Radde tozağacı
| Radde tozağacı | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Radde tozağacı |
||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
|
||||||||
| ||||||||
Radde tozağacı (lat. Betula raddeana) — bitkilər aləminin fıstıqçiçəklilər dəstəsinin tozağacıkimilər fəsiləsinin tozağacı cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir –Vu C2a(ii). Qafqazın nadir, endemik növüdür.
Qısa morfoloji təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ağ və ya qonurqabıqlı çoxda böyük olmayan ağacdır. Yarpaqları yumurtavari və ya uzunsov-yumurtavari, yuxarı hissədən iti, yan hissələrdən nahamar dişciklidir. Meyvə verən sırğa çiçək qrupu təkdir, yumurtavari-ellipsşəkillidir, 2-2,5 sm uzunluğunda, 10-14 mm enində, qısa sallanan ayaqcıqda yerləşir. Qozaları yuxarı hissədən böz-tükcüklü, 2-2,5 mm uzunluğundadır.
Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Çiçəklənməsi iyul ayında baş verir. Subalp qurşağının aşağı hissəsində karbonatlı dağ süxurları əmələ gələn meşələrdə rast gəlinir. Təmiz və ya Litvinov tozağacı, quşarmudu və s. Cinslərlə birlikdə, bəzən də meşəaltı Qafqaz xanıməlisindən ibarət bitki senozu yaradır. Azərbaycanda tozağacı meşələri yuxarı dağ-meşə qurşağında yerləşməklə böyük torpaqqoruyucu və sutənzimləyici əhəmiyyətə malikdir. Dekorativ bitkidir.
Çохalması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tохumla və vegetativ yоlla çохalır.
Yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Böyük Qafqazın Quba sahəsi (Quba və Qusar rayonları).
Bitdiyi yer[redaktə | mənbəni redaktə et]
Dəniz səviyyəsindən 1600–2200 m yüksəklikdə оlan subalp və alp qurşağı meşələrində və karbonatlı torpağı olan qarışıq meşələrdə daha çox rast gəlinir.
Ümumi yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Dağıstan, Cənubi Osetiya və Şərqi Zaqafqaziyada təbii arealı vardır.
Sayı və tendensiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Poplyasiya azalır, yaşama ərazisi məhdudlaşır, azalma tendensiyası müşahidə olunur.
Məhdudlaşdırıcı amillər[redaktə | mənbəni redaktə et]
Antropogen amillər (tozağacı meşələrinin qırılması) və təbii amillərdir.
Mühafizə tədbirləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Çoxaldılması və bərpası tələb olunur.