Ali Canib Yöntem

Ali Canib Yöntem
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	1 yanvar 1887(1887-01-01) və ya 1887
Doğum yeri	İstanbul, Osmanlı imperiyası
Vəfat tarixi	26 oktyabr 1967(1967-10-26) və ya 1967
Vəfat yeri	İstanbul, İstanbul ili, Türkiyə
Partiya	Demokrat Partiya
Fəaliyyəti	siyasətçi
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ali Canib Yöntem (1 yanvar 1887 və ya 1887, İstanbul – 26 oktyabr 1967 və ya 1967, İstanbul) — Milli ədəbiyyat cərəyanının qabaqcıl nümayəndələrindən və nəzəriyyəçilərindən olan bir şair, yazıçı, ədəbiyyat tədqiqatçısı, redaktor, müəllim və siyasətçi

Həyatı

Milli ədəbiyyat cərəyanının qabaqcıl nümayəndələrindən və nəzəriyyəçilərindən olan Ali Canib Yöntem 1887-ci ildə İstanbulda anadan olmuşdur.

İbtidai təhsilini Üsküdarda "Gülfem Hatum" məktəbində, orta təhsilini isə "Toptaşı Askeri Rüşdiyyəsində almış, iki ilə qədər də "Fransız məktəbində" oxumuşdur.

Atasının Selanikə sürgün edilməsi ilə əlaqədar olaraq, Ali Canib buradakı "Mülkiye" orta məktəbində təhsilini davam etdirmiş və axırıncı sinifdə olarkən imtahan verib. İstanbul Hüquq məktəbinə daxil olmuşdur. Bir il İstanbulda, dörd il də Selanik Hüquq məktəbində təhsil alsa da, Balkan müharibəsi başladığına görə o, təhsilini bitirmədən İstanbula getmişdi. 1908-ci ildən ədəbiyyat aləminə qatılan Ali Canib "Bahçe", "Aşiyan", "Kadın" jurnallarında şeirlər və məqalələr yazmağa başlayır. İstanbulda təşkil olunan "Fecri-Ati" cəmiyyətinin Selanikdə müxbiri olmuş və "Fecri-Ati"dən ayrıldıqdan sonra şeirlərini "Genç kalemler" məcmuəsində çap etməyə başlayır.

1911-ci ildə "Genç kalemler" jurnalının baş redaktoru olan Ali Canib, Ömər Seyfəddin ilə birlikdə "Yeni lisan" dil hərəkatının və "Milli ədəbiyyat" cərəyanının yaranmasına rəhbərlik etmişdir.

Ali Canib həmçinin bir müəllin kimi fəaliyyət göstərmiş, "Selanik İttihat ve Terakvi" məktəbində, "Ali Ziraat" məktəbində, Çanakkale ve Gelenbevi Sultanilərində, "Kabataş liseyi" və "İstanbul erkek öğretmen" məktəblərində müəllimlik etmişdir. O, həmçinin Ali müəllimlər məktəbində ədəbiyyat müəllimi, Universitetdə də Türk ədəbiyyatı müəllimi olaraq işləmişdi.

1917–1918-ci illərdə liseylər üçün dərs kitabları hazırlamaq üçün təşkil olunan komissiyanın üzvü, Türk dili Tədqiqatı Cəmiyyətinin, Türk Tarix Kurumunun, Tarix Cəmiyyətinin üzvü olmuş, 1934-cü ildə Ordu şəhərindən millət vəkili, 1950-ci il seçimlərində Demokrat Partiyasından Bursa millət vəkili olaraq Milli Məclisdə iştirak etmişdir.

Ali Canib 26 oktyabr 1976-cı ildə vəfat etmişdir.

Yaradıcılığı

Ali Canib hələ orta məktəbdə oxuduğu zaman yazdığı incə ruhlu şeirləri ilə tanınmışdı. Əvvəllər Divan şeiri və "Sərvəti-fünun" şairlərinin, xüsusilə Müəllim Nacinin təsiri ilə şeirlər yazmağa başlamışdı. Sonralar, əruz vəzni ilə tərkibsiz, sadə bir dildə şeirlər yazmış və bu tərzdə yazdığı şeirləri "Geçtiğim yol" adı ilə, 1918-ci ildə kitab halında çap etdirmişdir.

Ali Canibin bu kitaba daxil olan şeirləri istər dil, istərsə də ifadə tərzi və şeir sənəti baxımından dövrünün bir çox şeirlərindən yüksəksəviyyəli olmuş, əksəriyyəti də eşq və təbiəti tərənnüm edən şeirlər olmuşdur.

Ali Canib sonralar Ömər Seyfəddin ilə birlikdə hecaçı şairlər arasına qatılarkən, heca vəznli şeirlər yazsa da, yenə də milli şəkillərə müraciət etmədən incə ruhlu və ahəngli şeirlər yazmışdır.

Ali Canib Yöntəmin Türk ədəbiyyatı sahəsindəki tədqiqləri, "Genç kalemler" jurnalındakı yeni, milli dil uğrunda gərgin çalışması, həmçinin Ömər Seyfəddini və Ziya Gökalpı "Yeni lisan hərəkatına" və "Milli ədəbiyyat" cərəyanına cəlb etməsi sahəsindəki fəaliyyəti ilə Türk ədəbiyyatında daha çox mövqe qazanmışdır.

Ali Canib həmçinin Türk dilinin sadələşməsi və zənginləşməsi sahəsində Ömər Seyfəddin və Ziya Gökalp ilə birlikdə gərgin çalışan bir yazıçı olmuşdur. O xüsusilə XVIII əsr Türk ədəbiyyatına, Türk şeir və tarixinə aid silsilə halında yazdığı məqalələri "Çinaraltı", "Türk yurdu", "Resimli kitab", "Yeni mecmue, "Serveti-fünun" "Genç kalemler" "Türkiyat" və "Hayat" kimi dövrünün ən qabaqcıl və əhəmiyyətli jurnallarında çap olunmuşdur.

Ali Canibin "Milli ədəbiyyat məsələləri və Cənab Bəylə münakaşalarım" (İstanbul, 1918); " Ədəbiyyat" (Liseyin 9-cu sinfi üçün dərs kitabı) (İstanbul, 1918); "Epope", (İstanbul, 1927) (bu kitabda yazıçıların ədəbi növlərlə ədəbi məsləklərə dair bəzi məqalələri toplanmışdır); "Türk ədəbiyyatı antologiyası" (İstanbul, 1931); "Ömer Seyfeddin və hayatı" (İstanbul, 1935); "Naima tarihi", "Leyla ve Mecnun" (İstanbul, 1937); adlı kitabları nəşr olunmuşdur.

Həmçinin Dil Kurumunda böyük Türk lüğəti sahəsindəki fəaliyyəti onun ən dəyərli və ciddi xidmətlərindəndir.

Əsərləri

• "Epope"
• Ədəbiyyat"
• "Milli ədəbiyyat məsələləri və Cənab Bəylə münakaşalarım"
• "Türk ədəbiyyatı antologiyası"
• "Ömer Seyfeddin və hayatı"
• "Naima tarihi
• "Leyla ve Mecnun"