Böyük Toko
| Böyük Toko | |
|---|---|
| saxa Улахан Токо | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Mütləq hündürlüyü | 903 m |
| Eni | 7,5 km |
| Uzunluğu | 15 km |
| Sahəsi | 82,6[1] |
| Həcmi | 3,5 km³ |
| Dərin yeri | 80 m |
| Orta dərinliyi | 42 m |
| Yerləşməsi | |
| 56°02′50″ şm. e. 130°52′35″ ş. u. | |
| Ölkələr | |
|
|
|
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
.jpg)
Böyük Toko (saxa Улахан Токо) — Rusiya Federasiyası Saxa Respublikasının cənub-şərq hissəsindəki Aldan dağlarında, Amur vilayəti ilə sərhəd yaxınlığında yerləşən göl. Neryunqri rayonunda, Neryunqridən 450 km məsafədə, Xabarovsk diyarı ilə inzibati sərhəddən 90 km qərbdə yerləşir[2]. Göl Alqama çayının hövzəsinə aiddir.
Sahildə daimi yaşayış yerləri yoxdur, ərazi baxımından Böyük Toko Təbiət Qoruğunun bir hissəsidir. Göldən qərb istiqamətində kiçik bir məsafədə Elqinski kömür yatağı yerləşir. Böyük Toko 82,6 km² bir sahəsi olan Stanovo silsiləsindəki ən böyük göldür və buzlaq tərəfindən işlənmiş tektonik çökəklikdə yerləşir[3]. Kiçik buzlaq mənşəli qolları olan yuvarlaqlaşdırılmış, şimala doğru uzanan bir su anbarı şəklindədir. Göl mütləq yüksəkliyi 950–1100 m və ümumi sahəsi 10 min km²-dən çox olan Tokinski yaylasında yerləşir. Tokinski hövzəsi adlanan yayla, cənubdan və cənub-şərqdən Tokinski Stanikov silsiləsi, şimaldan Aşağı Qonamski silsiləsi, qərbdən Ninganski silsiləsi və şərqdən Üçuro-İdyumski silsiləsi ilə həmsərhəddir. Su kənarının hündürlüyü 903 m-ə bərabərdir. Dağ orta tayqa meşələrindən meşə-tundra zonasına keçid ərazidə yerləşir. Göl daimi qrunt buzlağı bölgəsindədir. Bu ərazidə bunlağın qalınlığı 30 m-ə çatır. Qış donu və donun əriməsinin dərinliyi 0.3 ilə 4 m arasında dəyişir. Bölgədə qış 7-7,5 ay davam edir, orta temperatur −30-−32 °C-dir. Maksimum yağıntı yayda düşür. Yayının orta temperaturu + 17- + 19 °C-dir. Gölün sahəsi seysmik cəhətdən aktivdir, ərazidəki güclü zəlzələlər müşahidə edilir. Bu isə buzlaq dövrlərində buzlaqların inkişafı və əriməsi ilə əlaqəli ola bilər. Dördüncü dövrdə gölün yaxınlığında vulkanik və ya böyük geotermal püskürmələr də baş verib. Göldə adi taymen, siqi, xanı balığı, durna balığına rastlanılır. Böyük dərinliyinə görə suyu yüksək dərəcədə şəffafdır. Göl ətrafı ərazilərdə sığın, maral, samur, qonur ayı kimi canlılara rastlanılır.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Озеро Большое Токо". www.saynytour.ru (rus). 2019-02-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-18.
- ↑ Барышников A.M. "Экологическая обстановка г. Нерюнгри в 2003 г. Отчёт начальника Нерюнгринской Инспекции охраны природы". www.neru.sakha.ru (rus).[ölü keçid]
- ↑ "Южная Якутия — краткий экскурс" (rus). Страна-Ю-Я — Нерюнгри. 2012-03-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-18.