Betula raddeana
| Betula raddeana | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Betula raddeana | |||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
| Elmi təsnifat | |||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| Elmi adı | |||||||||||||||||
| Betula raddeana Trautv. | |||||||||||||||||
| Mühafizə statusu | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Betula raddeana (lat. Betula raddeana) — tozağacıkimilər fəsiləsinin tozağacı cinsinə aid bitki növü.
IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu “Nəsli kəsilməyə həssas olanlar” kateqoriyasına aiddir –Vu C2a(ii). Qafqazın nadir, endemik növüdür. [1]
Qısa morfoloji təsviri[redaktə | əsas redaktə]
Ağ və ya qonurqabıqlı çoxda böyük olmayan ağacdır. Yarpaqları yumurtavari və ya uzunsov-yumurtavari, yuxarı hissədən iti, yan hissələrdən nahamar dişciklidir. Meyvə verən sırğa çiçək qrupu təkdir, yumurtavari-ellipsşəkillidir, 2-2,5 sm uzunluğunda, 10-14 mm enində, qısa sallanan ayaqcıqda yerləşir. Qozaları yuxarı hissədən böz-tükcüklü, 2-2,5 mm uzunluğundadır. [2]
Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri[redaktə | əsas redaktə]
Çiçəklənməsi iyul ayında baş verir. Subalp qurşağının aşağı hissəsində karbonatlı dağ süxurları əmələ gələn meşələrdə rast gəlinir. Təmiz və ya Litvinov tozağacı, quşarmudu və s. Cinslərlə birlikdə, bəzən də meşəaltı Qafqaz xanıməlisindən ibarət bitki senozu yaradır. Azərbaycanda tozağacı meşələri yuxarı dağ-meşə qurşağında yerləşməklə böyük torpaqqoruyucu və sutənzimləyici əhəmiyyətə malikdir. Dekorativ bitkidir. [2] [3]
Çохalması[redaktə | əsas redaktə]
Tохumla və vegetativ yоlla çохalır. [4]
Yayılması[redaktə | əsas redaktə]
Böyük Qafqazın Quba sahəsi (Quba və Qusar rayonları). [2][3]
Bitdiyi yer[redaktə | əsas redaktə]
Dəniz səviyyəsindən 1600–2200 m yüksəklikdə оlan subalp və alp qurşağı meşÜmumi yayılması: əlDağıstan, Cənubi Osetiya və Şərqi Zaqafqaziyada təbii arealı vardır. vniz ərində və karbonatlı torpağı olan qarışıq meşələrdə daha çox rast gəlinir. [4]
Sayı və tendensiyası[redaktə | əsas redaktə]
Poplyasiya azalır, yaşama ərazisi məhdudlaşır, azalma tendensiyası müşahidə olunur. [5]
Məhdudlaşdırıcı amillər[redaktə | əsas redaktə]
Antropogen amillər (tozağacı meşələrinin qırılması) və təbii amillərdir.
Mühafizə tədbirləri[redaktə | əsas redaktə]
Çoxaldılması və bərpası tələb olunur.
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ http://redbook.az/?options=project&id=Radde%20toza%C4%9Fac%C4%B1[ölü keçid]
- ↑ 1 2 3 Флора Азербайджана, 1952
- ↑ 1 2 Azərbaycan SSR-in Qırmızı kitabı; 1989;
- ↑ 1 2 "Azərbaycanın Nadir Ağac və kol bitkiləri", Bakı: "Elm", 2014, 380 səh.
- ↑ Fərzəliyev V.S., Kərimov V.N., Məmmədov T.S., Mirzəyev O.H., 2013