Bəsrə üçün mənbəyə bax

{{YM
 |növü                                    = Şəhər
 |rəsmi_adı                    = Bəsrə
 |orijinal_adı                              = {{lang-ar|البصرة}}
 |şəkli                                     = Basra-Shatt-Al-Arab.jpg
 |şəkilin_izahı                            = 
 |tabesində                                 = 
 |ölkə                                      = İraq
 |gerbi                                      = 
 |bayrağı                                    = 
 |gerb yazısı                               = 
 |bayraq yazısı                             = 
 |gerbin_ölçüsü                            = 
 |bayrağın_ölçüsü                          = 
  |lat_dir = |lat_deg =30 |lat_min =29 |lat_sec = 20
  |lon_dir = |lon_deg =47 |lon_min =48 |lon_sec = 36
  |CoordAddon                               = 
  |CoordScale                               = 
 |regionun növü                             = 
 |region                                    = 
 |cədvəldə region                           = 
 |rayonun  növü                             = 
 |rayon                                     = 
 |cədvəldə rayon                            = 
 |icmanın növü                                 = 
 |icma                                      = 
 |cədvəldə icma                             = 
 |daxili bölgüsü                            = 
 |başçı növü                                = 
 |icra başçısı                              = 
 |yaranma tarixi                            = [[636]]/[[637|7]]
 |ilk məlumat                               = 
 |əvvəlki adı                               = 
 |statuslu                                  = 
 |sahəsi                                    = 181
 |quru sahəsi                               = 
 |su sahəsi                                 = 
 |hündürlük növü                            = 
 |YM mərkəzinin hündürlüyü                  = 5
 |iqlimi                                    = 
 |rəsmi dili                                = 
  |əhalisi                                  = 2 750 000<ref name="Iraq Information Portal">{{cite web|title=Basra Governorate Profile|url=http://www.jauiraq.org/documents/378/GP-Basrah%202013.pdf|publisher=UN Joint Analysis Unit|accessdate=5 December 2014|archive-date=26 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150926015108/http://www.iau-iraq.org/documents/378/GP-Basrah%202013.pdf|url-status=live}}</ref>
  |siyahıyaalma ili                         = 2012
 |sıxlığı                                   = 
 |aqlomerasiya                              = 
 |milli tərkibi                             = 
 |dini tərkib                               = 
 |etnoxronim                                = 
 |saat qurşağı                              =  +03:00
 |DST                                       = 
 |telefon_kodu                              = (964) 40
 |poçt_indeksi                              = 
 |poçt indeksləri                           = 
 |nəqliyyat_kodu                            = 
 |identifikasiya növü                       = 
 |identifikasiya ədədi                      = 
 |Commons kateqoriyası                      = 
 |rəsmi_saytı                                      = http://www.basragov.net/
 |saytın dili                               = ar
}}
'''Bəsrə''' ([[Ərəb dili]]:البصرة) — Cənubi [[İraq]]da şəhər. Bəsrə mühafazasının inzibati mərkəzi. Əhalisi 2,02 mln. nəfər (2005). İran körfəzinin 55 km-liyində, [[Şəttül-Ərəb|Şətt-ül-ərəb çayında]] port (1980-ci illərədək qabarma zamanı okean gəmiləri daxil ola bilirdi; sonralar çay yatağını lil basdığından yalnız kiçik tonnajlı gəmilər daxil olur). Nəqliyyat qovşağı. Beynəlxalq hava limanı var.

== Tarixi ==
[[Fayl:Al Basrah Oil Terminal (ABOT).jpg|thumb|left|Bəsrədə neft terminalı]]
Bəsrənin əsasını 637/638 ildə [[xəlifə]] [[Ömər ibn əl-Xəttab]] qoymuşdur. Bəsrə VIII– IX əsrlərdə [[Ərəblər|ərəb]]-müsəlman mədəniyyətinin formalaşmasının (Bəsrə əhalisi mürəkkəb etnik-irqi müxtəlifliyi ilə seçilirdi; burada ərəblər, farslar, Hindistan və Afrika xalqları yaşayırdı), İraqın siyasi və iqtisadi həyatının, həmçinin tunc, saxsı və şüşə məmulatı istehsalının mühüm mərkəzlərindən idi. 762-ci ildə [[Abbasilər]] paytaxtı [[Bağdad]]a köçürdükdən sonra Bəsrə iqtisadi mövqeyini tədricən itirməyə başladı. 923-cü ildə [[Qərmətilik|qərmətilərin]] hücumuna məruz qaldı, 947-ci ildə [[Buveyhilər sülaləsi|Büveyhilər]] tərəfindən zəbt olundu. [[XI əsr]]in ortalarından [[Səlcuqlar dövləti|Səlcuqi dövlətinin]] tərkibində idi. 1258-ci ildə [[monqollar]] şəhəri işğal edib viran etdilər. XIV–XVI əsrlərdə monqol və türk canişinləri tərəfindən idarə olunurdu. 1538-ci ildə [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı imperiyasının]] Bağdad paşalığına daxil edildi; 1884-cü ildən eyniadlı vilayətin əsas şəhəri oldu.

