Biodestruksiya
Biodestruksiya (bioloji dağıdıcılar) – orqanizmlərin təsiri altında materialların dağılmasına səbəb olan fiziki və kimyəvi prosesdir. Normada ətraf mühitdə həmişə neftin fakultativ biodestruktorları mövcuddur. Bununla yanaşı nefti destruksiya edənlərin də üzərində parazitlər yaşayır ki, bu da neftin biodeqradasiya sürətini nəzərə çarpacaq dərəcədə aşağı salır.
Biodestruksiya üçün lazım olan şərait[redaktə | mənbəni redaktə et]
Neftin biodeqradasiya prosesini optimallaşdırmaq üçün aşağıdakı məsələləri həll etmək vacibdir:
- İstifadə olunan üsul ekoloji təmiz olmalıdır.
- Fizioloji balansı təmin etmək üçün karbon və enerji mənbəyindən başqa azot, fosfor, kalium, maqnium mənbələri də əlavə etmək lazımdır.
- Aerasiyanı təmin etmək lazımdır, çünki neftin parçalanması aerob şəraitdə daha effektlidir.
- Biodestruktorlar üçün say üstünlüyünü təmin etmək və onların parazit növlərdən qorumaq.
- Neftin optimal konsentrasiyasını təşkil etmək.
- Lazım olan pH və rütubəti təmin etmək.
Problemin həlli yolları[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qeyd etdiyimiz məsələlər aşağıdakı şəkildə həll olunur: Ekoloji təmizlik aborigen kulturalardan istifadə ilə əldə edilir. Təbii qruplardan seleksiya metodu ilə axar hemostat rejimdə və ya daimi kultivasiya metodu ilə daha aktiv komponentlər ayrılır.
Fizioloji balans mineral gübrələrin aşağıdakı qaydada daxil edilməsi ilə alınır: 3–8N; 1–2P;, 1–2K; 0,01–0,02Mg. Azot mənbəyi kimi ən sərfəlisi ammiak selitrasından istifadə edilməsidir. Belə ki, digər azot mənbələri (karbimid, ammonium sulfat, natrium nitrat) ilə müqayisədə ammiak selitrasının sərfiyyatı 1,5–2 dəfə azdır. Bu da daha ucuz azot mənbəyidir. Aerasiya qruntun qazılması və oraya neftmənimsəyən mikroorqanizmlərin (3–500 mq- 1 dm3 qrunta) daxil edilməsi ilə alınır. Neftin destruktorlarının parazit növlərdən müdafiəsi məsaməli daşıyıcılar tərəfindən təmin olunur: torf, taxta yonqarı və digər materiallar. Mikroorqanizmlər immobilizə olunmuş vəziyyətdə mikroorqanizmlərdə çoxalırlar. Bu da parazit növlər üçün əlçatmazdır. Belə ki, parazit növlərin xətti ölçüsü mikroməsamələrin ölçüsündən nəzərə çarpacaq dərəcədə böyükdür. Təcrübi yolla sübut edilmişdir ki, neftin biodeqradasiyası, onun kütləcə susuz nümunələrinə görə20–25%-ə qədər qatılıqda daha effektlidir. Əgər üstdə olan neftin qatılığı optimal səviyyəni keçirsə, ya neftin artığı ayrılır, ya da dərin qatlardakı ilə qarışdırılır ki, bu da daha az çirklənmış horizontlar sayılır.
Lazımı pH səviyyəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Lazımı pH səviyyəsi — pH5-pH8 mineral əlavə olan diammonium fosfatın istifadəsi ilə əldə olunur. Sonuncu yüksək bufer tutuma malik olub, pH səviyyəsini optimal səviyyədə saxlayır. O cümlədən, dioksidləşdiriciləri də daxil etmək olar. Dolomitdən istifadə etmək daha sərfəlidir. Belə ki, dolomit eyni zamanda magnezium mənbəyi sayılır. Bununla yanaşı maqnezium ionları, kalsium ionlarına nəzərən mikroflora üçün fosfor mənbəyinin mənimsəməsini az dərəcədə aşağı salır.