id=h-1023 |url-status=live }}</ref> [[Robert Trent Jones Golf Trail]], ştat daxilində paylanmış çempionat çaplı qolf meydançalarının kolleksiyası; [[Victoryland]] kimi kazinolar; [[Alabama Splash Adventure]] kimi əyləncə parkları; cənub-şərqdəki ən böyük ticarət mərkəzlərindən biri olan [[Riverchase Galleria]]; [[Southern Living]] jurnalının oxucuları tərəfindən Alabamada ən yaxşı göl seçilən [[Qantersvill gölü]];<ref>{{Cite web|url=http://encyclopediaofalabama.org/article/h-2621|title=Guntersville Dam and Lake|website=Encyclopedia of Alabama|access-date=21 sentyabr 2020|archive-date=28 yanvar 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210128212505/http://encyclopediaofalabama.org/article/h-2621|url-status=live}}</ref> və ştatın ən qədim muzeyi olan Alabama Təbiət Tarixi Muzeyi.<ref>{{cite web |title=Planning Your Alabama Visit |url=http://alabama.travel/visitor-tips/planning |website=alabama.travel.com |publisher=Sweet Home Alabama |access-date=16 sentyabr 2016 |archive-date=24 sentyabr 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160924164535/http://alabama.travel/visitor-tips/planning |url-status=live}}</ref>

[[Fayl:Mardi&nbsp;Gras&nbsp;Mobile&nbsp;Order of Inca.jpg|thumb|left|upright|Mobil ABŞ-də Mardi-Qranın yaranma yeridir.]]
Mobil 1703-cü ildən başlayaraq ABŞ-də ən qədimdən təşkil edilən [[Mobildə Mardi-Qra|Mardi-Qra]] bayramı ilə tanınır.<ref name=MoMtime>{{cite web |url=http://www.museumofmobile.com/timeline.php |title=Carnival/Mobile Mardi Gras Timeline |work=Museum of Mobile |publisher=Museum of Mobile |access-date=18 iyul 2012 |archive-date=19 iyul 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130719184322/http://www.museumofmobile.com/timeline.php |url-status=live }}</ref> O, həmçinin 1830-cu ildə ABŞ-də ilk rəsmi təşkil olunmuş və bu günə qədər davam edən bir ənənə olan Mardi-Qra paradına ev sahibliyi etdi.<ref name=MoMtime/> Mardi-Qra Mobil və Bolduin qraflıqlarında rəsmi ştat bayramıdır.<ref>{{citation |work=Alabama Code |pages=1–3–8(c) |title=HOLIDAYS ENUMERATED; PERSONAL LEAVE DAYS; STATE HOLIDAYS OBSERVED BY CLOSING OF STATE OFFICES; COMPENSATORY LEAVE DAYS |url=http://codes.lp.findlaw.com/alcode/1/3/1-3-8#sthash.22vLhFOr.dpuf |access-date=2 dekabr 2014 |archive-date=14 iyul 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140714230312/http://codes.lp.findlaw.com/alcode/1/3/1-3-8#sthash.22vLhFOr.dpuf |url-status=live}}</ref>

2018-ci ildə Mobilin [[Mobildə Mardi-Qra|Mardi-Qra paradı]] 892.811 nəfərin iştirakı ilə ən çox turist gətirən ştatın ən böyük hadisəsi idi. Ən böyük attraksion 849.981 nəfərin iştirakı ilə Hantsvilldəki [[ABŞ Kosmik və Raket Mərkəzi]] idi, sonrakı yerdə 543.090 ilə [[Birminqem Zooparkı]] gəlir. Parklar və təbii məkanlar arasında Alabamanın Körfəz Sahili 6.700.000 ziyarətçi ilə siyahıya başçılıq edirdi.<ref>{{Cite web|url=https://www.tuscaloosanews.com/news/20190128/alabama-ranks-top-tourist-attractions|title=Alabama ranks top tourist attractions|first=Ken|last=Roberts|website=Tuscaloosa News|access-date=26 iyun 2019|archive-date=26 iyun 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190626162158/https://www.tuscaloosanews.com/news/20190128/alabama-ranks-top-tourist-attractions|url-status=live}}</ref>

Alabama müxtəlif mənzərələri və ətraf mühitin kontrastına görə film çəkilişləri üçün tarixən məşhur bir bölgə olmuşdur.<ref>{{Cite web|url=https://www.locationshub.com/blog/2013/10/27/four-alabama-filmed-movies-to-watch-in-2013|title=Four Alabama-Filmed Movies to Watch In 2013|website=LocationsHub|access-date=26 iyun 2019|archive-date=26 iyun 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190626160701/https://www.locationshub.com/blog/2013/10/27/four-alabama-filmed-movies-to-watch-in-2013|url-status=live}}</ref> Alabamada çəkilmiş filmlərə aşağıdakılar daxildir: [[Üçüncü növ yaxın görüşlər (film, 1977)|Üçüncü növ yaxın görüşlər]], [[Tələ (film, 2017)|Tələ]], [[42 (film, 2013)|42]], [[Selma (film, 2014)|Selma]], [[Böyük balıq (film, 2003)|Böyük balıq]], [[Təyinat nöqtəsi 4 (film, 2009)|Təyinat nöqtəsi 4]], [[Son tarix (film, 2010)|Son tarix]], [[Sürət həzzi (film, 2014)|Sürət həzzi]] və daha çoxu.<ref>{{Cite web|url=https://birminghamwatch.org/growing-list-movies-made-alabama/|title=A Growing List of Movies Have Been Made in Alabama|first=Jackie Romine|last=Walburn|date=10 dekabr 2018|access-date=26 iyun 2019|archive-date=26 iyun 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190626160701/https://birminghamwatch.org/growing-list-movies-made-alabama/|url-status=live}}</ref>

