Bohay

Bohay Krallığı 830-cu ildə

Bohay (kor. 渤海, 발해) — Koreyanın şimalında Şimal-Cənub Dövlətləri Dönəmində var olmuş bir Koreya Dövlətidir. 698-ci ildə Jin adı ilə Kral Go tərəfindən qurulmuş,926-cı ildə Kidanlar tərəfindən süquta uğradılmış,və torpaqları Liao xaqanlığı və Koquryo krallıqları arasında bölüşdürülmüşdür.

Ad

Krallığın adı Orta Çin tələffüzündə "震(tsyin)" olaraq səsləndirilir. Dövlətin xarakteri, əjdaha ilə eyniləşdirilmiş Yupiterin orbitinin bölünməsi olan Çin Bürcünün 5-ci Yerli Şöbəsinə aid idi. Bu, 120° (ESE ilə SE arasında) bir rulmanla əlaqələndirildi, həm də səhər 7-dən 9-a qədər olan iki saatlıq dövrlə əlaqədar olaraq şəfəq və şərq istiqaməti ilə əlaqələndirildi. 713-cü ildə Tan sülaləsi Jin hökmdarına "Bohai (Bohay) Şahzadəsi" (渤海 郡王) nəcib titulunu verdi. 762-ci ildə Tan Bohay'yi rəsmi bir krallıq olaraq tanıdı.Hal hazırda isə Bohai (Mandarin Çin dilində) və Parhae (Koreya dilində) transkripsiyaları müasir akademiyalarda da istifadə olunur.

Tarixi

Kral Go (698–719) dövrü

Bohay 698-ci ildə Koquryo və Tunqus-Mohe tayfalarından olan köçkünlər tərəfindən quruldu, ilk kral Dae Joyeong (698–719), Tianmenlinqdə Vu Zhou sülaləsini məğlub etdikdə. Koquryo qaçqınları və Mohe tayfaları ilə birlikdə Bohay, Xitan və Evenk xalqları kimi digər azlıqlar da daxil olmaqla ərazisində müxtəlif tayfalar yaşamaqda idi. Bohay yüksək sənətkarlıq səviyyəsinə malik idi və Göytürk xaqanlığı, Yaponiya, Şila krallığı və Tan İmperiyası kimi qonşu ölkələrlə ticari əlaqələr qurmuşdur. 926-cı ildə Xitayların başçılıq etdiyi Liao sülaləsi Bohayı fəth etdi və Liao vəliəhdi Yelü Bei tərəfindən idarə olunan Donqdan muxtar krallığı quruldu.

Kral Mu (719–737) dövrü

Amur çayı boyunca Tan, Şila və Heishui Mohe tərəfindən mühasirəyə alındığını hiss edən ikinci Kral Mu (719–737), 732-ci ildə bir ekspedisiya heyətini Şondonq yarımadasına çıxartdı və Şondonq yarımadasının Tan valisini öldürdü. Matou (마 두산; 馬頭 山) Şanxay keçidində (indiki Pekinin təxminən 300 kilometr şərqində) və yaxınlıqdakı şəhərləri işğal etdi.728-ci ildə Yaponiyaya bir missiya göndərərək cənub -şərqdən Şilanı təhdid etdi. Bohay, krallığı süqutuna qədər Yaponiya ilə diplomatik və ticarət əlaqələrini saxladı. Ümumilikdə Bohay mövcud olduğu dövrdə Yaponiyaya 34 dəfə, Yaponiya isə Bohayyə 13 dəfə elçi heyəti göndərib.

Kral Mun (737–793) dövrü

Daha sonra, Tang və Bohay arasında bir razılaşma əldə edildi, bununlada Tan sülaləsi yeni taxta çıxan Munu Bohay Kralı olaraq tanıdı. Üçüncü Kral Mun (737–793) ərazisini şimalda Amur vadisi və qərbdə Lyaodun yarımadasına qədər genişləndirdi. Onun hakimiyyəti dövründə Şila ilə "Sillado" (신라 도; 新 羅 道) adlanan ticarət yolu quruldu. Kral Mun, Bohay'nin paytaxtını bir neçə dəfə köçürdü. O, 755 ci ildə bugünkü Heilonqjianq əyalətinin cənubundakı Jingqpo Gölü yaxınlığındakı daimi paytaxt olacaq Sanqqyeonq'u qurdu.

Kral Seon (818–830) dövrü və Bohayın süqutu (926)

Onuncu Kral Seon (818–830-cu illər), Şimali Koreyanı, Şimal -Şərqi Mancuriyanı və indi Rusiyanın Primorski diyarını işğal etdi. Kral Seon, Lyaodun yarımadasında yerləşən bir çox Şimali Mohe tayfalarını və cənub -qərbdəki Kiçik Koquryo krallığını Bohay'yə tabe etdi. Bohay o qədər güclü idi ki, Silla 721-ci ildə bir şimal divarı tikməklə yanaşı, ümumi sərhəd boyunca aktiv müdafiəni davam etdirmək məcburiyyətində qaldı. 9-cu əsrin ortalarında Bohay, beş paytaxt, 15 prefektura və 62 mahaldan ibarət olan yerli sistemini tamamladı. Kral Seonun ölümündən sonra (830), Bohay ilə bağlı yazılı qeydlər tapılmayıb. Bəzi tarixçilər, hakim Koquryo və alt sinif olan Mohe tayfaları arasındakı etnik qarşıdurmaların dövləti zəiflətdiyinə inanırlar. Həmçinin bu dövrdə ehtimal ki, Xitaylar, Bohay'nin qərbdəki əraziləri olan Lyaodun və İç Monqolustanda yerləşmişlər. 926-cı ildə Xitaylar Bohaynin paytaxtı Sanqqyeonqa yürüş təşkil etdilər. 25 günlük mühasirədən sonra Bohay'nin paytaxtı Xitaylar tərəfindən alındı. Bohay'ni məğlub etdikdən sonra, Xitaylar 936-cı ildə Xitay hökmdarı Dongdan tərəfindən burada bir kukla dövləti quruldu. Bəzi Bohay aristokratları Lyaoduna köçmək məcburiyyətində qaldı, ancaq Bohay'nin şərq ərazisi siyasi cəhətdən müstəqil olaraq qaldı.

Film və Seriallar

Dae Jo-yeong (TV seriyaları) 2006

Mənbə

• A.Nərgiz .Asiya və Afrika ölkələrinin Orta Əsrlər Tarixi.2010