Axmaq matı (şahmat)
Axmaq matı – şahmatda ən tez mümkün olan mat növü. 2 gedişə olan bu mata — Axmaq Matı (ing — fool's mate) deylir. Bu mat növü olduqca ağılsızdır və gerçəkləşməsi üçün iki tərəfdən birinin çox pis gedişlər etməsi gərəkdir. Onun üçün də belə bir ad verilmişdir. Hətta yeni başlayan həvəskar oyunçular arasında belə bu cür mata demək olar ki, rast gəlinmir.
Fool's Mate – White is checkmated. |
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Axmaq matının olması üçün gedişlər aşağıda göstərilmişdir.
Bu mat üçün ağların öncə f piyadasını bir, ya da iki dama irəli oynaması gərəkdir. Qaralar daha sonra e piyadasını irəli oynayıb vəzirin yolunu açmalıdır. Daha sonra ağlar g piyadasını iki dama irəli oynayınca ağ vəzirin h4-ə oynamasıyla istəyimizə çatırıq: Şah mat!
Oxşar misallar[redaktə | mənbəni redaktə et]
Əslində bu cür mat hər oyunda ola bilər. Məsələn, 1. e4 g5 2. d4 f6 ?? 3. Qh5 #
Axmaq Matın əsas məqsədi: oyunçu f və g piyadalırını irəli oynayır ki, bu da rəqib vəzirinin diaqonal olaraq mat verməsinə gətirib çıxarır. Belə bir mat, Masefield və Trinka[1] arasındakı, 1959-cu ildə baş tutan oyununda baş vermişdir: 1. e4 g5 2. Nc3 f5 ?? 3. Qh5 # . Bənzər bir mat From's Gambit-də baş verə bilər: 1. f4 e5 2. g3 ? exf4 3. gxf4?? Qh4# 3. gxf4?? Qh4#
Teed vs. Delmar arasındakı oyuna baxaraq axmaq matının inkişaf etmiş növünü görə bilərik.[redaktə | mənbəni redaktə et]
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 |              | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
Hollandiya Müdafiəsində məşhur bir tələ, Frank Melville Teed — Eugene Delmar, 1896-cı il oyununda baş vermişdir:[2][3]
- 1. d4 f5 2. Bg5 h6 3. Bh4 g5 4. Bg3 f4
Buradan qaraların Fil-i qazandığı görünür, ancaq indi gözəl bir gediş gəlir…
- 5. e3
Vh5# gedişi etmək üçün hazırlıq və axmaq matı.
- 5 … h5 6. Bd3 ?!
Daha sonrakı analizlərdə görünmüşdür ki, 6. Be2 gedişi daha yaxşı olardı. Ancaq oynanan gediş tələ xarakterli olur və.
Bg6 # qarşı qorunmaq məqsədi, amma. . .
- 7. Qxh5 + !
Ağlar öz vəzirini qurban versə də …
- 7. . . Rxh5 8. Bg6 #
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 | | 8 | |||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
Oxşar tələ 1625-ci il Gioachino Greco tərəfindən yayımlanmışdır.[redaktə | mənbəni redaktə et]
- 1. e4 b6
Bu açılış indiki zamanda Owen Müdafiəsi adlanır .
- 2. d4 Bb7
- 3. Bd3 f5?
- 4. exf5 Bxg2?
- 5. Qh5 + g6
- 6. fxg6 Nf6? ?
- 7. gxh7 +! Nxh5 8. Bg6 #
Burada bir daha Vəzir qurban verilərək Fil ilə axmaq matı edilir.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ The names are also recorded as Mayfield or Mansfield and Trinks or Trent depending on the source consulted.
- ↑ "Teed vs. Delmar". 2017-05-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-24.
- ↑ "Edward Winter, Chess Notes 4561". 2021-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-24.