Arxangelsk-Həştərxan xətti
.jpg)
Arxangelsk-Həştərxan xətti — Barbarossa əməliyyatının hərbi hədəfi və məqsədi. O, həm də Volqa–Arxangelsk xətti,[1] eləcə də (daha nadir hallarda) Volqa–Arxangelsk–Həştərxan xətti kimi tanınır. İlk dəfə 18 dekabr 1940-cı ildə Fürer 21 Direktivində bəhs edilib. Direktivdə Almaniyanın Sovet İttifaqına hücumunun qarşıya qoyulmuş məqsədləri və şərtləri açıqlanırdı və "ümumi Volqa-Arxangelsk" xəttinə çatmaq onun ümumi hərbi məqsədi kimi təsvir edilirdi.
Zəmin
[redaktə | mənbəni redaktə et]Xəttin mənşəyi 1940-cı ilin yayında Erix Marksın həyata keçirdiyi "Şərq Əməliyyatı Layihəsi" adlı hərbi araşdırmadır.[2] Bu hesabatda Rusiyanın gələcəkdə Almaniya üçün təhlükə olmasının qarşısını almaq və onu "düşmən bombardmançılarından qorumaq" üçün "Arxangelsk-Qorki-Rostov" xəttinə qədər işğalı təbliğ olunurdu. Marksa görə əməliyyatın bitməsi, o cümlədən Moskvanın və ətrafının ələ keçirilməsi üçün 9-17 həftə vaxt lazım idi.[2]
Hipotetik Arxangelsk-Həştərxan xətti Rusiyanın şimalında, Ağ dənizdəki Arxangelsk liman şəhərindən Volqa çayının qovuşduğu yerlə Xəzər dənizində Volqanın mənsəbindəki Həştərxan liman şəhərinə qədər uzanmalı idi. Almaniyanın Sovet İttifaqına hücumu bu məqsədlərdən heç birini təmin edə bilmədi.
Məqsədlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]Plan, xəttdən qərbdə yerləşən Qızıl Ordunun 1941-ci ildə qış başlamazdan əvvəl sürətli hərbi kampaniyada məğlub edilməsi idi.[3] Alman Vermaxtı hesab edirdi ki, Sovet hərbi təchizatının böyük hissəsi və Sovet İttifaqının ərzaq və əhali potensialının əsas hissəsi bu xəttin qərbində yerləşir.[3] Almaniya bu xəttə çatsaydı, Sovet İttifaqı neft ehtiyatlarının 86%-ni (Qafqazdakı neft ərazilərindən) itirəcəkdi.
Hərbi əməliyyatların son məqsədi kimi Arxangelsk-Həştərxan xətti seçildi, çünki coğrafi ölçüləri baxımından bütün Sovet İttifaqının vahid hərbi kampaniyada işğalı qeyri-mümkün hesab edilirdi. Şərqdəki Sovet sənaye mərkəzlərinin hava bombardmanı ilə məhv edilməsi planlaşdırılırdı və bunun üçün bütün Luftflotte ("hava donanması"; status baxımından ordu qrupuna bərabərdir) təyin olunmalı idi.[3]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Boog, Horst. Germany and the Second World War: Volume 4: The Attack on the Soviet Union. səh. 278. ISBN 9780198228868. 2023-11-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-03.
- ↑ 1 2 Kay, Alex J. (2006). Exploitation, Resettlement, Mass Murder: Political and Economic Planning for German Occupation Policy in the Soviet Union, 1940–1941", p. 31. Berghahn Books.
- ↑ 1 2 3 Rich, Norman (1973). Hitler's War Aims: Ideology, the Nazi State, and the Course of Expansion, pp. 210-212. W. W. Norton & Company Inc., New York.