Balıq xəstəlikləri

Başqa canlılar kimi balıqlar da müxtəlif xəstəliklərə tutula bilirlər. Təbii su hövzələrində yaşayan balıqlar arasında təsadüf edilə bilən xəstəliklərin mənfi təsiri kəskin hiss olunmasa da, süni balıqartırma və göl (əmtəə) balıqçılıq təsərrüfatlarında bu təsir özünü kəskin surətdə göstərir. Belə ki, xəstəliklərə tutulan balıqlar böyümədən qalır, cinsiyyət üzvlərinin fəaliyyəti pozulur, ətinin keyfiyyəti pisləşir və yararsız hala düşür, bəzi hallarda isə onlar kütləvi qırılırlar. Odur ki, əmtəə (göl) balıqçılıq təsərrüfatlarının səmərəli təşkili və inkişaf etdirilməsi üçün ən vacib məsələlərdən biri də balıqlar arasında geniş yayılmış xəstəliklərin əlamətlərini, onların törəmə səbəblərini, xəstəlik törədicilərinin bioloji xüsusiyyətlərini bilmək, bu xəstəliklərə qarşı vaxtında səmərəli mübarizə tədbirləri həyata keçirməkdən ibarətdir. Azərbaycanda balıq xəstəliklərinin öyrənilməsilə Respublika Elmlər Akademiyası Zoologiya İnstitutunun və Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Baytarlıq İnstitutunun mütəxəssisləri məşğul olurlar. Adətən balıqlar arasında müşahidə olunan xəstəlikləri 2 qrupa bölürlər: 1. infeksion xəstəliklər və 2. invazion xəstəliklər. İnfeksion xəstəlikləri ibtidai birhüceyrəli orqanizmlər (viruslar, bakteriyalar, göbələklər, xırda yosunlar), invazion xəstəlikləri isə müxtəlif parazitlər törədirlər. az.m.wikipedia.org <ref>

İnfeksion xəstəliklər

1. '''Qırmızı ləkə''' xəstəliyi. Süni göl (əmtəə) balıqçılıq təsərrüfatlarında geniş yayılmış xəstəlikdir. Əsasən 2-3 yaşlı karp, çəki, ağ amur balıqlarında təsadüf edilir. Xəstəliyin törədicisi tam aydınlaşdırılmamışdır. Bəzi mütəxəssislər hesab edirlər ki, xəstəliyin törədicisi «Aeromona punktata» adlı su bakteriyasıdır, digərlərinin fikrincə xəstəliyi törədən viruslardır. Xəstə balıqların dəri örtüyündə, ən çox bədənin yan və qarın nahiyələrində qanlı ləkələr, şişlər əmələ gəlir, balığın qarın, döş və anal üzgəcləri al-qırmızı rəngə boyanır.Xəstəlik əvvəl şiddətli keçir, xroniki formada davam edir. Şiddətli formada balığın qarın boşluğunda, pulcuqlarında, göz ətrafında maye toplanır, qarın nahiyəsi, böyrəkləri şişir, bağırsaqlar iltihablaşır, dəri üzərində qovuqcuqlar əmələ gəlir. Şiddətli yoluxmada karp balıqlarının 80-90 faizi, xəstəlik xroniki formaya keçdikdən sonra isə 40 faizi tələf olur.Xəstəliyə qarşı mübarizə məqsədilə gölün suyu boşaldılır və göl dezinfeksiya edilir. Xəstəlik baş verən təsərrüfatda karantin elan olunur. Xəstə balıqlar məhv edilir. Yalnız bir il keçdikdən, xəstəliyin ləğv olunmasına dair akt tərtib olunduqdan sonra gölə balıq salınır.