1914-cü ilin noyabrında Bəsrə ingilis qoşunları tərəfindən işğal edildi. [[Birinci Dünya Müharibəsi|Birinci dünya müharibəsindən]] sonra ingilis mandatı altında olan İraqın tərkibinə qatıldı. Bəsrə [[İran-İraq müharibəsi]] (1980–88), [[Küveyt|Küveyt böhranı]] (1990–91), müxalif qruplaşmalar ilə hökumət qoşunları arasındakı döyüşlər, [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] və müttəfiq qoşunların İraqa müdaxiləsi (2003) zamanı böyük dağıntılara məruz qalmışdır.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/4262336.stm|title=UK soldiers 'freed from militia'|date=20 September 2005|publisher=BBC|accessdate=17 March 2012|archive-date=8 December 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151208130045/http://news.bbc.co.uk/2/hi/4262336.stm|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=%2Fc%2Fa%2F2005%2F09%2F20%2FMNGS5EQNGN1.DTL|title=British smash jail walls to free 2 arrested soldiers|date=20 September 2005|publisher=San Francisco Gate|accessdate=17 March 2012|archive-date=23 May 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20060523044309/http://sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=%2Fc%2Fa%2F2005%2F09%2F20%2FMNGS5EQNGN1.DTL|url-status=live}}</ref>.

== Memarlıq ==
Əli məscidi, Təlxə, əz-Zübəyr, ibn Sirin və əl-Həsən məqbərələri tarixi memarlıq abidələrindəndir. XVIII–XIX əsrlərdən Bəsrənin müasir hissəsində fəal tikinti işlərinə başlanmış (o cümlədən Aşar rayonu, XIX əsrin əvvəlləri), şəhər çoxsaylı kanallarla bölünmüşdür (buna görə Bəsrə "Şərqin Venesiyası" adlanır).<ref>{{Cite web|url=http://www.csmonitor.com/2007/0918/p11s02-wome.html|title=In the 'Venice of the East,' a history of diversity|author=Sam Dagher|work=In the 'Venice of the East,' a history of diversity|date=18 September 2007|publisher=The Christian Science Monitor|access-date=29 November 2017|archive-date=20 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180620024504/https://www.csmonitor.com/2007/0918/p11s02-wome.html|url-status=live}}</ref> [[XX əsr]]in əvvəllərində Bəsrədə M. Lok, L. Cons və başqa memarların planı əsasında abadlıq işləri aparılmışdır (müasir Margil portu). Universitet (1964 ildən), mərkəzi kitabxana (2004-cü ilin aprelində yanmışdır), Təbiyyat tarixi muzeyi (1971) var.

== Təsərrüfatı ==
Bəsrə ABŞ və onun müttəfiqlərinin qoşunları daxil olanadək ölkənin iri ticarət və iqtisadi, neft hasilatı və emalı (Bəsrənin yaxınlığında 1000-dən çox neft quyusu var), [[kənd təsərrüfatı]] regionu ([[yun]], dənli bitkilər, [[xurma]]) mərkəzi olmuşdur. Neft emalı zavodu, kimya müəssisələri (azot gübrələri istehsalı zavodu, polietilen, polivinilxlorid və səmt qazlarından alınan digər məhsullar, neft emalı istehsalı üzrə kompleks), [[toxuculuq]] (yun məmulatlar, kəndir, kanat istehsalı), yeyinti (xurma emalı və s.), ayaqqabı sənayesi, kağız kombinatı, tərsanə fəaliyyət göstərir. Sənətkarlıq inkişaf etmişdir.

== Mənbə ==
{{AME|III|585-586|Bəsrə}}

== Qardaş şəhərlər ==
* {{JOR}}, [[Aqaba]]
* {{AZE}}, [[Bakı]]
* {{IRQ}}, [[Bağdad]]
* {{UAE}}, [[Dubay]]
* {{USA}}, [[Hyuston]]
* {{IRN}}, [[Nişapur]]

== İstinadlar ==
[[Kateqoriya:Bəsrə| ]]
[[Kateqoriya:Milyon nəfərdən çox əhalisi olan şəhərlər]]
[[Kateqoriya:İraq şəhərləri]]