=== Səhiyyə ===
[[BAU Xəstəxanası]], [[Cənubi Alabama Universiteti|CAU Səhiyyə Universiteti Xəstəxanası]], [[Hantsvill Xəstəxana Sistemi|Hantsvill Xəstəxanası]] və [[Alabama Uşaq Xəstəxanası]] Alabamada yeganə [[Travma mərkəzi|I səviyyəli travma mərkəzləridir]].<ref>{{Cite web|title=Trauma Centers {{!}} Alabama Department of Public Health (ADPH)|url=https://www.alabamapublichealth.gov/aths/trauma-center-levels.html|access-date=2020-11-06|website=www.alabamapublichealth.gov|archive-date=21 mart 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200321235111/http://www.alabamapublichealth.gov/aths/trauma-center-levels.html|url-status=live}}</ref> BAU təxminən 18.000 işçi qüvvəsi ilə Alabamada ən böyük ştat hökuməti işəgötürənidir.<ref>{{cite web |url=http://www.uab.edu/humanresources/home/ |title=UAB—Human Resources—Home |website=uab.edu |access-date=21 iyul 2015 |archive-date=22 iyul 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150722064704/http://www.uab.edu/humanresources/home/ |url-status=live}}</ref> 2017-ci ildə aparılan bir tədqiqat, Alabamanın ölkədə ən az rəqabətli tibbi sığorta bazarına sahib olduğunu, [[Blue Cross and Blue Shield of Alabama]] şirkətinin bazar payının 84%, [[UnitedHealth Group]]-un isə 7% olduğunu göstərdi.<ref>{{Cite web |url=https://www.ama-assn.org/delivering-care/patient-support-advocacy/competition-health-insurance-research |title=Competition in health insurance research |website=American Medical Association |access-date=15 iyun 2019 |archive-date=18 iyun 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190618001323/https://www.ama-assn.org/delivering-care/patient-support-advocacy/competition-health-insurance-research |url-status=live}}</ref>

=== Bankçılıq ===
[[Fayl:Birmingham skyscrapers Nov 2011.jpg|thumb|Birminqem maliyyə rayonunda [[Regions-Harbert Plaza]], [[Regions Center (Birmingham)|Regions Center]] və [[Wells Fargo Tower (Birmingham)|Wells Fargo Tower]]]]

=== Elektronika və rabitə ===

=== İnşaat ===

== Qanunvericilik və hökumət ==

=== Ştat qanunvericiliyi ===
=== Vergilər ===

=== Qraflıq və yerli hökumətlər ===
=== Siyasət ===

=== Seçkilər ===
==== Ştat seçkiləri ====

==== Yerli seçkilər ====
==== Federal seçkilər ====

== Təhsil ==
Əyalətin ən əhəmiyyətli təhsil təşkilatı The University of Alabamadır. Mərkəz kampusu Tuscaloosa şəhərində olan universitet, Amerikadakı məktəb qiymətləndirmə quruluşu Usnews tərəfindən də hər il yaxşı dərəcəylə qiymətləndirilməkdədir. 1805-ci ildə qurulan universitetin mühəndislik fakültəsi, eyni zamanda Amerikanın ən köhnə 5 mühəndislik fakültəsindən biridir. Bunun yanında işlətmə və administrativ elmlər fakültəsi Amerikadakı işlətmə məktəbləri içində əhəmiyyətli bir yerə malikdir. Bunların yanında universitetdə Ünsiyyət, Sənət, Hüquq və Tibb fakültələri var. Universitetin ayrıca Hunstville və Birminghamda da kampusları vardır.
Bunun yanında əyalətdəki bir başqa əhəmiyyətli universitet də Auburn Universitydir. Məktəb xüsusilə mühəndislik budaqlarında əhəmiyyətli bir yerə malikdir.
Bu iki məktəbin xaricində Alabamada olan başlıca təhsil təşkilatları; University of South Alabama (Mobilə), University of North Alabama (Florence), Stillman College(Tuscaloosa), Shelton State College(Tuscaloosa) və Gadsden College(Gadsden)dır.

=== İbtidai və orta təhsil ===
=== Kolleclər və universitetlər ===

== Kütləvi informasiya vasitələri ==

== Mədəniyyət ==
=== Ədəbiyyat ===
Alabama ədəbiyyatı irq mövzuları, gender və müharibə məsələləri ilə xarakterizə olunur və [[ABŞ-də vətəndaş müharibəsi|Amerika Vətəndaş Müharibəsi]], Yenidənqurma dövrü, Vətəndaş Hüquqları Hərəkatı və [[Vyetnam müharibəsi]] kimi hadisələrdən təsirlənir. Alabama ədəbiyyatının bəzi diqqətəlayiq nümunələri arasında Harper Li-nin “Mülin quşunu öldürmək”, Uinston kürəkənin “[[Forrest Qamp (film, 1994)|Forrest Qamp]]”, Fanni Flaqin “Whistlestop” kafesində qızardılmış yaşıl pomidorlar və Rosa Parks və [[Martin Lüter Kinq]] Jr-ın tərcümeyi-halı daxildir.

=== İdman ===
==== Kollec idmanı ====

==== Peşəkar idman ====

== Nəqliyyat ==

=== Aviasiya ===
=== Dəmiryolu ===

=== Yollar ===
=== Portlar ===

== Həmçinin bax ==

==Qeydlər==
{{reflist|group=subnote}}
{{notelist}}

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı|2}}

{{Alabama}}
{{ABŞ ştatları}}

[[Kateqoriya:Alabama| ]]
[[Kateqoriya:ABŞ ştatları]]
[[Kateqoriya:Cənubi ABŞ]]