2. '''Çiçək xəstəliyi'''. Xəstəlik göl (əmtəə) balıqçılıq təsərrüfatlarında ən çox karp və çəki balıqlarında, bəzən də çapaq və külmə balıqlarında təsadüf edilir. Adətən bu xəstəliyə 2 yaşdan yuxarı balıqlar tutulur. Xəstəliyə tutulmuş bahqların üzərində ağ rəngli ləkələr əmələ gəlir. Xəstə balıqlar qidalanmadan qalır, onların böyüməsi və inkişafı ləngiyir. Xəstəliyə qarşı mübarizə tədbiri kimi balıq saxlanan hovuzlarda sanitariya tələblərinə əməl olunması məsləhət görülür. Hovuzda qələviliyi artırmaq üçün suya əhəng tökmək (hər hektara 1,0-1,5 ton hesabı ilə) və balıqların qidasına 10 faizli təbaşir əlavə etmək təklif olunur. Xəstəliyin başqa təsərrüfata yayılmaması üçün xəstə balıqları çıxdaş etmək məsləhət görülür.
3. '''Furunkulyoz'''. Furunkulyoz əsasən qızılbalığın və forel balığının (qızılxallı) geniş yayılmış infeksion xəstəliyidir. Xəstəliyin törədicisi «Basillus salmanisida» bakteriyasıdır. Bu bakteriyalar balığın qanında tapıldığı üçün qan xəstəliyi hesab olunur. Xəstə balıqların bədənində, ən çox bel və qarın üzgəclərinin əsasında açıq yaralar əmələ gəlir. Xəstəliyə qarşı mübarizə məqsədilə xəstə balıqların qidasına sulfamerazin dərmanının qatılması təklif olunur.
4. '''Branxiomikoz'''. Branxiomikoz-əmtəə (göl) balıqçılıq təsərrüfatında yetişdirilən balıqların (karp, çəki, dabanbalığı və s.) göbələk xəstəliyidir. Bu xəstəlik karp balıqlarına bütün yaşlarda, ən çox isə iki yaşında yoluxur. Xəstəlik yayda (iyul, avqustda) şiddətli, yaz və payızda isə xroniki formada keçir. Xəstəliyi «Branxiomikoz sanqvinis» göbələyi törədir. Göbələk əsasən balığın qəlsəmələrində və qan damarlarında yığılır. Xəstə balıqlar qidalanmadan və inkişafdan qalır, suyun üzərinə qalxaraq, hava udurlar. Onların qəlsəmələrində tutqun boz, sarımtıl və tünd qəhvəyi zolaqlar əmələ gəlir, gölün sahilə yaxın hissəsində zəif halda üzür, gölə yaxınlaşan adamlara və başqa canlılara qarşı heç bir reaksiya göstərmirlər. Təsərrüfatda xəstəliyi ləğv etmək üçün balıq böyüdülən göllər növbə ilə boşaldılmalı, bir il orada balıq saxlanılmamalı, dincə qoyulmalı, sönməmiş əhənglə dezinfeksiya edilməlidir. Xəstə balıqlar (körpə və törədicilər) qışlama gölünə salınmazdan əvvəl 5%- li xörək duzu məhlulunda çimizdirilməlidirlər.
5. '''Dermatomikoz'''. Dermatomikoz xəstəliyi bütün növ balıqlarda, ən çox da qalınalın, karp, dabanbalığı və b. balıqlarda təsadüf edilir. Əmtəə (göl) balıqçılığı təsərrüfatlarında qışlamadan yenicə çıxmış körpə (1 yaşa qədər və 1 yaşlı) balıqlar bu xəstəliyə tutulurlar. Xəstəlik adətən balıqlar ac qaldıqda, zədələndikdə, suda qaz rejimi pozulduqda, dəridə və qəlsəmələrdə xarici parazitlər olduqda infeksion xəstəliklərə (çiçək, bronxiomikoz) tutulduqda baş verir. Xəstəliyin törədiciləri «Saprolegniya» və «Axliya» cinsinə mənsub olan kif göbələkləridir. Xəstəliyə tutulmuş balıqların dərisi, üzgəcləri və qəlsəmələri üzərində nazik, sapaoxşar ağ rəngli çıxıntılar əmələ gəlir. Bir neçə gündən sonra göbələyin inkişaf etdiyi nahiyələrdə pambığaoxşar topalar görünür. Göbələyin sapları daha da inkişaf edərək əzələlərə, qəlsəmələrə, toxuma və hüceyrəarası boşluqlara daxil olur, nəticədə balıqlar məhv olur.Xəstəliyə qarşı mübarizə məqsədilə balıqlar saxlanan hovuzlarda əlverişli qaz rejimi, qidalanma şəraiti yaradılmalı, xəstə balıqlar isə 5 faizli xörək duzu məhlulunda 5-10 dəqiqə çimizdirilməlidir. Eyni zamanda əsas mübarizə tədbirləri balıqlar arasında baş verən ilkin infeksion və parazitar xəstəliklərin ləğvinə yönəldilməlidir. Xəstə balıqları böyütmə göllərinə buraxmaq məsləhət görülmür.

