Atlas sidri
| Atlas sidri | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
|
| ||||||||
| Cins: | Qara şam | |||||||
| Cins: | Qara şam | |||||||
| Cins: | Qara şam | |||||||
| Cins: | Qara şam | |||||||
| Cins: | Qara şam | |||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
Vətəni Əlcəzair və Şərqi Mərakeşdir . Dəniz səviyyəsindən 1350–2000 m yüksəklikdə bitir. Hündürlüyü 40 m olan ağacdır. Çətiri yuxarıdan azca əyilən, aşağıdan enliləşən konusvarıdır. Budaqları iti bucaq altında gövdədən ayrılır və müxtəlif istiqamətlərə budaqlanır. İynəyarpaqları mavi-yaşıl, yaxud gümüşü-boz olur, 3-4 tərəfli, iynəli, 30-40 iynəyarpaq qısa zoğlar üzərində dəstələrlə toplaşır; böyümə zoğlarında isə tək-tək yığılır. Silindrik-yumurtaşəkilli, möhkəm, parlaq, açıq-qonur qozaları üçüncü il yetişir, uzunluğu 10 sm-ə qədərədir. Torpağın münbitliyinə və rütubətinə az tələbkardır, lakin əhəngli və həddən artıq rütubətli torpaqlara davam gətirmir. Qaza, tüstüyə davamlıdır. Istisevəndir, soyuğa, zərərverici və xəstəliklərə davamlıdır. Oduncağından alınan sidr yağı balzam ətirlidir, tərkibində karbohidrogenlər, sedrol, sekviterpenlər var. Bu qiymətli ekstrakt kosmetik və mülicəvi vasitə kimi istifadə edilir. Sidr yağı insan tərəfindən bitkilərdən alınmış ilk aromatik yağ olmuşdur. Azərbaycan da Mərkəzi Nəbatat Bağında, Mərdəkan Dendrarisi ndə introduksiya edilib. Abşeron , Zaqatala , Quba , Lənkəran və s. yerlərdə mədəni şəraitdə becərilir.
Məlumat mənbələri:[redaktə | mənbəni redaktə et]
Деревья и кустарники СССР. т.3.1954; Флора Азербайджана. т.5. 1954; Azərbaycanın ağac və kolları. III cild. 1970; Azərbaycanın “Qırmızı” və “Yaşıl Кitabları”na tövsiyə olunan bitki və bitki formasiyaları. 1996; Azərbaycan florasının konspekti. I-III cildlər. 2005; 2006; 2008.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- “Azərbaycan dendraflorasi” I cild, Baki, “Elm”, 2011, 312 səh.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Tofiq Məmmədov, Elşad Qurbanov, Tariyel Talıbov.