Azərbaycanda Prezident seçkiləri (1991)

1991-ci il Azərbaycan Respublikası prezidenti seçkiləri - Azərbaycan Respublikası Prezidenti postuna rəsmi şəkildə keçirilən ilk və vahid partiya sistemi ilə keçirilən sonuncu seçkilər olub. Seçkilər 8 sentyabr 1991 tarixində keçirilib. Seçkilərdə yeganə namizəd olan Ayaz Mütəllibov qalib gəlib və Azərbaycan Respublikasının ilk prezidenti seçilib.

Azərbaycanın birinci prezideni Ayaz Mütəllibov

Seçkilərdən əvvəlki vəziyyət

1990-cı ildə Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı dağıldıqdan sonra Azərbaycanda ümumi vəziyyət çox ağır idi. 1991-ci ilin 8 sentyabr tarixində artıq SSRİ-dən asılı olmayan Azərbaycanın ilk seçkiləri keçirməli idi. 1990-cı ildən etibarən Azərbaycan SSR-nın prezidenti olan Ayaz Mütəllibov vahid namizəd sistemi ilə keçirilən seçkilərdə yeganə namizəd kimi qeydə alındı. Seçkilərdə qeydə alınmış seçicilərin 85.7%-i iştirak etdi. Ayaz Mütəllibovun prezident seçilməsinə leyhinə olanların sayı 3,275,837 nəfər, əleyhinə olanların sayı isə 48,866 nəfər oldu. Beləliklə Ayaz Mütəllibov Azərbaycanın ilk prezidenti seçildi. 18 oktyabr 1991 tarixində isə Azərbaycan Respublikası yaradıldı.

Nəticələr

Namizəd	Partiya	Səslər	Faiz
Ayaz Mütəllibov	Azərbaycan Kommunist Partiyası	3,275,837	98.5%
Əleyhinə		48,866	1.5%
Yararsız bületenlər		460	-
Ümumi		3,325,163	100
Mənbə: Nohlen et al

Seçkilərdən sonrakı vəziyyət

1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Xocalıda ermənilər rus ordusunun köməkliyi ilə dəhşətli qətliam törədirlər, azərbaycanlıları soyqırıma məruz qoyurlar (bax: Xocalı soyqırımı). Bu faciədən sonra Ali Sovetdə xalqın dəstəyini qazanan o vaxtkı müxalifət növbədənkənar sessiyanın çağırılmasına nail olur və Ayaz Mütəllibovu tutduğu vəzifədən istefa verməyə məcbur edir. Nəticədə 1992-ci il martın 6-da istefa verir. Həmin ilin mayında faciənin səbəblərini araşdıran komissiya Ayaz Mütəllibovun günahını təsdiq edən faktlar aşkar etmədiyindən Ali Sovet öz qərarını ləğv edir və onu mayın 14-də vəzifəsinə qaytarır. Lakin müxalif qüvvə olan Azərbaycan Xalq Cəbhəsi yenidən təzyiq göstərməyə başlayır və nəticədə Ayaz Mütəllibov istefası barədə sənədi yenidən imzamalı olur. 1992-ci il Azərbaycan Respublikası prezidenti seçkilərində isə Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin lideri Əbülfəz Elçibəy qalib gəlir və Azərbaycan Respublikasının ikinci prezidenti seçilir. Lakin o da vəzifəsindən istefa verir və bundan sonra 1993-cü il Azərbaycan Respublikası prezidenti seçkilərinin nəticələrinə əsasən ümumilli lider Heydər Əliyev hakimiyyətə gəlir. Ayaz Mütəllibov isə 1992-ci ildə Moskva şəhərinə köçüb və siyasi köçkün statusu alıb. Ayaz Mütəllibov yalnız 2011-ci ildə oğlu Azad Mütəllibovun ölümü zamanı Bakıya dəfn mərasimlərinə gəlir.

Mənbə

• "AZƏRBAYCANDA PREZİDENT SEÇKİLƏRİ: 1990, 1991, 1992, 1993, 1998, 2003" ( (azərb.)). mediaforum.az. 2008-09-16. Arxivləşdirilib: [1] saytından 2015-01-21 tarixində. http://web.archive.org/web/20150121000405/http://www.mediaforum.az/articles.php?article_id=20080916125753876&page=02&lang=az. İstifadə tarixi: 2015-01-21.
• Azərbaycanda prezident seçkilərinin tarixi rəqəmlərdə (infoqrafika)
• Prezident seçkilərinin nəticələri illər üzrə