İnvazion xəstəlikləri

1. '''Kostioz xəstəliyi'''. Kostioz balıq körpələrinin (karp, qızılbalıq, nərə, qızılxallı, lil, yastıqarın və s.) olduqca qorxulu xəstəliyidir. Xəstəliyin törədicisi «kostia nekatriks» adlı parazitdir.Xəstəliyə ən çox 2 aylığadək və 2 aylıq körpə balıqlar tutulur. Sonrakı aylarda bu xəstəliyə az təsadüf olunur. Bir yaşdan sonra isə bu xəstəlik müşahidə edilmir. Yazın axırı və yay aylarında xəstəlik daha sürətlə inkişaf edir. Qış aylarında parazitlərin fəaliyyəti dayanır. Azərbaycanın balıqartırma zavodlarında xəstəlik qızıl balığın körpələrinə hər il ciddi zərər vurur. Xəstəliyi törədən parazit balığın dərisində və qəlsəmələrində yerləşir.Kostiozla xəstələnmiş balıqlar qidalanmadan qalır, zəifləyir, çəkisini itirir və ölürlər. Xəstəliyi aradan qaldırmaq üçün balıq körpələrinin yetişdirilməsini və bəslənməsini yaxşılaşdırmaq, onlara keyfiyyətli yem vermək, suda temperatur və qaz rejimini normal saxlamaq lazımdır. Bundan əlavə döllük balıqları kürüvermə gölünə buraxmazdan qabaq hər 7-8 gündən bir 3 dəfə 5 faizli xörək duzu məhlulundan keçirmək lazımdır. Lakin bu üsul vegetasiya mərhələsində olan paraziti məhv etsə də, sista halında olan parazitə təsir etmir. Ona görə də hər 5 gündən bir əməliyyatı təkrarlamaq lazımdır. Xəstəliyə qarşı zəif (0,025 faizli) formalin məhlulundan da istifadə etmək olar.
2. '''Gicəllənmə xəstəliyi'''. Gicəllənmə xəstəliyi adətən qızılbalıqda və qızılxallı balıqlarda müşahidə olunur. Xəstəliyin törədicisi qızılbalıqların qığırdaq toxumasında yaşayan «miksosoma serebralis» adlı parazitdir. Xəstəliyə tutulmuş balığın hissiyyat orqanlarının tamlığı pozulur və balıq müvazinətini itirir. Parazit həmçinin balığın sinir toxumalarını mühafizə edən qığırdaq toxumasını da zədələyə bilir. Bu zaman balığın mərkəzi sinir sisteminin fəaliyyəti kəskin dəyişir, xəstə balığın gövdəsi əyilir, quyruğu qaralır, hərəkəti pozulur, gah sürətlə üzür, gah dayanır, gah da yerində fırlanır.Xəstəliyi aradan qaldırmaq üçün balıq saxlanan göllərin suyu buraxılmalı və onun dibi sönməmiş əhəng (hər hektara 20 sentner hesabı ilə) və ya xlorlu əhəng (10-20 faizli) məhlulu ilə dezinfeksiya edilməlidir.
