Amerika gavalısı

Amerika gavalısı
Amerika gavalısı
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrozidlər Klad: Rozidlər Klad: Fabidlər Dəstə: Gülçiçəklilər Fəsilə: Gülçiçəyikimilər Yarımfəsilə: Gavalıkimilər Triba: Amygdaleae Cins: Gavalı Növ: Amerika gavalısı
Beynəlxalq elmi adı
	Prunus americana Marshall;
ITIS	24763
NCBI	122118
EOL	301085

Amerika gavalısı (lat. Prunus americana) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin gavalı cinsinə aid bitki növü.

Arealı

Vətəni Şimali Amerikadır.

Botaniki xarakteristikası

Hündürlüyü 8 m-dək olan, yarpağı tökülən ağacdır. Düz gövdəsi tükcüklü qabıqlı, iynəli budaqlı və açıq teksturalı çətirlidir. Enli çətirə malikdir. Yarpaqları növbəli yerləşir, oval formalıdır. Yarpaqların uzunluğu 2-4 sm-dir. Yarpağın yuxarı hissəsi tünd yaşıl, alt tərəfi hamar və açıqdır. Kiçik ağ çiçəkləri beş ləçəklidir və tək və ya qrupla yarpaqların qoltuğunda əməl gəlir. Açıq, ağ, tək çiçəklərin diametri 2,5 sm-dır. Meyvələri sarı və ya qırmızıdır. Şarşəkilli meyvələrin diametri təxminən (2,5 sm) 1 sm-dir.

Ekologiyası

Boy artımı yazda və yayda daha aktivdir. Qışa davamlı, kölgəyə, quraqlığa və ya yanğına az davamlıdır. Çox vaxt öz təbii arealından kənarda əkilir.

Azərbaycanda yayılması

Mədəni şəraitdə Azərbaycanın bir çox rayonlarında becərilir.

İstifadəsi

Dekorativ və kulinariya məqsədləri üçün istifadə edilir. Ağ çiçəkləri yazda dekorativdir. Amerika gavalısının 200-dən çox növü becərilir. Turş və şirin meyvəsi tər halda yeyilir və ondan mürəbbə, jele, çaxır hazırlanır. Onun hündür boyu küləyin sürətini azaldır. Yolların kənarında əkilir. Bir çox quş və heyvan meyvələrini, marallar budaq və yarpaqlarını yeyir. Kömüründən qırmızı boya alınır.

Sinonimləri

Homotipik sinonimləri

Cerasus americana (Marshall) Hook.
Prunus domestica var. americana (Marshall) Castigl.

Heterotipik sinonimləri

Cerasus canadensis Loisel.
Cerasus hyemalis (Michx.) Ser.
Padus canadensis M.Roem.
Prunus acinaria Desf.
Prunus acuminata K.Koch
Prunus americana subvar. acuminata Asch. & Graebn.
Prunus americana var. floridana Sarg.
Prunus americana var. rosea Peck
Prunus americana f. rosea (Peck) House
Prunus coccinea Raf.
Prunus hyemalis Michx.
Prunus mississipi Marshall
Prunus spinosa Walter

İstinadlar

Həmçinin bax