3. '''Xilodonelloz'''. Xilodonelloz xəstəliyinə karp, çəki, qızılxallı və b. balıqlar tutulur. Xəstəliyin törədicisi bərabər kirpikli infuzorlar dəstəsindən olan «xilodonella siprini» parazitidir. Bu xəstəliyə ən çox bir yaşa qədər və 1 yaşlı balıqlar yoluxur. Iri balıqlar bu xəstəliyə tutulmurlar.Parazit balığın dərisində və qəlsəmələrində yaşayır. Xəstə balıqların dərisindən ağ rəngli selik ifraz olunur. Xəstə balıqlarda oksigen çatışmazlığı hiss olunur, onlar suyun səthinə qalxaraq hava udur və ya suyun axarı olan yerə toplanırlar. Xəstəliyin şiddətli mərhələsində balıqların 70-80 faizi qırılır.Xəstəliyə qarşı profilaktiki tədbir görmək məqsədilə balıqartırma zavod və təsərrüfatlarında istifadə olunan bütün alət və avadanlıqlar 5 faizli xörək duzu məhlulu ilə dezinfeksiya olunmalıdır. Xəstə balıqlar qışlama gölündən böyütmə gölünə buraxılmazdan əvvəl 5 dəqiqə müddətində xörək duzu məhlulunda saxlanmalıdırlar. Balıqlar tamamilə ovlandıqdan və göllərdəki su yay müddətində boşaldıldıqdan sonra gölün dibi sönməmiş əhənglə (hər hektara 2,5 ton hesabı ilə) dezinfeksiya edilməlidir.
4. '''Trixodinoz'''. Trixodinoz bir yaşa qədər və bir yaşlı karp, çəki, lil və b. balıqlarda təsadüf edilir. Yaşlı balıqlar bu xəstəliyə tutulmurlar, lakin xəstəlik törədicilərini-«trixodino domerqven» - öz bədənlərində gəzdirirlər. Xəstəliyə tutulmuş balıqların toxumlarının tamlığı pozulur, dəri və qəlsəmə üzərində mavi rəngli ləkələr əmələ gəlir. Balığın bədəni boz-yaşıl rəngli seliklə örtülür. Xəstəliyin törədiciləri naxa, sıf, çəki, külmə, şəmayı, xəşəm, xul, kərkə, durna və lil balıqlarında da tapılır. Xəstəliyə qarşı mübarizə məqsədilə xilodonelloz xəstəliyində olduğu kimi 5 faizli xörək duzu məhlulundan və digər profılaktiki tədbirlərdən istifadə olunur.
5. '''İxtioftirioz'''. İxtioftirioza karp, çəki, dabanbalığı, sıf, çapaq, şirbit, qızılxallı, qızılbalıq və başqa şirin su balıqlarında təsadüf edilir. Xəstəliyin törədicisi balıqların dəri və qəlsəmələri üzərində parazitlik edən «ixtioftirius multifılis» adlı kiçik infuzordur. Bu infuzorlar konus şəkilli bədənlərinin bir tərəfilə balığın qəlsəməsinə, dəri və ya üzgəcinə yapışaraq tezliklə onun epiteli toxumasına daxil olur və sürətlə böyüməyə başlayırlar. Nəticədə balıqların dəri və qəlsəmələrində iltihab əmələ gəlir və xəstəlik kəskin keçdikdə balıqlar kütləvi halda qırılır. Parazit müəyyən inkişaf mərhələsinə çatdıqdan sonra balığın bədənindən çıxaraq suya düşür, tədricən suyun dibinə çökür və sistalaşır. Sistanın daxilində dəfələrlə bölünmə gedir, nəticədə hər sistadan yüz və minlərlə kiçik infuzor əmələ gəlir. Sonra sistanın xarici təbəqəsi partlayır və infuzorlar suya tökülür və proses yenidən başlayır. İxtioftirioz xəstəliyinə qarşı profılaktiki mübarizə və müalicə tədbirləri kostioz, xilodonelloz və trixodinoz xəstəliklərində olduğu kimidir.
6. '''Girodaktiloz'''. Girodaktiloz xəstəliyi ilə bir yaşa qədər və bir yaşlı karp, çəki, dabanbalığı tutulur. Xəstəliyin törədicisi «girodaktilus aleqans» adlı sorucu qurddur. Körpə balığın dərisində bəzən yüz və daha çox parazit olur. Xəstəliyə tutulmuş balıqların dəri və qəlsəmələri üzərində ağ ləkələrə, güclü selik ifrazatma və yaralara təsadüf edilir. Xəstə balıqlar həddindən artıq arıqlayır, qabırğaları, çiyin sümükləri dəridən kənara çıxmaq vəziyyətinə düşür. Xəstə balıqlar yazda sahilə yaxın üzür. Suyun axarına toplanır, başını sudan çıxardaraq hava udur, üzməyi zəifiəyir, müvazinətini itirir, yanı üstə çevrilir, bezi hallarda isə başıaşağı dayanır. Bu zaman suyun üzərində balığın yalnız quyruq üzgəci görünür və balıq uzun müddət belə vəziyyətdə hərəkətsiz qalır.
7. '''Daktilogiroz'''. Daktilogiroza əsasən karp, çəki və dabanbalığının körpələri tutulur. Göl (əmtəə) balıqçılıq təsərrüfatlarında xəstəliyə qarşı vaxtında mübarizə aparmadıqda balıq körpələri kütləvi halda tələf olur. Xəstəliyin törədicisi «daktilogirus vastator» adlı sorucu qurddur. Onlar balıqçılıq təsərrüfatlarına əsasən başqa təsərrüfatlardan gətirilən erkək balıqlarla yayılırlar.Xəstəliyə tutulmuş balıqların qəlsəmələrindən çoxlu selik axır, onlar narahat olur, tez-tez sudan kənara atılır və hava udur. Sonra qəlsəmələrin tamlığı pozulur, qan sızması başlayır.Xəstəliyin qarşısını almaq üçün başqa təsərrüfatdan gətirilən erkək balıqlar 5 dəqiqə müddətində 5 faizli xörək duzu məhlulunda, yaxud 1 dəqiqə müddətində 0,1 faizli ammonyak məhlulunda saxlanmalıdır. Əsas mübarizə (profılaktika) tədbiri kimi göllərin suyu buraxılmalı, bitkilərdən təmizlənməli, dibi şumlanmalı və sönməmiş əhənglə dezinfeksiya edilməlidir.
8. '''Diplostomoz (göz kataraktı)'''. Katarakt balıqların gözündə parazitlik edən trematodların (yumru qurdların) metaserkariləri tərəfindən törədilir. Yetkin qurd balıqyeyən quşların bağırsağında yaşayır. Quşun zılı (peyini) ilə bərabər parazitin yumurtası da suya düşür. Suda həmin yumurtalardan kirpikli sürfələr (mirasidi) əmələ gəlir. Mirasidilər kirpiklərin köməyilə suda üzür və birinci aralıq sahibi olan «Limnea» və «radinks» cinsindən olan ilbizlərin bədəninə daxil olur. Mirasidi ilbizin bədənində kirpiklərini itirir və onun müxtəlıf orqanlarında, xüsusən qara ciyərində «sporosistaya» çevrilir. Sporosistanın daxilində yerləşən rüşeym hüceyrələri çoxalaraq cavan hüceyrələr əmələ gətirir, onlar suya düşərək sərbəst üzür və rast gəldiyi balığın qəlsəməsinə və ya dərisinə yapışır. Parazitin yapışdığı yerdə qan sızması başlayır və bundan əksərən körpələr tələf olur. Dəri altına daxil olmuş parazit balığın göz billuruna toplanır və balığın gözündə 4 ilə qədər yaşaya bilir. Balığın göz billuru tədricən bulanır və ağarır. Gözün həcmi böyüyür, göz almacığı partlayır, balıq kor olur. Balıqyeyən quşlar belə xəstə balığı yedikdə quşun bağırsağında parazit yetkin qurda çevrilir. Beləliklə parazitin birinci aralıq sahibi ilbizlər , ikinci aralıq sahibi balıqlar, axırıncı sahibi quşlar olur.Xəstəlik çəki, çapaq, külmə, şirbit, xəşəm, kütüm, şəmayı, qızılüzgəc, poru və s. balıqlar arasında çox geniş yayılmışdır. Xəstəliyə qarşı mübarizə tədbiri, əsasən parazitin inkişaf zəncirini qırmaqdan ibarətdir. Bu məqsədlə balıq yetişdirilən göllərdə ilbizləri məhv etmək daha asandır. Bunun üçün gölün suyu boşaldılır, qurudulur, şumlanır və sönməmiş əhənglə dezinfeksiya olunur.
9. '''Liqulyoz'''. Liqulyoza şirin su balıqlarının əksəriyyətində (çapaq, külmə, yastıqarın, qızılüzgəc və s.) təsadüf edilir. Xəstəliyin törədicisi lentşəkilli qurdlardan olan liquladır. Parazit balığın qarın boşluğunda yerləşərək daxili üzvlərə sarınmış vəziyyətdə yaşayır. Buna görə də çox zaman balığın qara ciyərinin, dalağının, cinsi orqanlarının normal fəaliyyəti pozulur, onlar tədricən atrofıyalaşır, balıq məhv olur.Liqulanın birinci aralıq sahibi «diaptomus sarsi» xərçəngi, ikinci aralıq sahibi çapaq, çəki, şirbit, enlibaş, gümüşcə, külmə və başqa balıqlar, axırıncı isə balıqyeyən quşlar-qağayılar, anqutlar, qarabattaqlar, sternalar, ördəklərdir.Süni balıqyetişdirmə (əmtəə) təsərrüfatlarında liqulyoza qarşı aparılan profilaktiki tədbirləri parazitin inkişaf zəncirinin qırılmasına yönəldilməli və balıq yetişdirilən göllərin ətrafında balıqyeyən quşların yuvalanmasına imkan verilməməlidir. Xəstəlik bütün təsərrüfata yayılıbsa, göllərin suyu boşaldılmah, göldə olan bütün balıqlar tutulmalı, göl qurudulmalı, dibi şumlanmalı və dezinfeksiya edilməlidir.

Profilaktika tədbirlər

Əmtəə balıqçılığı təsərrüfatlarında süni balıqartırma zamanı yetişdirilmiş balıqlar müxtəlif xəstəliklərdən məhv ola bilir. Odur ki, kütləvi xəstəliklərin baş verməməsi üçün vaxtında sanitariya və profilaktika tədbirlərinə mütləq əməl olunmalıdır. Bu tədbirlər əsasən aşağıdakılardan ibarətdir:

1. Bütün balıq yetişdirilən göllərin suyu balıqlar tutulduqdan sonra tamamilə boşaldılmalı, kürüləmə, böyütmə və yetişdirmə gölləri qışda boş saxlanmalıdır. Böyütmə və yetişdirmə gölləri hər beş ildən bir dincə qoyulmalıdır.
2. Balıqların təsərrüfat daxilində daşınmasına 3-4 gün qalmış balıq daşınacaq qablar (çəllək və s.) 1%-li xlorlanmış əhəng məhlulu ilə dezinfeksiya olunmalı, sonra yaxşıca yuyulmalıdır.Göllərdə istifadə edilən bütün əşyalar xüsusi otaqda və təmiz saxlanmalıdır. Bir yaşlı və daha kiçik balıqları tutmaq üçün tənzifdən və ya parçadan düzəldilmiş əl torundan istifadə etmək lazımdır. Tutulmuş balıqlar isə yalnız brezent xərəklərdə daşınmalıdır.Törədiciləri kürüləmə gölünə salmazdan 10-12 gün əvvəl onların sağlamlığı yoxlanmalıdır. Yoxlama zamanı müxtəlif parazit qurdlar, kif göbələyi müşahidə edilərsə balıqlar mütləq duzlu suda «çimdirilməlidir». Balıqlar böyütmə gölünə salındıqda da diqqətlə nəzərdən keçirilməli, xəstə olanlar, şübhə doğuranlar seçilib kənar edilməlidir.
3. Yoluxucu xəstəlik qeyd olunarsa, oradakı balıqların hamısı tutulmalı və göl dezinfeksiya edilməlidir. Payızda həmin göllər istifadə olunmazdan 2-3 gün əvvəl sönməmiş əhənglə (hektara 10-15 sentner hesabı ilə) təkrar dezinfeksiya olunmalıdır.

Körpə və yaşlı balıqlar isə parazitlər və yoluxucu xəstəliklərlə xəstələnə bilirlər. Körpələr arasında ixtioftirioz, yaşlı balıqlar arasında isə diplostomatoz xəstəliklərinə daha çox təsadüf edilir. Odur ki, qeyd olunan xəstəliklər baş verməməsı üçün aşağıdakı profilaktiki tədbirlər həyata keçirilməlidir: 1. İnqubatoriya və hovuzlar tələb olunan qaydada su ilə təchiz olunmalıdır. 2. Ölmüş kürüləri vaxtında aparatlardan çıxarılmalı, aparatlar lildən təmizlənməli, kürülər dezinfeksiya olunmalıdır. 3. Bütün balıqyetişdirmə avadanlıqları, otaqlar təmiz saxlanmalıdır. 4.Vannalar, hovuzlar istifadə olunmazdan qabaq, xlorlanmış və ya sönməmiş əhənglə dezinfeksiya olunmalı, qurudulmalıdır. 5. Bütün yaş qruplarında balıqlar düzgün yemləndirilməlidir. Balıqların yetişdirildiyi müddət ərzində hər gün onların hərəkəti üzərində müşahidə aparılmalı, həftədə bir dəfədən gec olmamaq şərtilə onlardan nümunə götürüb, dəri örtüyü, gəlsəmələri, göz yuvası və s. diqqətlə yoxlanılmalıdır. Hər ayda bir dəfə isə yenə nümunə götürüb, qarnı kəsilərək, daxili üzvləri (bağırsaq, dalaq, qaraciyər və s.) yoxlanılmalıdır. Bu, balıqların fizioloji vəziyyətində baş verən dəyişiklikləri vaxtında müəyyən etmək üçün lazımdır. Balıqları duzlu suda çimdirmək üçün taxtadan xüsusi yeşik düzəldilir. (Bu məqsəd üçün hamam vannasından da istifadə etmək olar). Həmin yeşiyə (vannaya) 5 %-li duz məhlulu tökülür. Sonra balıqlar müşənbədən düzəldilmiş və deşikləri olan kisəyə yığılır. Kisəni brezent xərəyə qoyaraq, içərisində duzlu məhlul olan yeşiyə (vannaya) salaraq 5 dəqiqə duzlu suda qaldıqdan sonra onları çıxarıb zəif axarı olan yuyucu - çeşidləyici yeşikdə 1-2 saat fasiləsiz qarışdırmaq lazımdır. Buradan balıqlar təmiz və axarı olan hovuzlara köçürülür və orada bir gün saxlanılır. Balıqlar duzlu suda qaldıqları zaman suyun temperaturu +8 - +15 °C olmalıdır. Temperatur +19 °C-dən yüksək olduqda balıqları çimizdirmək olmaz. Duzlu su balıqları xarici parazitlərdən azad edir. Göldə xəstəlik müşahidə olunduqda balıqlara xidmət edən fənlələrin sağlam gölə keçmələrinə yol verilməməli, geyim əşyaları, xüsusilə çəkmələr dezinfeksiya edildikdən sonra onlar sağlam gölə keçə bilərlər.Ölmüş balıqları dərhal göldən kənar edib xüsusi yerdə basdırmaq lazımdır. Balıq bastırılmazdan əvvəl bu yerə xlorlanmış əhəng, yaxud sönməmiş əhəng tökülməlidir.İnqubasiya aparatları, hovuzlar, vannalar hər il dezinfeksiya olunmalıdır. Dezinfeksiya üçün xlorlanmış əhəngdən məhlul hər 10 m²-ə 3 - 5 kq, sönməmiş əhəngdən isə 25 kq hesabı ilə hazırlanmalıdır. Avadanlıqlar 3 - 10 %-li xlorlanmış və ya sönməmiş əhənglə dezinfeksiya olunmalıdır.Sanitariya və profılaktika qaydalarına ciddi əməl olunması təsərrüfatların lazımi səviyyədə işləyə bilmələri üçün mühüm şərtdir.

Ədəbiyyat

1. Quliyev Z.M.Azərbaycanda Əmtəə balıqçılığı.Bakı,2006.səh 141